Czym jest niepełnosprawność sprzężona i jakie choroby obejmuje?

Niepełnosprawność sprzężona i jej rodzaje wywodzą się z przyczyn i stopnia zaawansowania niepełnosprawności podstawowej. Niepełnosprawność sprzężona w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności uprawnia do świadczeń finansowych i rehabilitacyjnych. Czym jest niepełnosprawność sprzężona i jakie są jej rodzaje?

Niepełnosprawność sprzężona definiowana jest na wiele sposobów. Niejednoznaczność określenia stanu, jakim jest niepełnosprawność sprzężona, może bezpośrednio przekładać się na strategie rehabilitacji tej grupy osób.

Czym jest niepełnosprawność sprzężona?

Niepełnosprawność sprzężona to stan, w którym występują ograniczenia umysłowe lub psychiczne połączone z zaburzeniami natury somatycznej, co ogranicza bądź uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie jednostki w środowisku.

Niepełnosprawność sprzężona to niepełnosprawność wieloraka, złożona, w przebiegu której stwierdza się co najmniej dwie przyczyny niepełnosprawności wywołanej czynnikami endo- i egzogennymi powstałymi na różnych etapach życia, w tym życia prenatalnego.

Do ustalenia niepełnosprawności sprzężonej bierze się pod uwagę liczbę, rodzaj i stopień wad obciążających organizm, dominujący charakter jednej z nich oraz konsekwencje uszkodzeń i ograniczeń natury psycho-fizyczno-społecznej, jakie wywołuje kompleks niepełnosprawności.

Niepełnosprawność sprzężona – rodzaje

Niepełnosprawność sprzężona uwzględnia co najmniej dwie jednostki chorobowe spośród:

• uszkodzeń narządów wewnętrznych, narządów zmysłów i narządów ruchu
• zaburzeń funkcjonalnych o podłożu emocjonalno-psychicznym
• obniżeniu funkcji intelektualnych.

Sprzężenie niepełnosprawności polega na ścisłym powiązaniu ze sobą różnych rodzajów niepełnosprawności lub ich wzajemne oddziaływanie. Sprzęgające się ze sobą wady składają się na obraz osoby niepełnosprawnej, przy czym jedna z tych wad odznacza się większym stopniem głębokości (np. w przypadku osoby niepełnosprawnej intelektualnie i niewidomej zaburzeniem dominującym będzie wada wzroku, a pozostałe defekty uznawane będą za współistniejące, czyli sprzężone).

Niepełnosprawność sprzężona w orzeczeniu

Miejski lub powiatowy zespół ds. orzekania i niepełnosprawności ustala stopień, przyczynę i czas trwania niepełnosprawności osób, które złożą odpowiedni wniosek. Orzeczenie umożliwia m.in. korzystanie ze refundacji na sprzęt ortopedyczny. O niepełnosprawności sprzężonej w orzeczeniu świadczą zawarte w nim symbole wad obciążających organizm.

Aby niepełnosprawne dziecko otrzymało wykwalifikowaną pomoc w placówkach oświatowych, musi posiadać również orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną lub poradnię specjalistyczną wyznaczoną przez kuratorium oświaty. Placówki te nie określają jednak sprzężenia niepełnosprawności.

Osoba dorosła może otrzymać również orzeczenie wydane przez instytucje zabezpieczenia społecznego (ZUS i KRUS), na podstawie której ma prawo do uzyskania np. świadczeń rentowych. Placówki te nie decydują o niepełnosprawności osoby, lecz określają jej stopień i okres niezdolności do pracy zawodowej.

Niepełnosprawność sprzężona – przykłady

Przyczyny niepełnosprawności określane są w postaci zaszyfrowanych kodów, przy czym kombinacja przynajmniej dwóch symboli w orzeczeniu o niepełnosprawności oznacza niepełnosprawność sprzężoną:

01-U – upośledzenie umysłowe, czyli niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym;

02-P – choroby psychiczne, np. zaburzenia psychotyczne, zaburzenia nastroju, zespoły otępienne, zaburzenia lękowe;

03-L – zaburzenia głosu, mowy i słuchu, np. częściowa lub całkowita utrata krtani, zaburzenia mowy w wyniku uszkodzeń neurologicznych;

04-O – choroby narządu wzroku, np. wrodzone i nabyte wady narządu wzroku ograniczające pole widzenia w granicach 30 stopni;

05-R – choroby narządu ruchu, np. wady wrodzone i rozwojowe narządu ruchu, choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne;

06-E – epilepsja w postaci nawracających napadów padaczkowych z wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi;

07-S – choroby układu oddechowego i krążenia, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, zakaźne choroby płuc, wrodzone i nabyte wady serca, kardiomiopatie, nadciśnienie tętnicze;

08-T – choroby układu trawiennego np. stany po resekcji żołądka, przewlekłe choroby jelit wątroby i trzustki;

09-M – choroby układu moczowo-płciowego, np. choroby nerek, zaburzenia czynności dróg moczowych i funkcji narządów rodnych;

10-N – choroby neurologiczne, np. encefalopatia, mózgowe porażenie dziecięce, stan po udarze mózgu;

11-I – inne, np. zaburzenia metaboliczne, endokrynologiczne, enzymatyczne, choroby odzwierzęce, zakaźne, choroby układu krwiotwórczego;

12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe z utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznych, komunikacji werbalnej i zaburzeniami behawioralnymi, np. autyzm, zespół Aspergera.

Symbole przyczyn w orzeczeniach to orientacyjne kody wskazujące jedynie na zakres niepełnosprawności osoby. Dlatego np. o osobie niepełnosprawnej o przyczynach: 10-N, 03-L, 01-U wiadomo jedynie, że jest niepełnosprawna z powodów neurologicznych, chorób aparatu słuchu, głosu lub mowy oraz wykazuje obniżony poziom inteligencji, co oznacza, że jest osobą z niepełnosprawnością sprzężoną.