Hipercholesterolemia – cichy zabójca. W jej leczeniu pomoże ci dieta

Hipercholesterolemia to poważny problem zdrowotny, który dotyczy aż 20 mln osób w Polsce. Podwyższone stężenie cholesterolu nie wywołuje żadnych objawów, dlatego możesz nawet nie wiedzieć, że je masz. Badania profilaktyczne pozwalają jednak na wczesne wykrycie choroby i podjęcie jej leczenia. Zobacz, jakie są przyczyny wysokiego cholesterolu i jak dietą obniżyć jego poziom.

​Co to jest hipercholesterolemia?

Hipercholesterolemią określa się nieprawidłowe stężenie cholesterolu LDL-C w osoczu wynoszące ≥ 115 mg/dl (3mmol/l). Podwyższony poziom tej substancji jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Mimo że wysoki cholesterol można zredukować stosując odpowiednią dietę, szacuje się, że w Polsce hipercholesterolemię ma aż 60% społeczeństwa. Jeśli uświadomisz sobie, że dyslipidemia może dotyczyć również ciebie i wykonasz odpowiednie badania, możesz uchronić się przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Rodzaje hipercholesterolemii

Hipercholesterolemia zalicza się do zaburzeń przemian lipidów i innych lipidemii, które w klasyfikacji ICD-10 oznaczone są kodem E78. Tzw. czysta hipercholesterolemia znajduje się pod symbolem 78.0. Do tej grupy przynależą:

• hipercholesterolemia rodzinna,
• hiperlipoproteinemia typu IIa wg Fredricksona,
• hiperprebetalipoproteinemia,
• hiperlipidemia, grupa A,
• LDL-hyperlipoproteinemia.

Hipercholesterolemia dzieli się na postać pierwotną i wtórną. Do tej pierwszej zalicza się hipercholesterolemię monogenową i wielogenową. Do rozwoju tych postaci zaburzeń lipidowych przyczyniają się czynniki genetyczne i środowiskowe.

Jednym z rodzajów hipercholesterolemii monogenowych jest hipercholesterolemia rodzinna (ang. familial hypercholesterolemia – FH) Jest to rzadkie schorzenie spowodowane mutacjami różnych genów, w tym:

• genu receptora LDL – stanowi ok. 95% wszystkich przypadków hipercholesterolemii rodzinnej; mutacja genu receptora LDL prowadzi do braku jego aktywności;
• genu apoB – jest przyczyną 4-5% przypadków zachorowań; w wyniku mutacji zmniejsza się powinowactwo cząsteczek LDL do prawidłowego receptora LDL;
• genu konwertazy proproteinowej (PCSK9) – mutacja odpowiada za zwiększenie degradacji receptorów LDL.

Hipercholsterolemia wielogenowa to najczęstsza postać hipercholesterolemii. Spowodowana jest polimorfizmami genowymi oraz czynnikami środowiskowymi. Sprzyja jej stosowanie nieprawidłowej diety bogatej w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol.

Gdy dyslipidemia pojawia się jako objaw innych chorób lub efekt stosowania niektórych leków, wówczas mówimy o hipercholesterolemii wtórnej. Zaburzenie to obserwuje się w przebiegu takich schorzeń jak:

• zespół nerczycowy,
• niewydolność tarczycy,
• choroby wątroby przebiegające z cholestazą,
• zespół Cuchinga.

Leki przyczyniające się do hipercholesterolemii wtórnej to z kolei: kortykosteroidy, progestageny, tiazydowe leki moczopędne oraz niektóre leki blokujące receptory beta.

Po jakich objawach poznać, że ma się hipercholesterolemię?

Lekarze alarmują, że hipercholesterolemię ma aż ponad połowa Polaków, z czego aż 60% osób nie zdaje sobie z tego sprawy. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, że podwyższony poziom cholesterolu zwykle nie powoduje żadnych objawów. Symptomy pojawiają się dopiero, gdy wystąpią powikłania dyslipidemii, do których należy miażdżyca. Może ona powodować m.in. dławicę piersiową objawiającą się dusznością i bólem zamostkowym, zawał serca czy udar mózgu. Inne objawy przewlekłej hipercholesterolemii to zawroty głowy, bladość kończyn, ból łydek.

Symptomem hipercholesterolemii rodzinnej są kępki żółte, nazywane też żółtakami. Mają one postać niewielkich grudek zlokalizowanych na powiekach, ścięgnach Achillesa i powierzchniach dużych stawów. Innym objawem hipercholesterolemii rodzinnej jest rąbek starczy rogówki – białawy, wąski pasek pojawiający się na granicy między rogówką a spojówką i twardówką oka.

Kto powinien zbadać poziom cholesterolu?

Cykliczne badania poziomu cholesterolu powinni wykonywać mężczyźni powyżej 40. roku życia oraz kobiety po 50. roku życia lub po menopauzie. Regularna kontrola dyslipidemii jest również niezbędna w przypadku osób z:

• objawową chorobą niedokrwienną serca,
• cukrzycą,
• otyłością,
• nadciśnieniem tętniczym,
• przewlekłą chorobą nerek,
• miażdżycą tętnic wieńcowych lub szyjnych.

Podwyższony poziom cholesterolu – leczenie

Zmiana stylu życia to pierwszy krok do skutecznego leczenia hipercholesterolemii. Jeśli borykasz się z wysokim cholesterolem, powinnaś zadbać o swoją dietę, odpowiednią aktywność fizyczną oraz prawidłową masę ciała.

Jeśli pomimo wprowadzonych modyfikacji żywieniowych cholesterol nadal przewyższa normy, wraża się leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosowane są statyny (atorwastatyna, rosuwastatyna, simwastatyna), które zmniejszają wytwarzanie cholesterolu w wątrobie. Zastosowanie znajdują również:

• ezetymib należący do inhibitorów wchłaniania cholesterolu,
• fibraty,
• inhibitory PCSK9,
• żywice jonowymienne.

Co jeść, aby obniżyć cholesterol, a czego unikać?

Poziom cholesterolu w dużej mierze koreluje z tym, co jemy. Przy hipercholesterolemii trzeba przede wszystkim zredukować ilość spożywanych kwasów tłuszczowych nasyconych oraz izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. W zamian należy spożywać wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 6 i jednonienasycone kwasy tłuszczowe. W poniższej tabeli przedstawiono wskazane i przeciwwskazane produkty dla osób z hipercholesterolemią:

Bibliografia:

1. Arent-Piotrowska K, Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych, Problemy Higieny i Epidemiologii 2018, 99(2): 108-113.

2. Barylski M, Pacjent z hipercholesterolemią rodzinną w codziennej praktyce klinicznej – opis przypadku, GERIATRIA 2021; 15: 102-108.

3. Szymański F, Hipercholesterolemia jako najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. O czym warto pamiętać w codziennej praktyce?, Choroby Serca i Naczyń 2014, tom 11, nr 4, 204-211.