Czym jest perforacja? Jakich narządów może dotyczyć? Przyczyny, objawy i leczenie

Perforacja to inaczej przerwanie ciągłości. Najczęściej dotyczy przewodu pokarmowego, lecz występuje również perforacja skóry, macicy, a nawet zęba. Objawy zależą w dużej mierze od umiejscowienia oraz rozległości perforacji.

Do perforacji dochodzi w wyniku urazu, a także z powodu niedokrwienia czy zmian chorobowych (np. perforacja przewodu pokarmowego wywołana rakiem jelita grubego czy choroby wrzodowej żołądka).

Perforacja przewodu pokarmowego

Perforacją przewodu pokarmowego nazywamy uszkodzenie wszystkich warstw ściany przełyku, żołądka czy jelit. Najczęściej powstaje w wyniku choroby wrzodowej, urazu, chorób zapalnych czy nowotworowych. To stan zagrożenia życia, który wymaga pilnej interwencji medycznej. Na szczególną uwagę zasługuje perforacja wrzodu żołądka oraz dwunastnicy, ponieważ jest powikłaniem  choroby wrzodowej.

Objawy zależą przede wszystkim od lokalizacji perforacji. Najczęściej występuje nagły, silny ból, który początkowo zlokalizowany jest w okolicy perforacji, a następnie rozprzestrzenia się na całą jamę brzuszną. Objaw ten może wskazywać na rozlane zapalenie otrzewnej. Dodatkowo dochodzi do wzrostu napięcia mięśni brzucha (tzw. brzuch deskowaty) i do zaniku perystaltyki. W przypadku perforacji wrzodu mogą wystąpić dodatkowo nudności oraz wymioty. Z kolei w perforacji przełyku może dojść do ropnego zapalenia śródpiersia, które w aż 40% przypadków może prowadzić do zgonu. Wszystkie ciężkie przypadki perforacji, bez względu na lokalizację, stają się przyczyną wstrząsu i rozwoju sepsy, które mogą zakończyć się śmiercią.

Leczenie jest uzależnione głównie od przyczyny. W perforacji przełyku będzie to operacyjne usunięcie przedziurawionego fragmentu i chirurgiczne odtworzenie ciągłości narządu. Z kolei w przypadku perforacji żołądka i dwunastnicy leczenie będzie polegało na zszyciu owrzodzenia oraz płukaniu jamy otrzewnowej. Perforację jelit leczy się również operacyjne, usuwając zajętą część jelita. We wszystkich przypadkach konieczne jest wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz antybiotykoterapia. Na szczęście udoskonalone leczenie zachowawcze choroby wrzodowej znacznie zmniejszyło ryzyko perforacji wrzodów, a wczesne wykrywanie chorób nowotworowych ograniczyło przypadki perforacji w obrębie jelit.

Perforacja zęba

O perforacji zęba mówimy, gdy w wyniku niezamierzonego działania stomatologa dojdzie do połączenia komory miazgi lub kanału korzeniowego z tkankami, które otaczają ząb. Najczęściej do perforacji zęba dochodzi podczas leczenia kanałowego, gdy lekarz wykonujący zabieg nie przeanalizuje wielkości korony zęba, budowy korzeni i przebiegu światła kanałów. Do objawów perforacji zęba należy głównie obfite krwawienie i silny ból. Czasami pacjenci uskarżają się również na dziwny posmak środków odkażających w jamie ustnej.

Rokowanie zależy przede wszystkim od rozmiaru perforacji, położenia zęba, a także czasu, jaki upłynął od zdarzenia. Im wcześniej lekarz zamknie ubytek, tym większa szansa na uratowanie zęba. Zwłoka może skutkować rozwojem stanu zapalnego, a nawet zanikiem kości. Niestety zdarza się, że zęba nie udaje się uratować i wymagana jest jego ekstrakcja.

Perforacja macicy

Do perforacji, czyli przebicia ściany macicy, najczęściej dochodzi w wyniku łyżeczkowania jamy macicy. Objawy perforacji macicy są niespecyficzne, najczęściej to ból w okolicy podbrzusza i krwawienie z dróg rodnych. Przy silnym krwotoku może nawet dojść do wstrząsu. Zdarza się, że w wyniku przebicia ściany macicy, w której toczył się stan zapalny z powodu zakażenia, dochodzi do rozwoju zapalenia otrzewnej.

Rokowanie i postępowanie zależą głównie od wielkości otworu. Wymagana jest szczegółowa obserwacja pacjentki. Przy niewielkich urazach w wyniku obkurczenia ściany macicy dochodzi do samoistnego zasklepienia ubytku. Bardziej rozległa perforacja czasami powoduje silne krwawienie, które może być wskazaniem do usunięcia macicy.

Perforacja błony bębenkowej

Przyczyną perforacji błony bębenkowej jest uraz mechaniczny, np. powstały przez nieprawidłowe stosowanie patyczków higienicznych. Należy też pamiętać, że perforacja może być powikłaniem niedoleczonego zapalenia ucha środkowego. Dlatego bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich. Perforacja błony bębenkowej objawia się przede wszystkim nagłym, silnym bólem ucha, pogorszeniem słuchu, szumami usznymi oraz zawrotami głowy. W przypadku małego urazu leczenie jest zachowawcze, ponieważ niewielkie pęknięcia zarastają się samoistnie w ciągu kilku tygodni. Niestety większe urazy wymagają leczenia operacyjnego, tzw. myringoplastyki. Rokowanie zależy głównie od wielkości urazu i czasami nie udaje się przywrócić prawidłowego słuchu.