Czym jest nerwiak? Jakie są jego rodzaje, objawy i dostępne metody leczenia?

Nerwiak jest nowotworem powstałym w obrębie układu nerwowego. Schorzenie występuje rzadko i może być zlokalizowane się w dowolnej części ciała. Objawy obecności nerwiaka są zależne od lokalizacji guza. Zdarza się, że choroba przebiega bezobjawowo.

Wyróżnia się kilka rodzajów nerwiaków – osłonkowego, zarodkowego oraz nerwiakowłókniaka. Każdy z guzów ma inną budowę i powoduje powstanie innych dolegliwości. Nerwiak zarodkowy jest jedynym nowotworem z wyżej wymienionych, który zawsze przybiera postać złośliwą.

Nerwiak osłonkowy

Nerwiak osłonkowy (nerwiak osłonki Schwanna, Schwannoma) jest nowotworem, który powstaje z osłonek mielinowych otaczających nerwy, zwanych komórkami Schwanna. Guz najczęściej lokalizuje się w rejonie głowy i szyi. Często umiejscawia się w czaszkowym nerwie VIII, zwanym przedsionkowo-ślimakowym odpowiadającym za zmysł słuchu oraz równowagę.

Guz zlokalizowany w tej strukturze potocznie zwany jest nerwiakiem nerwu słuchowego. Zmiana ta najczęściej przybiera postać łagodną. Rzadko kiedy obserwuje się zezłośliwienie guza. Nerwiak osłonkowy, z racji na swą często lokalizację w nerwie przedsionkowo-ślimakowym, daje objawy zależne od umiejscowienia – problemy ze słuchem lub równowagą. Rokowanie w przypadku nerwiaka nerwu słuchowego jest zazwyczaj korzystne, choć zależy od charakteru zmiany. Guzy złośliwe rokują gorzej.

Nerwiak zarodkowy

Nerwiak zarodkowy (neuroblastoma) jest złośliwym nowotworem, który powstaje z komórek tworzących zawiązek układu nerwowego, tzw. neuroblastów. Guz ten najczęściej występuje u dzieci. Stanowi ok. 7–8% ogółu nowotworów diagnozowanych w tej grupie wiekowej. Szacuje się, że 85% nerwiaków zarodkowych pojawia się u ludzi do 4 roku życia. Guz natomiast bardzo rzadko występuje u ludzi dorosłych. Nowotwór najczęściej umiejscawia się w rdzeniu nadnerczy lub przykręgosłupowych skupiskach nerwowych (zwoje współczulne). Może również występować w jamie brzusznej, śródpiersiu, rejonie głowy i szyi oraz mózgowiu.

Nerwiak zarodkowy charakteryzuje się naciekaniem okolicznych tkanek. Daje przerzuty do kości, szpiku kostnego i węzłów chłonnych. Prawie połowa chorych ma diagnozowane przerzuty już podczas pierwotnego rozpoznania guza nowotworowego.

Rokowanie w nerwiaku zarodkowym zależy od kilku czynników. Im wcześniejszy wiek dziecka, u którego rozpoznano nowotwór, tym większa szansa na wyzdrowienie. Stadium zaawansowania guza oraz ocena genetyczna (liczba kopii onkogenu), to kolejne, istotne czynniki rokownicze.

Nerwiakowłókniak

Nerwiakowłókniaki są łagodnymi guzami utworzonymi z osłonek nerwów znajdujących się w skórze. Często nowotwory te powstają z powodu dziedzicznej choroby genetycznej – neurofibromatozy. U chorych występuje wiele nerwiakowłókniaków oraz wiele ciemnych plam, które są porównywane do przebarwień koloru kawy z mlekiem. Neurofibromatozie towarzyszy wiele dodatkowych objawów. Nerwiakowłókniaki to nowotwory łagodne, jednak w niektórych lokalizacjach mogą powodować powstanie wielu uciążliwych objawów, np. guzy powstałe w przełyku mogą powodować jego niedrożność i krwawienia.

Nerwiak Mortona

W przypadku choroby Mortona nie stosuje się określenia nerwiak, ponieważ dla tego schorzenia nie jest charakterystyczna obecność guza nowotworowego. Nerwiak Mortona jest określeniem wyłącznie potocznym. Guz zbudowany z tkanki łącznej powstaje w wyniku długotrwałego ucisku w okolicy nerwu podeszwowego. Objawem guza Mortona jest mrowienie w palcach stopy, które z czasem staje się coraz bardziej intensywne i bolesne. Podstawą leczenie jest zmiana obuwia na wygodniejsze, które nie będzie uciskać chorobowo zmienionego miejsca. Przy nerwiaku Mortona stosuje się specjalne wkładki ortopedyczne.

Objawy nerwiaka

Objawy nerwiaka cechują się dużym zróżnicowaniem i są przede wszystkim zależne od lokalizacji guza. Przebieg choroby może być całkowicie bezobjawowy, ale czasem bywa bardzo dotkliwy. Nerwiaki w obrębie głowy i szyi mogą lokalizować się w nerwach czaszkowych lub ich sąsiedztwie. Wówczas objawami mogą być zaburzenia czucia w rejonie twarzy, problemy ze słuchem lub wzrokiem, utrata równowagi, zaburzenia połykania, silny ból głowy (czasem pochodzenia nerwowego – neuralgia). Nerwiak kręgosłupa może natomiast uciskać na okoliczne nerwy, w tym rdzeń kręgowy, co skutkuje powstaniem niedowładów kończynowych i pojawieniem się zaburzeń czucia.

Diagnostyka i leczenie nerwiaków

W diagnostyce nerwiaków zastosowanie znajdują badanie obrazowe, m.in. zdjęcie rentgenowskie oraz rezonans magnetyczny. Badania pozwalają na uwidocznienie guza.

Podstawą leczenia nerwiaków jest postępowanie operacyjne. Kwalifikacja do chirurgicznego usunięcia guza jest zależna od jego lokalizacji. Dodatkowo w leczeniu nerwiaków stosuje się chemioterapię oraz radioterapię.