Czym jest przełom tarczycowy? Przyczyny, objawy oraz leczenie choroby

Przełom tarczycowy to stan nagłego załamania równowagi metabolicznej organizmu, który pojawia się w wyniku źle kontrolowanej lub nierozpoznanej nadczynności tarczycy. Właściwe objawy przełomu tarczycowego poprzedzone są przez objawy zwiastunowe, których szybkie rozpoznanie może zapobiec rozwinięciu się tego groźnego powikłania.

W przebiegu przełomu tarczycowego może dojść do zaburzeń świadomości ze śpiączką włącznie. Nieleczony może doprowadzić do zgonu. Wystąpieniu przełomu tarczycowego można zapobiec poprzez regularne badania, wykrycie niedoczynności tarczycy w odpowiednim czasie oraz jej prawidłowe, regularne leczenie.

Przyczyny przełomu tarczycowego

Dokładny mechanizm powstania tego stanu nie jest do końca poznany, zaobserwowano jednak konkretne sytuacje, w których może do niego dojść. Przełom tarczycowy pojawia się zwykle w wyniku zaostrzenia nieleczonej lub nierozpoznanej nadczynności tarczycy. Taki stan może być wywołany przez zakażenie lub inną ciężką chorobę (zatorowość płucną, kwasicę ketonową, udar mózgu). Przełom tarczycowy po operacji może się pojawić, jeśli zabieg u osoby chorej na nadczynność tarczycy zostanie przeprowadzony bez wcześniejszego jej przygotowania odpowiednimi lekami. Należy również pamiętać, że hormony tarczycy mogą także wchodzić w interakcję z hormonami nadnerczy – katecholaminami.

Przełom tarczycowy – objawy

Obraz kliniczny przełomu tarczycowego jest bardzo charakterystyczny. Pełnoobjawowa postać choroby jest widoczna po wystąpieniu objawów prodromalnych, czyli takich, które poprzedzają przełom tarczycowy. Należą do nich:

• bezsenność przebiegająca z halucynacjami oraz zaburzeniami psychotycznymi pojawiającymi się podczas odpoczynku nocnego,
• nasilenie drżenia mięśniowego,
• znaczna utrata masy ciała,
• podwyższona temperatura,
• objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności oraz wymioty.

Pełnoobjawowa postać przełomu tarczycowego charakteryzuje się nagłym pogorszeniem objawów spowodowanym zwiększoną obecnością hormonów tarczycy we krwi. Można to zaobserwować pod postacią:

• znacznego wzrostu akcji serca (możliwe wystąpienie migotania przedsionków),
• objawów niewydolności serca: powstaniu duszności, obrzęków obwodowych, a w skrajnych przypadkach wstrząsu,
• nudności i obfitych wymiotów, biegunki, bólu brzucha.

Dochodzi również do pojawienia się wysokiej gorączki powyżej 38℃. Jako powikłanie biegunki, wymiotów oraz wzmożonej potliwości może dojść do odwodnienia organizmu.

Dodatkowo u osoby w stanie przełomu tarczycowego obserwuje się zmiany w zachowaniu. Pacjenta charakteryzuje zwykle pobudzenie, choć może wystąpić także obraz kliniczny odwrotny: wzmożona senność, apatia, a nawet śpiączka. Czasami dochodzi do wystąpienia napadu padaczkowego.

Przełom tarczycowy – rozpoznanie

Nie ma badań laboratoryjnych pozwalających na rozpoznanie choroby. Diagnozę przełomu tarczycowego stawia się na podstawie objawów chorego. Następnie przy pomocy odpowiednich skal ocenia się nasilenie choroby na podstawie parametrów, takich jak: temperatura ciała, objawy ze strony układu nerwowego, pokarmowego, częstotliwość bicia serca, niewydolność serca, obecność czynnika predysponującego i wystąpienie migotania przedsionków.

Stężenie hormonów tarczycy (fT3 i fT4) nie musi być bardzo wysokie.

Jak leczyć przełom tarczycowy?

W leczeniu przełomu tarczycowego ogromne znaczenie ma wczesna interwencja, ponieważ ryzyko zgonu w tym stanie wynosi aż 30–50%. Zauważenie objawów prodromalnych i leczenie nadczynności tarczycy oraz innych chorób, które prowadzą do jej zaostrzeń, może zapobiec rozwinięciu się pełnoobjawowej postaci. Należy pamiętać, że to powikłanie występuje rzadko i można skutecznie się przed nim chronić, chodząc na regularne wizyty kontrolne do lekarza rodzinnego.

Leczenie pełnoobjawowego przełomu tarczycowego przeprowadza się w warunkach Oddziału Intensywnej Terapii.

Leki stosowane w terapii przełomu tarczycowego to:

• leki przeciwtarczycowe (tiamazol, propylotiouracyl),
• beta-blokery – umiarawiają akcję serca,
• hydrokortyzon – zapobiega wstrząsowi,
• antybiotyki – stosowane przy najmniejszym podejrzeniu zakażenia, czasem także zapobiegawczo,
• leki uspokajające i przeciwdrgawkowe,
• tlen,
• heparyna drobnocząsteczkowa celem profilaktyki przeciwzakrzepowej.

Dodatkowo konieczne jest ciągłe monitorowanie pacjenta i wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej w zależności od wyników badań. Przy wysokiej temperaturze ciała stosuje się zimne okłady w celu jej zbicia. We wskazanych przypadkach można zastosować paracetamol lub leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, nie wolno jednak stosować salicylanów. Należy pamiętać o równoległym leczeniu przyczyny, która wywołała przełom tarczycowy.