Czym jest pałeczka okrężnicy? Zakażenia, objawy i leczenie

Pałeczka okrężnicy to bakteria, która występuje w organizmie człowieka, ale nie tylko. Można się nią zarazić na wiele różnych sposobów. Jest to o tyle istotne, że czasem wywołuje ona poważne choroby. Do jakich zakażeń dochodzi najczęściej? Jakie są ich objawy i jak nie dopuścić do infekcji? Odpowiadamy.

Czym jest pałeczka okrężnicy?

Pałeczka okrężnicy, określana też jako „bakteria kałowa”, „Escherichia coli”, „bakteria E. coli” lub „bakteria coli”, to niegroźna bakteria, która naturalnie wchodzi w skład flory jelitowej ludzi i zwierząt. Dodajmy, że należy ona do rodziny Enterobacteriaceae. Jest ona pożyteczna, ponieważ bierze udział w rozkładzie pokarmu oraz przyczynia się do wytarzania witamin z grupy B i K. Istnieje wiele odmian tych bakterii i większość nie jest toksyczna. Zdarza się jednak, że niektóre gatunki doprowadzają do chorób – chodzi tu głównie o schorzenia układu moczowego i pokarmowego. Do zakażeń dochodzi również wtedy, gdy omawiane przez nas bakterie występują poza jelitem grubym oraz w zbyt dużej ilości. 

Zakażenia pałeczką okrężnicy

Pałeczki okrężnicy mogą powodować także zakażenia w obrębie układu moczowego, kiedy się do niego przedostaną. To właśnie one najczęściej przyczyniają się do zakażeń dróg moczowych. Ich pojawieniu się sprzyja cewnikowanie. Warto dodać, że bardziej podatne na tego typu infekcje są kobiety – wynika to z bliskiego położenia odbytu oraz cewki moczowej. Jeszcze większe ryzyko zakażenia występuje u kobiet ciężarnych. Wynika to ze zmniejszonego napięcia cewki moczowej, ucisku powiększonej macicy na moczowody i pęcherz moczowy, obniżonego napięcia cewki moczowej, zalegania moczu w pęcherzu, refluksu moczowego oraz utrudnionego odpływu moczu z nerek. 

Niektóre bakterie coli, które wytwarzają egzotoksynę, doprowadzają do zatruć pokarmowych. Choroba może bardzo się nasilać, ale nie musi – w większości przypadków jej symptomy nie są ciężkie. Jeśli chodzi o najgorsze objawy, najczęściej spowodowane są one działaniem bakterii Escherichia coli O157:H7, które czasem powodują zespół hemolityczno-mocznicowy. 

Warto pamiętać, że bakterie coli mogą powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Pałeczka okrężnicy może wywoływać również ropnie narządowe. Pojawiają się one na skutek uszkodzenia ściany przewodu pokarmowego (które bywa z kolei efektem np. chemioterapii, radioterapii czy też nadżerek) . Kiedy bakterie dalej się rozwijają, dochodzi nierzadko do zapalenia otrzewnej, które może wywołać powikłania w postaci sepsy czy wstrząsu endotoksycznego.

Escherichia coli – objawy zakażenia

Objawy zakażenia Escherichia coli zależą od tego, jaki układ zostanie dotknięty ich działaniem. Jeśli chodzi o układ pokarmowy, zazwyczaj występują przy tym takie symptomy, jak: 

• biegunka, 
• wymioty, 
• nudności, 
• osłabienie organizmu, 
• zmniejszenie apetytu, 
• bóle brzucha, 
• podwyższona temperatura ciała. 

Zakażenie tego typu związane jest również z ryzykiem odwodnienia organizmu. Objawy zatrucia bakterią coli utrzymują się do kilku dni. 

Jakie objawy związane są z kolei z zapaleniem dróg moczowych? Jeśli mówimy o zapaleniu pęcherza, główne objawy bakterii coli to: 

• parcie na pęcherz, 
• bóle w nadbrzuszu, 
• częste oddawanie moczu. 

W przypadku zespołu hemolityczno-mocznicowego zauważalne są takie objawy, jak: 

• małopłytkowość, 
• niedokrwistość, 
• zwiększone ciśnienie tętnicze, 
• niewydolność nerek, 
• gorączka. 

Warto pamiętać, że u niektórych osób destrukcja nerek może być trwała. 

Zdarza się, że zakażenie E. coli wywołuje objawy świadczące o zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Wówczas widoczne są takie symptomy, jak: 

• wysoka gorączka, 
• zaburzenia świadomości, 
• bóle głowy. 

W skrajnych przypadkach może dojść nawet do śpiączki.

Bakteria coli w wodzie i glebie

Bakteria coli często jest także obecna w wodzie i glebie, do których dostaje się wraz z wydzielinami i kałem. Kiedy występuje ona w wodach powierzchniowych, wykorzystuje się je do oceny stopnia zanieczyszczenia źródeł służących do celów gospodarczych oraz spożywczych. Jeśli duża liczba pałeczek okrężnicy znajduje się w wodzie, świadczy to o jej niewłaściwym uzdatnianiu bądź zbyt wysokiej zawartości substancji odżywczych. 

Jak usunąć bakterie coli w wodzie? Sanepid podejmuje w takich sytuacjach działania zaradcze, np. w postaci ozonowania wody czy też dezynfekcji bakteriobójczymi lampami UV. Czy gotowanie zabija bakterie coli? Jak się okazuje: tak, giną one, kiedy gotujemy wodę przez 20 minut, w temperaturze 60°C. 

Czy bakteria E. coli jest zaraźliwa?

Wiele osób zastanawia się, czy bakteria E.coli jest zaraźliwa. Jak się okazuje: tak. Jak można się w takim razie nią zarazić? Jeśli chodzi o problemy żołądkowe, najczęściej następuje to drogą fekalno-oralną. Bakterie mogą przedostać się do organizmu wraz z drobinkami kału. Można więc zarazić się w sposób bezpośredni, ale również – poprzez skażoną wodę czy pokarm. Zwykle jest to skutek spożycia zakażonej żywności, np. tej pochodzenia zwierzęcego, a więc mleka, serów czy mięsa. Zakażone mogą być także owoce i warzywa, które były myte lub zraszane wodą skażoną odchodami. Czasem zakażone są też kiełki, sałaty, przyprawy. Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia, należy precyzyjnie czyścić blat kuchenny oraz miejsce, w którym są przyrządzane posiłki. 

Zakażenie dróg moczowych następuje z kolei w wyniku styczności z bakteriami osoby chorej. Infekcje w obrębie układu moczowo-płciowego przenoszą się również na skutek nieodpowiedniego zabezpieczenia oraz seksu analnego.

Bakteria coli – leczenie

W przypadku zauważenia objawów opisanych powyżej należy zgłosić się do lekarza. Na podstawie wywiadu powinien on postawić odpowiednią diagnozę. Aby upewnić się, czy przyczyną jest pałeczka okrężnicy, może on zlecić badanie kału (jeśli zauważy symptomy ze strony układu pokarmowego) lub moczu (jeśli podejrzewa on zakażenie dróg moczowych oraz obecność bakterii E. coli w moczu). 

Przy większości zakażeń pałeczkami okrężnicy wystarczy zastosować antybiotykoterapię. Warto jednak zaznaczyć, że mogą to być bardzo różne grupy antybiotyków, w tym: 

• tetracyklina, 
• cafalosporyna, 
• penicylina. 

Jeśli pacjent boryka się z biegunką, wskazane jest spożywanie płynów z elektrolitami oraz odpowiednie nawodnienie. 

A co z zakażeniem dróg moczowych? W takiej sytuacji rekomendowane jest przyjmowanie trimetoprymu lub połączenie go z nitrofurantoiną, cyprofloksacyną lub sulfametoksazolem.

Jak zapobiegać zakażeniom pałeczkami okrężnicy?

Jeśli chcesz zapobiegać zakażeniom bakteriami E. coli: 

• myj owoce i warzywa; 
• poddawaj obróbce termicznej produkty, w przypadku których jest to konieczne; 
• dokładnie myj ręce przed i po kontakcie z osobą zakażoną; 
• myj ręce po użyciu przedmiotu, który może być zakażony; 
• myj ręce po skorzystaniu ze środka komunikacji miejskiej; 
• myj ręce po skorzystaniu z WC; 
• myj ręce zawsze wtedy, gdy są zabrudzone; 
• myj ręce przed przyrządzaniem posiłków; 
• pij pasteryzowane mleko i soki owocowe; 
• zadbaj, aby gotować mięso zawsze przynajmniej przez 20 minut, aż osiągnie ono minimum 70 stopni Celsjusza; 
• zadbaj o sterylne warunki w miejscu przechowywania żywności; 
• zadbaj o dezynfekcję urządzeń sanitarnych; 
• dokładnie myj wszystkie powierzchnie do przygotowywania potraw. 

Warto zaznaczyć, że bakterie łatwo przedostają się z autobusowych poręczy, klamek i innych powierzchni na skórę, a stamtąd jest już o krok do przedostania się do wnętrza organizmu. 

Ponadto, jeśli nie wiesz, z jakiego źródła pochodzi woda, zadbaj o to, aby była przegotowana. Wody powierzchniowe oraz podziemne mogą być bowiem zainfekowane omawianą bakterią. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564298/ (dostęp: 9.01.22) 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564298/ (dostęp: 9.01.22)