Przepuklina – objawy. Kiedy konieczna jest operacja?

Przepuklina wydaje się powszechnym i błahym problemem. Czy jednak można ją lekceważyć? Okazuje się, że przepuklina może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia chorego, szczególnie kiedy daje wyraźne objawy. Sprawdź, czy i kiedy konieczny jest zabieg operacyjny.

Przepuklina a objawy – jak rozpoznać chorobę?

O przepuklinie mówi się, kiedy narząd czy fragment tkanek przemieszcza się poza obręb jamy brzusznej przez tzw. wrota przepukliny. Przez dane wrota uwypukla się worek przepuklinowy z otrzewnej, zawierający różnego rodzaju treść – mogą to być całe pętle jelitowe, narządy czy jedynie fragmenty tkanek. Zasadniczo przepuklina nie daje dolegliwości bólowych, jeśli nie dochodzi do powikłań. Jest to często głównie problem natury estetycznej.

Dlaczego dochodzi do powstawania przepuklin? Jama brzuszna nie jest szczelnie zamkniętą jamą. Oczywiście otacza ją błona otrzewnej, natomiast w związku z przebiegiem dużych naczyń krwionośnych czy np. przewodu pokarmowego, ma ona wiele miejsc o obniżonej wytrzymałości. Jeśli w takich fizjologicznych warunkach wzrośnie ciśnienie wewnątrzbrzuszne lub w sytuacji, gdy pacjent cierpi z powodu uporczywego kaszlu, stwierdzono u niego otyłość, bądź to kobieta w ciąży, jest na pewno bardziej predysponowany do wystąpienia przepukliny. Zaburzenia o podłożu genetycznym również mają istotne znaczenie.

Przepuklina – objawy 

Worek przepuklinowy tworzy się z reguły dość długo i niejednokrotnie zaczyna być lekceważony przez chorego. Powiększenie przepukliny koreluje z wieloma dodatkowymi czynnikami, jak dźwiganie ciężarów czy kaszel. Ból jest natomiast zjawiskiem towarzyszącym powikłaniom przepukliny, czy sytuacjom, kiedy przepuklina jest wypełniona fragmentami narządów i nie daje się odprowadzić. Czasami jednak przepuklina wcale nie boli, ale pojawiają się dodatkowe dolegliwości, jak ucisk w brzuchu, wzdęcia czy zaparcia.

Rodzaje przepukliny a objawy 

Przepukliny są różne, przede wszystkim w zależności od lokalizacji. To też przekłada się na ich objawy. Wyróżnia się jej następujące rodzaje: 

• przepuklina pępkowa – częściej dotyczy dzieci niż dorosłych. Objawia się wybrzuszeniem w okolicy pępka, szczególnie kiedy wzrasta ciśnienie wewnątrzbrzuszne; 
• przepuklina pachwinowa – treść przepukliny kierowana jest do worka przeponowego. Wyróżnia się tu przepuklinę skośną, prostą i nabytą. Zdecydowanie częściej zapadają na nią mężczyźni niż kobiety. Jest to przepuklina, która najczęściej występuje w wieku dojrzałym; 
• przepuklina brzuszna – przechodzi przez otwór w jamie brzusznej między mięśniami; 
• przepuklina rozworu przełykowego – polega na przemieszczeniu się fragmentu żołądka do klatki piersiowej, dlatego nie ma zmian widocznych gołym okiem, ale pojawiają się dolegliwości wynikające z ucisku narządów klatki piersiowej przez przemieszczony żołądek czy pętle jelitowe; 
• przepuklina kręgosłupa – to określenie medyczne na „wypadnięcie dysku”, dlatego objawy są związane z wystąpieniem np. rwy kulszowej.

Jakie są objawy alarmowe przepukliny? 

Objawy alarmowe przepukliny obejmują: 

• zaczerwienienie, 
• obrzęk, 
• ostry ból danej okolicy, 
• obrzęk skóry danej okolicy, 
• zatrzymanie gazów i stolca, 
• objawy ogólne jak gorączka, nudności czy wymioty.

Przyczyny objawów przepuklin i ich wystąpienia 

Bardzo ciężko określić konkretną przyczynę przepukliny. Oczywiście powody będą się też różnić się od tego, jak duża jest ta przepuklina i gdzie jest zlokalizowana. Specyficznym rodzajem jest przepuklina w bliźnie pooperacyjnej, ponieważ tu zależność pomiędzy zabiegiem a wystąpieniem problemu jest dość jednoznaczna.  

Chcąc omówić etiologię przepuklin, konieczne jest wzięcie pod uwagę wielu czynników ryzyka wystąpienia przepukliny, w tym głównie działania wpływające na osłabienie powięzi jamy brzusznej, mięśni, zmniejszenie elastyczności tkanek i zwiększanie ciśnienia wewnątrzbrzusznego. Oto one: 

• podnoszenie ciężarów; 
• zaparcia; 
• siedzący tryb życia, słabo rozwinięta tkanka mięśniowa; 
• palenie papierosów; 
• nadwaga i otyłość; 
• choroby przewlekłe; 
• liczne ciąże; 
• choroby tkanki łącznej; 
• zaawansowany wiek.

Przepuklina – objawy. Jak ich uniknąć?

Każdy pacjent mający przepuklinę wymaga pilnej konsultacji chirurgicznej, a jego stan może się kwalifikować do zabiegu. Nie ma leków, które pozwalają na leczenie zachowawcze przepuklin. To chirurg ostatecznie decyduje o konieczności interwencji zabiegowej.  

Jeśli przepuklina nie daje żadnych dolegliwości, jest niewielka, a jej treść ulega swobodnemu odprowadzeniu, często chirurg odstępuje od konieczności leczenia operacyjnego. Aby przepuklina nie wywołała dolegliwości, konieczne jest unikanie pewnych czynników mogących powikłać istniejącą przepuklinę. Dlatego też w profilaktyce powikłań przepukliny konieczne jest następujące postępowanie: 

• odpowiednia dieta; 
• stosowanie pasa przepuklinowego; 
• obniżenie masy ciała; 
• unikanie dźwigania ciężarów; 
• unikanie sytuacji związanych z generowaniem zwiększonego ciśnienia wewnątrzbrzusznego (co dzieje się np. przy zaparciach). 

Niebezpieczna sytuacja jest wtedy, kiedy dochodzi do zadzierzgnięcia przepukliny. Na czym to polega? Otóż część narządu jamy brzusznej, np. fragment jelit, może przemieścić się przez wrota przepukliny na stałe, tzn. nie dać się odprowadzić. Uwięźnięcie nie daje jednak żadnych objawów klinicznych.  

Zaostrzeniem tej sytuacji jest zaciśnięcie wrót przepukliny na tyle mocno, że dochodzi do ucisku i niedokrwienia niektórych tkanek. Zadzierzgnięcie przepukliny charakteryzuje się wystąpieniem ostrych objawów klinicznych i prowadzi do martwicy jelita w razie braku wczesnej interwencji chirurgicznej.

Jak lekarz rozpoznaje przepuklinę? 

Aby rozpoznać przepuklinę, lekarz wykonuje podstawowe badanie fizykalne. Poprzez odpowiednie ustawienie pacjenta i badanie palpacyjne, chirurg jest w stanie zlokalizować wrota przepukliny. Potwierdzeniem wstępnej diagnozy jest badanie ultrasonograficzne bądź ostatecznie tomografia komputerowa. 

Objawowa przepuklina – jak przebiegają operacje? 

Zabieg operacyjny jest leczeniem z wyboru przepuklin, które takiej interwencji wymagają. Po wstępnej kwalifikacji przeprowadza się zabieg polegający na usunięciu przepukliny, odprowadzeniu treści worka przepuklinowego do jamy otrzewnej i wzmocnieniu ściany. Używa się do tego najczęściej siatki z tworzywa sztucznego.  

Zabieg może być wykonywany w sposób standardowy lub laparoskopowo. Odbywa się w znieczuleniu, jednak przepuklina pachwinowa czy udowa może być operowana w znieczuleniu miejscowym, a np. zabieg przepukliny pępkowej wymaga znieczulenia ogólnego. Formę znieczulenia dobiera zatem lekarz.

Czy po operacji objawy przepukliny mogą nawrócić? 

Do tej pory nie opracowano takiej techniki zabiegowej, która daje pewność, że przepuklina nie nawróci, a każde ponowienie problemu sprawia, że wykonanie zabiegu staje się trudniejsze. Należy podkreślić, że część ludzi jest szczególnie predysponowana do odnawiania się takich przepuklin, w tym np. pacjenci ze znacznie nasiloną otyłością. Wszczep z tworzyw sztucznych powinien dawać nieco większą pewność co do zmniejszenia ryzyka nawrotu, jednak ono nadal istnieje. 

Bibliografia: 

1. Kuś H., Mackiewicz Z., Przepukliny brzuszne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1997. 
2. Mackiewicz Z., Współczesne metody leczenia przepuklin brzusznych, PZW, 2006. 
3. Noszczyk T., Chirurgia tom 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.