Insulinooporność – co warto wiedzieć o tej patologii?

Insulina to hormon odpowiadający za wchłanianie oraz metabolizowanie glukozy będącej cukrem prostym, niezbędnym od prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu – dostarcza im głównie energię. Jeżeli cierpisz na insulinooporność, twoje ciało nie jest w stanie prawidłowo wykorzystywać wspomnianego cukru, co w konsekwencji może prowadzić do licznych zaburzeń i rozwoju niebezpiecznych chorób.

Wprowadzenie do problemu insulinooporności

Insulinooporność jest zaburzeniem metabolicznym, o którym mówimy, kiedy organizm jest niewrażliwy na działanie insuliny. Co to oznacza w praktyce? Jak wspomniano, insulina jest silnie powiązana z glukozą. Dzięki temu hormonowi cukier może zostać wchłonięty i wykorzystany przez komórki. W przebiegu insulinooporności proces zostaje jednak zaburzony.

Wchłonięcie odpowiedniej ilości glukozy nie jest możliwe, przez co we krwi wzrasta poziom odkładającego się cukru, co w dłuższej perspektywie czasu jest niebezpieczne. U osób, u których stwierdzono insulinooporność, zwiększa się ryzyko rozwoju stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy typu 2.

Dlaczego w efekcie insulinooporności rozwija się cukrzyca typu 2.?

Wbrew pozorom, winowajcą rozwoju cukrzycy typu 2. nie jest tutaj sam cukier, a raczej cały proces, jaki toczy się wokół prób przywrócenia równowagi podejmowanych przez trzustkę, odpowiadającą za produkcję insuliny. Z powodu zbyt małej ilości energii, organ produkuje coraz więcej hormonu, aby komórki otrzymały właściwą dawkę glukozy. To prowadzi jednak m.in. do zwiększenia apetytu, przez co chory chętniej podjada między posiłkami i wciąż tyje, co pogłębia problem.

W rezultacie we krwi pacjenta przez cały czas utrzymuje się wysoki poziom glukozy i to właśnie stanowi jedną z bezpośrednich przyczyn rozwoju cukrzycy typu 2. Co więcej, mimo ogromnych ilości energii krążącej w żyłach, komórki ciała nie mają dość energii, aby skutecznie podtrzymywać swoją funkcjonalność, co prowadzi do rozwoju kolejnych patologii.

Objawy insulinooporności

Niestety, sama insulinooporność nie daje wyraźnych objawów, dopóki nie rozwinie się u pacjenta cukrzyca. Oto charakterystyczne symptomy, które świadczą już o bardzo poważnym problemie:

• mrowienie odczuwane w dłoniach lub stopach,
• silne uczucie głodu i zmęczenia po posiłku utrzymujące się przez długi czas,
• częste oddawanie moczu,
• skrajne pragnienie, głód, odczuwane bez wyraźnej przyczyny,
• wysoki poziom cukru potwierdzony badaniami,
• silne zmęczenie nawet po przespanej nocy czy odpoczynku,
• częstsze zapadanie na infekcje.

W ramach profilaktyki ważne jest wykonywanie kontrolnych badań krwi, w tym regularne sprawdzanie glukozy. Wczesne wykrycie problemu i wdrożenie leczenia może w pełni zapobiec rozwoju poważnych powikłań. CDC (ang. Centers for Disease Control and Prevention) szacuje, że aż 85% chorych nie zdaje sobie sprawy ze swojego problemu, a zatem skala jest naprawdę ogromna.

Kto jest najbardziej narażony na rozwój insulinooporności?

Przyczyny występowania insulinooporności wciąż są badane, ponieważ nie w każdym przypadku związek pomiędzy stanem pacjenta a problemem z funkcjonowaniem insuliny jest oczywisty. Najczęściej jednak patologia rozwija się u osób:

• otyłych lub z dużą nadwagą, szczególnie w przypadku otyłości brzusznej,
• chorujących na nadciśnienie,
• mających za wysoki poziom cholesterolu,
• prowadzących siedzący, mało aktywny tryb życia,
• stosujących używki, takie jak papierosy czy alkohol,
• cierpiących na zaburzenia snu.

Co więcej, w prowadzonych dotychczas badaniach potwierdzono korelację pomiędzy występowaniem niektórych schorzeń a insulinoopornością:

• rogowacenie ciemne (łac. acanthosis nigricans) – to choroba skóry przyjmująca postać ciemnych, zrogowaciałych plam, rozsianych najczęściej w okolicach pachwin, pach, na karku oraz na łokciach,
• zespół policystycznych jajników (PCOS) – charakterystycznymi objawami tej patologii są m.in. nieregularne cykle miesiączkowe, silne bóle brzucha, kojarzące się z menstruacyjnymi, a także bezpłodność,
• duże zaburzenie depresyjne (MDD) – to depresja, która ma podłoże biologiczne. Często towarzyszy jej wysoki poziom insuliny w organizmie.

Diagnostyka i leczenie insulinooporności

Insulinooporność można zdiagnozować w Polsce za pomocą następujących testów:

• ocena wrażliwości na insulinę metodą HOMA,
• test obciążenia glukozą,
• metoda klamry metabolicznej.

W leczeniu insulinooporności kluczowa jest zmiana stylu życia. Pacjent musi zrzucić nadprogramowe kilogramy, a także wdrożyć do swojej codzienności ruch, z początku w postaci spacerów, a kiedy ciało przyzwyczai się do aktywności, może spróbować ćwiczeń aerobowych, rozciągających, wzmacniających. Tak naprawdę każdy rodzaj zabaw ruchowych będzie dobry, aby poprawić kondycję organizmu. Ważne jest także uwolnienie się od nałogów oraz zmiana jadłospisu.

Insulinooporność – jadłospis na jeden dzień

Dieta w insulinooporności ma kluczowe znaczenie. Powinna się opierać na spożywaniu chudego białka, umiarkowanej ilości węglowodanów (szczególnie prostych) oraz z ograniczeniem tłuszczów nasyconych i sodu. Warto także sięgać po produkty z niskim indeksem glikemicznym, co pomoże ograniczyć tzw. skoki cukru. Poniżej prezentujemy przykładowy, jednodniowy jadłospis skuteczny w leczeniu oraz profilaktyce insulinooporności.

Śniadanie: Szakszuka podawana z chlebem razowym.

Drugie śniadanie: Serek wiejski z dodatkiem płatków owsianych, orzechów włoskich i borówek.

Obiad: Pieczona w ziołach prowansalskich i czosnku pierś z kurczaka, podawana z brązowym ryżem i gotowanymi na parze brokułami.

Kolacja: Lawasz z humusem, z dodatkiem świeżej papryki, cebuli i rukoli.

Powyższy jadłospis ma stanowić dla ciebie jedynie inspirację. Pamiętaj, że jeżeli stwierdzono u ciebie insulinooporność, najlepiej będzie, jeżeli skonsultujesz się z dietetykiem, który przygotuje dla ciebie jadłospis na tydzień lub dwa tygodnie. W tym czasie nauczysz się podstawowych zasad żywienia w insulinooporności, aż w końcu samodzielne komponowanie posiłków stanie się zdecydowanie prostsze.

Bibliografia:

1. Freeman A. M., Acevedo L. A., Pennings N., Insulin Resistance, StatPearls 2023.
2. https://www.cdc.gov/diabetes/basics/insulin-resistance.html [dostęp 09.02.2024].
3. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obesity/multimedia/vid-20536756 [dostęp 09.02.2024].
4. https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/what-is-diabetes/prediabetes-insulin-resistance [dostęp 09.02.2024].