Na czym polega niedokrwistość megaloblastyczna? Jak ją rozpoznać?
Do prawidłowego funkcjonowania nasz organizm potrzebuje nie tylko energii i odpowiedniej podaży makroskładników, ale także mikroelementów. Wśród nich niezwykle istotną rolę odgrywa witamina B12 oraz B9. Ich niedobór może prowadzić do jednej z postaci anemii określanej jako niedokrwistość megaloblastyczna. Jak objawia się ta forma niedokrwistości i w jaki sposób się ją leczy?
Na czym polega niedokrwistość megaloblastyczna?
Niedokrwistość megaloblastyczna (ICD-10 51.1 oraz 51.2) to jedna z postaci anemii wynikająca z niedoborów witaminy B12 (kobalaminy) albo witaminy B9 (kwasu foliowego). Te związki są niezbędne, aby proces krwiotwórczy przebiegał w sposób prawidłowy, w szczególności do właściwego cyklu dojrzewania czerwonych krwinek – erytrocytów.
Przewlekły niedobór witamin z grupy B prowadzi do wykształcania się „przerośniętych” erytrocytów, które nie pełnią swojej funkcji polegającej na zaopatrywaniu komórek organizmu w tlen. Wynika to z upośledzenia procesu syntezy DNA czerwonych krwinek. Nie mogą one przejść z fazy G2 do mitozy, więc rosną dalej bez podziału komórkowego. W przeciwieństwie do innych postaci anemii, niedokrwistość megaloblastyczna objawia się powoli i stopniowo.
Pacjenci przyzwyczają się do niższych stężeń hemoglobiny. Na początku w przypadku łagodnej anemii objawy mogą być bardzo subtelne, jak na przykład szybsza męczliwość. Taką sytuację łatwo wytłumaczyć przepracowaniem lub niewyspaniem, a z czasem zaczynamy się nawet do tego przyzwyczajać i zapominać, jak to jest wstać rano i być pełnym energii. Potem możemy zauważyć, że nasze włosy stały się matowe, zaczęło ich więcej zostawać na szczotce i poduszce, a skóra jest nienaturalnie blada. Takie symptomy dla wielu osób nadal nie są jednoznacznym sygnałem, żeby pójść do lekarza i zrobić morfologię krwi. Zamiast się zbadać, bagatelizujemy sprawę, że przecież nic nam nie jest i złe samopoczucie za chwilę minie.
Jak diagnozuje się niedokrwistość megaloblastyczną? Wyniki krwi i inne badania
Diagnostyka niedokrwistości megaloblastycznej wymaga przede wszystkim oznaczenia poziomu witamin B9 i B12. Zaleca się także określenie stężenia homocysteiny oraz kwasu metylomalonowego. Pomocniczo warto też zbadać czynności wydzielnicze żołądka i stan błony śluzowej w przewodzie pokarmowym.
Ważnym parametrem krwi, który może wskazywać na niedokrwistość megaloblastyczną jest MCV (ang. mean corpuscular volume). Wskazuje on średnią objętość pojedynczego erytrocytu, a wynik podaje się w femtolitrach (fl) – większość laboratoriów uznaje za normę MCV wartość 80-100 fl.
Mikroskopowy obraz krwi z neutrofilami i powiększonymi czerwonymi krwinkami fot. Getty Images
Jakie są przyczyny niedokrwistości megaloblastycznej?
Niedokrwistość megaloblastyczna zdarza się stosunkowo rzadko, ponieważ nasz organizm potrzebuje niewielkich ilości witaminy B12 oraz B9, aby móc funkcjonować w sposób prawidłowy. W przypadku kobalaminy za wystarczającą uważa się podaż 1-2 mikrograma. U osoby zdrowej zapasy tego związku starczają na około 3 do 5 lat. Z kolei kwasu foliowego potrzebujemy jeszcze mniej – dzienna porcja powinna wynosić 0,1-0,2 mg dziennie, zaś zgromadzone zapasy wystarczają na 2 miesiące.
Aby odpowiedzieć na pytanie o przyczynę niedokrwistości megaloblastycznej, trzeba w pierwszej kolejności ustalić, dlaczego u pacjenta brakuje witaminy B12 lub B9. W pierwszym przypadku powód może tkwić w następujących problemach:
- niedobór w diecie wynikający ze stosowania restrykcyjnej diety wegańskiej;
- zaburzenia wchłaniania wynikające z niedokrwistości Addisona-Biermera lub przewlekłego zanikowego zapalenia żołądka;
- niewydolność trzustki;
- zespół ślepej pętli skutkujący uporczywymi biegunkami;
- gastrektomia;
- chirurgiczna resekcja końcowego odcinka jelita krętego (łac. ileum).
Z kolei niewystarczający poziom kwasu foliowego wynika najczęściej z jego braków w diecie (typowe dla wysokiego spożycia żywności przetworzonej) lub zaburzeń wchłaniania związanych ze spożyciem znacznych ilości alkoholu. U niektórych osób występuje zwiększone zapotrzebowanie na kwas foliowy. Dotyczy to m.in. kobiet w ciąży, dzieci, ale też pacjentów chorych na niedokrwistość hemolityczną lub leczonych chemioterapeutycznie przy użyciu metotreksatu.
Typowe objawy niedokrwistości megaloblastycznej
Niedobór witamin z grupy B objawia się w sposób dosyć charakterystyczny. Obejmuje przede wszystkim:
- brak apetytu;
- zapalenia błony śluzowej jamy ustnej i języka;
- skłonność do biegunek, zaparć i nudności;
- spowolnienie psychiczne;
- apatię;
- zaburzenia pamięci;
- drażliwość;
- zaburzenia czucia głębokiego.
W skrajnych przypadkach mogą wystąpić urojenia i halucynacje oraz paranoje (tzw. obłęd megaloblastyczny). Co istotne, zmiany neurologiczne utrzymujące się przez dłużej niż 6 miesięcy i nie cofają się. Dlatego tak ważne jest jak najwcześniejsze zdiagnozowanie i leczenie niedokrwistości megaloblastycznej.
Problemy z anemią mogą dotyczyć pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, a przyczyny mogą być wieloczynnikowe. Na przykład autoimmunologiczne zapalenie żołądka albo jelit może wpływać na wchłanianie żelaza lub innych składników odżywczych niezbędnych do krwiotworzenia. Natomiast takimi sztandarowymi chorobami, przy których często występuje anemia, są toczeń rumieniowaty układowy i reumatoidalne zapalenie stawów. Szacuje się, że u pacjentów ze zdiagnozowanym RZS w nawet 70 proc. przypadków może rozwinąć się niedokrwistość. Związane jest to z cytokinami prozapalnymi i zaburzeniami metabolizmu żelaza. W przypadku tocznia anemia rozwija może rozwinąć się się u około połowy chorych.
Czy niedokrwistość megaloblastyczną można wyleczyć?
Leczenie niedokrwistości megaloblastycznej polega na usunięciu przyczyny choroby, czyli uzupełnieniu niedoborów witamin B12 lub B9. Kobalaminę podaje się doustnie lub w zastrzykach. Kwas foliowy przyjmuje się doustnie. Większość objawów choroby cofa się maksymalnie w ciągu kilku miesięcy, o ile deficyty nie utrzymywały się przez bardzo długi czas, np. kilkanaście miesięcy.
O ekspertce:
dr n. med. Agnieszka Barchnicka – specjalistka chorób wewnętrznych i hematolog. Posiada wieloletnie doświadczenie w diagnozowaniu i leczenie niedokrwistości. Pracuje w w Klinice Transplantacji Szpiku i Onkohematologii w Gliwicach. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/wiele-kobiet-ma-anemie-i-o-tym-nie-wie-a-wystarczyloby-posluchac-swojego-organizmu-mowi-agnieszka-barchnicka/
Bibliografia:
- Chełstowska M. i in., Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości, Onkologia w praktyce klinicznej 2006, tom 2, nr 3.
- Hus I. i in., Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości; Lekarz POZ 2022, 1.
- Socha D. S., DeSouza S. I., Flagg A., Sekeres M., Rogers H. J., Severe megaloblastic anemia: Vitamin deficiency and other causes, Cleveland Clinic Journal of Medicine 2020, 87(3):153-164.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
5 nietypowych oznak niedoborów składników odżywczych. Lekarz podpowiada, na co zwrócić uwagę
Pokazał, do czego może doprowadzić niedobór magnezu. „Ta łydka wije się jak obca istota” – komentuje lekarz
„Nie lekceważcie krwi w moczu” – apelują Jacek Borkowski i Zbigniew Urbański
Polscy naukowcy wynaleźli sztuczną krew. „To przełom na skalę światową” – mówi prof. Wojciech Lisik
się ten artykuł?
