Dwunastnica, początkowy fragment jelita cienkiego. Jakie ma funkcje?

Dwunastnica to część jelita cienkiego, która sąsiaduje z głową trzustki. Pełni ona szereg ważnych funkcji w organizmie. Dochodzi w niej m.in. do trawienia białek oraz węglowodanów.  Znajduje się w niej także sok jelitowy o pH 8.0, który neutralizuje kwasy w treści pokarmowej z żołądka. Za co jeszcze odpowiada dwunastnica? Jakie patologie mogą się w niej rozwinąć? Dowiedz się więcej.

Co to jest dwunastnica? 

Dwunastnica to początkowy fragment jelita cienkiego znajdujący się w obrębie przewodu pokarmowego. Łączy ona żołądek (a konkretnie jego część zwaną odźwiernikiem) z jelitem czczym. Jak wygląda dwunastnica? Można powiedzieć, że przypomina rurkę, która układa się na kształt podkowy zwróconej na prawo. Gdzie znajduje się ów narząd? Zlokalizowany jest on obok wątroby, pęcherzyka żółciowego oraz głowy trzustki, na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. 

Dwunastnica – budowa 

W ścianie dwunastnicy znajdują się gęsto ułożone oraz wysokie fałdy okrężne. Sam narząd zbudowany jest z czterech podstawowych części: 

• część górna (opuszka dwunastnicy) – jest to poszerzony fragment, jego długość wynosi około 4-5 cm, nie ma okrężnych fałdów, które występują w dalszym fragmencie jelita cienkiego. Zlokalizowana jest obok pęcherzyka żółciowego oraz wątroby, za odźwiernikiem, 
• część zstępująca – jej długość wynosi około 8-10 cm. Usytuowana jest w niej brodawka większa dwunastnicy (brodawka Vatera), do której uchodzą dwa przewody: trzustkowy oraz żółciowy wspólny. Przez nie do narządu przedostaje się żółć wraz z enzymami trawiennymi, 
• część dolna (pozioma) – jej długość wynosi około 6 cm. Okrężne fałdy są niej gęściej rozłożone niż na innych częściach dwunastnicy, dzięki czemu zwiększa się powierzchnia kontaktu pokarmu ze ścianą jelita. Ten odcinek krzyżuje się z kręgosłupem, 
• część wstępująca – jej długość wynosi około 6 cm. Tworzy zagięcie dwunastniczo-czcze, które następnie przekształca się w jelito czcze. 

Dwunastnica zbudowana jest także z 3 warstw: 

• błony śluzowej, 
• błony podśluzowej, 
• błony mięśniowej. 

Warto dodać, że dwunastnica zawiera 2 typy gruczołów trawiennych: 

• gruczoły dwunastnicze – odpowiedzialne są za wytwarzanie soku dwunastniczego, 
• gruczoły jelitowe – ich zadaniem jest produkcja soku jelitowego. 

Unaczynienie i unerwienie dwunastnicy 

Krew do dwunastnicy dostarczają dwie tętnice: 

• tętnica trzustkowa dwunastnicza górna (od tętnicy żołądkowo-dwunastniczej), 
• tętnica trzustkowa dwunastnicza dolna (od tętnicy krezkowej górnej). 

Krew żylna kieruje się natomiast w stronę żyły wrotnej jednoimiennymi żyłami. Jeżeli chodzi o unerwienie, pochodzi ono od zwoju współczulnego oraz nerwu błędnego. 

Funkcje dwunastnicy 

W omawianej przez nas strukturze anatomicznej, w górnych odcinkach zachodzi trawienie głównie węglowodanów i tłuszczy. Procesy te odbywają się przy wykorzystaniu żółci oraz enzymów soku trzustkowego (amylazy i lipazy). Enzymy te wytwarzane są w trzustce, a później przedostają się do dwunastnicy. Następuje w niej również wchłanianie witamin, minerałów oraz innych składników mineralnych. Nie można zapomnieć, że dwunastnica wytwarza sok o odczynie zasadowym, którego zadaniem jest neutralizowanie kwasów znajdujących się w treści pokarmowej. Dzięki temu można zabezpieczyć część jelita cienkiego przed destrukcją, którą mógłby spowodować kwas solny. 

Dwunastnica uczestniczy również w regulacji hormonalnej układu trawiennego. Zlokalizowane są w niej komórki endokrynne, które wytwarzają hormony jelitowe, w tym cholecystokininę oraz sekretynę. Ta pierwsza doprowadza do skurczów pęcherzyka żółciowego, dzięki czemu żółć przesuwa się w stronę dwunastnicy. Sekretyna stymuluje z kolei wytwarzanie soku trzustkowego i żółci. 

Choroby dwunastnicy 

Najczęściej diagnozowane choroby dwunastnicy to: 

• wrzody dwunastnicy, 
• refluks dwunastniczo-żołądkowy, 
• nowotwór dwunastnicy, 
• zapalenie dwunastnicy. 

Wrzody dwunastnicy 

Wrzody dwunastnicy najczęściej atakują osoby między 25. a 55. rokiem życia, ale mogą pojawić się w każdym wieku. Do ich rozwoju dochodzi przede wszystkim w górnym fragmencie dwunastnicy. Ich głównym symptomem jest silne pieczenie w nadbrzuszu, między pępkiem a mostkiem. Dolegliwości bólowe bywają na tyle dokuczliwe, że mogą budzić pacjenta w nocy. Najbardziej intensywne są jednak po przebudzeniu i ustępują 2 godziny po spożytym posiłku. Leczenie tej choroby polega na przyjmowaniu antybiotyków i leków hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego. 

Refluks dwunastniczo-żołądkowy 

Refluks dwunastniczo-żołądkowy to kolejna choroba dwunastnicy. Polega ona na tym, że treść z dwunastnicy cofa się do żołądka. W następnej kolejności trafia ona do przełyku. W przebiegu refluksu dochodzi do wymiotów żółcią oraz bólów nadbrzusza. Pojawiają się wówczas nudności, z ust wydziela się nieprzyjemny zapach. W leczeniu wykorzystuje się głównie leki propulsacyjne,  a także inhibitory pompy protonowej, które hamują produkcję kwasu solnego. 

Nowotwór dwunastnicy 

Nowotwór dwunastnicy to choroba, która daje bardziej wyraziste objawy niż inne nowotwory zlokalizowane w obrębie jelita cienkiego. Pojawiają się w jej przebiegu bóle jamy brzusznej, wymioty, mdłości, żółtaczka. Dochodzi też do chudnięcia, obniżenia łaknienia, do tego pojawia się ciemna krew w stolcu. Często, aby pozbyć się tej choroby, wycina się fragment omawianego narządu, jednak trudno się go w pełni pozbyć, ponieważ jest to organ mocno unaczyniony. Nierzadko stosuje się również chemioterapię. 

Zapalenie dwunastnicy 

Jeśli chodzi o zapalenie dwunastnicy, zazwyczaj do choroby dochodzi za sprawą bakterii Helicobacter pylori. W zależności od jej odmiany objawy mogą wystąpić nagle i szybko ustąpić lub pojawiać się stopniowo i utrzymywać przez kilka miesięcy, a czasem nawet lat. Najbardziej specyficznym symptomem jest ból w śródbrzuszu – skurczowy, gniotący lub piekący. Nierzadko promieniuje on w stronę kręgosłupa. W większości przypadków, aby wyleczyć chorobę, stosuje się dwa antybiotyki w połączeniu z inhibitorem pompy protonowej. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK6953/ [dostęp 09.11.23]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459366/ [dostęp 09.11.23]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482390/ [dostęp 09.11.23].