Czym jest niska rezerwa jajnikowa? Czy uniemożliwia zajście w ciążę?
Szanse na zajście kobiety w ciążę zależą od wielu czynników, w tym od tzw. rezerwy jajnikowej. Pod tym pojęciem rozumie się szacunkową liczbę pęcherzyków jajnikowych, które mogą przekształcić się w komórki jajowe zdolne do zapłodnienia. Kiedy rezerwa jajnikowa jest niska? Czy wyklucza to zajście w ciążę?
Kiedy można mówić o niskiej rezerwie jajnikowej?
Każda kobieta rodzi się z określoną rezerwą jajnikową. Zwykle liczba oocytów wynosi od 1 do 2 milionów, przy czym do zakończenia okresu dojrzewania pozostaje ich co najwyżej jedna czwarta. Z tych 500 tysięcy oocytów tylko kilkaset dojrzewa i ulega owulacji. O niskiej rezerwie jajnikowej mówi się, jeżeli u kobiety wykrywa się mniej oocytów, niż wskazywałby na to jej wiek i stan zdrowia.
W celu oceny rezerwy jajnikowej przeprowadza się badania AMH (hormonu antymüllerowskiego). Im jego poziom jest wyższy, tym więcej pęcherzyków, ale nie oznacza to, że są one w dobrej kondycji. Pomocniczo na początku cyklu menstruacyjnego przeprowadza się specjalistyczny rodzaj badania USG, tzw. Antral Follicle Count. Pozwala ono ustalić, ile pęcherzyków antralnych może przekształcić się w komórkę jajową. Lekarze często zlecają też pacjentkom badanie na oznaczenie hormonu folikulotropowego FSH.
Komórki w jajnikach kobiety żyją „w uśpieniu”, więc wszystkie procesy, które uszkadzają jajniki, będą prowadzić do obniżenia rezerwy. Są to wszelkiego rodzaju stany zapalne czy występowanie torbieli w przebiegu endometriozy. O tym trzeba pamiętać u młodych kobiet poddawanych operacjom. Każda interwencja chirurgiczna w obrębie jajnika, nawet laparoskopowa, zmniejsza rezerwę jajnikową. Również każdy uraz obniża rezerwę jajnikową oraz palenie papierosów. Ponadto efekt toksyczny na gonady mogą mieć chemioterapia oraz radioterapia stosowane nie tylko w przebiegu różnych nowotworów – i nie tylko tych ginekologicznych. Rezerwę jajnikową obniża też każda owulacja.
Przyczyny niskiej rezerwy jajnikowej
Podstawowym kryterium wpływającym na poziom rezerwy jajnikowej jest wiek kobiety. Z reguły znaczący spadek AMH obserwuje się między 35. a 38. rokiem życia, niekiedy jednak problem ten dotyczy znacznie młodszych kobiet. Do najczęstszych przyczyn takiego stanu rzeczy zalicza się:
- palenie tytoniu;
- endometriozę obejmującą jajniki;
- operacje na jajnikach;
- choroby genetyczne;
- przebytą chemioterapię lub radioterapię.
Jak objawia się niska rezerwa jajnikowa?
Z reguły niski poziom rezerwy jajnikowej nie manifestuje się w żaden sposób. Do możliwych symptomów zalicza się jednak nieregularne cykle miesiączkowe, wczesne objawy menopauzy (np. uderzenia gorąca, wahania nastrojów) czy trudności z utrzymaniem ciąży, ale nie są to objawy swoiste i można je powiązać z innymi problemami.
Rezerwa jajnikowa nie jest tożsama z płodnością. To nie jest jedno i to samo. Wśród pacjentek pokutuje mit, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej spowoduje „zamrożenie” jajników. Te pacjentki sądzą, że gdy po 35. roku życia przestaną brać tabletki antykoncepcyjne, to bardzo łatwo zajdą w ciążę. Rezerwa jajnikowa być może rzeczywiście będzie u nich zachowana, ale pamiętajmy, że na płodność nie składa się tylko to. Wrzeciona podziałowe komórki jajowej u kobiety dojrzałej, właśnie po ok. 35. roku życia, stają się słabsze. Im kobieta starsza, tym jej szanse na zajście w ciążę z każdym rokiem maleją.
Jak wygląda leczenie niskiej rezerwy jajnikowej?
Niestety nie ma sposobu na to, aby leczyć niską rezerwę jajnikową. Zaleca się jednak zmianę trybu życia poprzez rezygnację z używek, uzupełnienie codziennej rutyny o aktywność fizyczną oraz farmakologiczną stymulację owulacji. Sposobem na „zabezpieczenie” płodności jest też zamrożenie komórek jajowych w drodze witryfikacji i przechowywanie ich w ciekłym azocie nawet przez wiele lat.
Niska rezerwa jajnikowa a szansa na ciążę
Im wyższa rezerwa jajnikowa występuje u pacjentki, tym większe są jej szanse na zajście w ciążę. Nie oznacza to, że niski parametr wyklucza zapłodnienie. Należy jednak liczyć się z tym, iż o dziecko trzeba będzie starać się dłużej, a być może niezbędna okaże się pomoc farmakologiczna.
Niska rezerwa jajnikowa a menopauza. Czy są ze sobą powiązane?
Liczba oocytów maleje wraz z wiekiem. Po menopauzie zajście w ciążę naturalnymi metodami nie będzie już możliwe. Warto też pamiętać, że nie ma sposobu na to, aby podnieść poziom rezerwy jajnikowej. Dlatego największe szanse na udaną ciążę mają te kobiety, które zaczynają starać się o dziecko wcześnie.
O ekspercie:
Lek. Paweł Bartnik – ginekolog-położnik pracujący w Szpitalu Klinicznym WUM im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie. Przyjmuje również w centrum medycznym Medicover – Jerozolimskie, Lecznicy Ursus oraz klinice Feminature. Autor ponad 30 publikacji z położnictwa, perinatologii oraz ginekologii.
Bibliografia:
- Greene A. D., Patounakis G., Segars J. H., Genetic associations with diminished ovarian reserve: a systematic review of the literature, Journal of Assisted Reproduction and Genetics 2014, 31(8):935-946.
- Korabel J. i in., Ocena rezerwy jajnikowej u kobiet w okresie oko³omenopauzalnym; Przegląd Menopauzalny 2013, 4.
- Jiao X., Meng T., Zhai Y., et al., Ovarian Reserve Markers in Premature Ovarian Insufficiency: Within Different Clinical Stages and Different Etiologies, Frontiers of Endocrinology (Lausanne) 2021, 12:601752.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy
Nastolatki pójdą do ginekologa bez rodzica. Ministerstwo Zdrowia pracuje nad zmianami
Patricia Kazadi o macierzyństwie: „Może zdecyduję się na adopcję, może na surogatkę”
Dwulatka z guzem jajnika. Coraz młodsze pacjentki potrzebują opieki ginekologicznej
Historyczna decyzja. 140 kobiet uzyskało odszkodowanie za powikłania po wszczepieniu siatki ginekologicznej
się ten artykuł?
