Triage – na czym polega? Jakie są zasady segregacji medycznej chorych?

Triage, czy też triaż, to procedura stosowana w medycynie ratunkowej, która pozwala służbom medycznym na segregację chorych wymagających pomocy w zależności od ciężkości schorzeń bądź obrażeń. Pacjenci oznaczani są kolorami, na podstawie których służby medyczne wiedzą, kto najpilniej potrzebuje pomocy, a kto może poczekać, gdyż jego życie nie jest zagrożone.

Co to jest triage?

Triage, czy też triaż (z franc.  triage – segregowanie, sortowanie) to inaczej ratunkowa segregacja medyczna pacjentów. Jest to procedura, która ma wskazać, kto potrzebuje natychmiastowej pomocy, czyj stan jest poważny, ale nie zagraża życiu, a zatem może otrzymać pomoc nieco później, a kto jest bezpieczny i interwencja może się odbyć w odroczonym czasie.

Początkowo system triażu funkcjonował jedynie w odniesieniu to zdarzeń drogowych i wypadków masowych, gdzie było kilku do kilkunastu poszkodowanych i dokonanie wstępnej selekcji umożliwiało błyskawiczną pomoc najbardziej potrzebującym. Obecnie standardowo stosuje się segregowawanie triage w SOR – dzięki niej personel medyczny może zająć się najbardziej zagrożonymi chorymi, a odroczyć interwencję u tych, którzy są stabilni.

Triage: systemy START i Jump START

Historia triage’u sięga aż do wojen napoleońskich. Za ojca idei segregacji chorych uznaje się Jeana Dominique’a Larreya – chirurga w armii Napoleona. Od tamtego czasu do dziś procedura ulegała wielu przekształceniom i udoskonaleniom, a współcześnie na świecie funkcjonuje kilka systemów segregacji chorych.

W Polsce powszechny jest system triage’u START (bądź S.T.A.R.T. – od ang. simple triage and rapid treatment – prosta selekcja i szybka pomoc), opracowany w 1983 r. przez Departament Ochrony Przeciwpożarowej Newport Beach i Szpital Hoag w Newport Beach w Kalifornii. Schemat postępowania ma zadanie umożliwić przeżycie jak największej liczbie osób z grona poszkodowanych.  W segregacji medycznej START do klasyfikacji rannych stosuje się 4 kolory:

• czarny,
• czerwony,
• żółty,
• zielony.

W trakcie procedury każdy chory lub poszkodowany otrzymuje opaskę lub naklejkę w jednym z kolorów, który przyporządkowuje go do określonej grupy ryzyka.

W Polsce funkcjonuje również „pediatryczna modyfikacja” systemu START, czyli Jump START.  Jest to niezbędne z racji na fakt, że fizjologiczne parametry życiowe młodszych dzieci znacząco odbiegają od tych przyjętych u osób dorosłych, co mogłoby spowodować błędne przyporządkowanie do kategorii pilności udzielenia pomocy.

Triage – zasady postępowania. Co oznaczają kolory w triage?

Ratunkowa segregacja medyczna ma być z założenia procedurą szybką, która umożliwia wyselekcjonowanie chorych, potrzebujących natychmiastowej pomocy. Na czym dokładnie polega i jak się wykonuje procedurę triage? Przede wszystkim opiera się jedynie na ocenie podstawowych parametrów życiowych (tętno, oddech, stan świadomości, możliwość chodzenia). W jej trakcie nie przeprowadza się żadnych czynności medycznych poza udrożnieniem dróg oddechowych, tamowaniem dużych krwawień i ułożeniem nieprzytomnych w pozycji bocznej. Czasami poszkodowanych jest wielu i gdyby pierwszy zespół udzielający pomocy po dotarciu na miejsce rozpoczął dokładne badanie fizykalne, wiele osób mogłoby na tym ucierpieć, gdyż nie otrzymałyby one pomocy na czas.

W systemie triage’u START, który stosowany jest w Polsce, podział na określone grupy ryzyka wygląda następująco:

1. Kolorem czarnym oznaczani są pacjenci, u których stwierdza się zgon lub istnieje uzasadnione ryzyko, że mimo pomocy nie przeżyją oni zdarzenia. Przesłanki ku temu to: brak oddechu mimo udrożnienia dróg oddechowych, widoczne rozległe obrażenia – amputacja kończyny, przerwanie ciągłości czy zmiażdżenie kości czaszki i obnażona tkanka mózgowa, bardzo silny krwotok, którego nie można zahamować, ciężkie obrażenia mnogich okolic ciała.W przypadku małej dostępności pomocy medycznej i wielu poszkodowanych osoby takie pozostawia się bez interwencji, do czasu zaopatrzenia innych potrzebujących lub przybycia wystarczającej liczby służb medycznych.
2. Kolor czerwony otrzymuje osoba, której pomoc powinna być udzielona w pierwszej kolejności. Poza tym, jeżeli konieczne są transport lub ewakuacja chorych z powodu zagrożenia zewnętrznego, powinna ona zostać potraktowana priorytetowo. W przypadku wdrożenia leczenia istnieje duże prawdopodobieństwo, że pacjent przeżyje i całkowicie wróci do zdrowia.
3. Kolor żółty w procedurze triage otrzymują ci chorzy, którzy wymagają pomocy lekarskiej i zaopatrzenia, ale może się to odbyć w odroczonych warunkach, gdyż obrażenia nie stanowią zagrożenia dla życia. Z praktycznego punktu widzenia ich leczenie powinno się rozpocząć do 24 godzin po zaistnieniu zdarzenia powodującego chorobę lub uszkodzenie ciała.
4. Kolor zielony otrzymują pacjenci, którzy przeżyją nawet bez podjęcia interwencji medycznej. Jest to grupa chorych, której zdrowie i życie nie jest zagrożone i może ona bez interwencji czekać na odroczoną pomoc medyczną. Są to chorzy z otarciami, płytkimi ranami, bez większych krwawień. Czasami w niektórych krajach wyróżnia się także dodatkowo kolor niebieski. Ma on różne znaczenie, w zależności od ustaleń obowiązujących w danym państwie. Może on np. oznaczać osobę, która potrzebuje dekontaminacji, gdyż jej skóra czy błony śluzowe zostały skażone czynnikiem mogącym stanowić zagrożenie dla jej zdrowia i życia.

W niektórych krajach w klasyfikacji używany jest również kolor niebieski, który może oznaczać pacjentów wymagających dekontaminacji (płukania żołądka czy podania węgla aktywnego).

Zasady prowadzenia triage

Choć segregacja triage to procedura z pozoru prosta, mogą ją przeprowadzać jedynie osoby do tego uprawnione i przeszkolone. Przyjęto taką zasadę, gdyż w przypadku osób nieznających dokładnie wytycznych mogłoby dojść do błędnych oznaczeń, co byłoby przyczyną zgonów, którym można by zapobiec przy prawidłowym triage’u.

Należy pamiętać, że stan chorego może zmieniać się dynamicznie. Czasem u osoby oznaczonej kolorem zielonym może dojść do nagłego pogorszenia stanu i konieczna jest zmiana grupy przynależności. W związku z tym selekcję i klasyfikację poszkodowanych powinno się powtarzać. Powtórna segregacja, czyli re-triage (czasami zapisywana jako retriage), pozwali wyznaczyć dla pacjentów nowy priorytet leczniczy.