Czym jest rak nerki? Jakie są jego rodzaje, objawy, rokowania i metody leczenia?

Rak nerki zaliczany się do grupy nowotworów złośliwych. Zdecydowanie najczęstszym rodzajem guza jest rak nerkowokomórkowy. Choroba jest podstępna, ponieważ we wczesnym stadium przebiega bez żadnych uchwytnych dolegliwości.

Rak nerki stanowi ok. 3% ogółu zachorowań na nowotwory złośliwe. Udowodnionym czynnikiem, zwiększającym ryzyko wystąpienia choroby, jest palenie tytoniu. Podstawą leczenia raka nerki jest postępowanie chirurgiczne.

Przyczyny powstania i rodzaje raka nerki

Rak nerki jest złośliwym nowotworem pochodzenia nabłonkowego. Zmienione chorobowo komórki, pod wpływem niekorzystnych czynników środowiskowych lub zaburzeń genetycznych, dokonują podziału bez żadnych ograniczeń, co prowadzi do wzrostu guza. Rak nerki ma tendencję do tworzenia przerzutów do innych narządów.

Choroba częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Wiek pacjentów, u których rozpoznano raka nerki, zazwyczaj mieści się w przedziale 40–70 lat. Do czynników środowiskowych zwiększających ryzyko wystąpienia choroby zalicza się palenie papierosów, otyłość, narażenie na kontakt z czynnikami chemicznymi, takimi jak kadm lub azbest, nadciśnienie tętnicze. Rak nerki może mieć podłoże genetyczne, występuje np. w zespole von Hippla-Lindaua.

Złośliwy nowotwór nerki zazwyczaj jest rakiem nerkowokomórkowym. Jest to zbiorcze określenie dla raka nerki jasnokomórkowego, brodawkowatego i chromofobowego. Pierwszy występuje najczęściej i cechuje się nieco gorszym rokowaniem od dwóch pozostałych. Rak z cewek zbiorczych występuje rzadko i charakteryzuje się niekorzystnym rokowaniem. Nowotwór złośliwy może również zlokalizować się w miedniczce nerkowej. Przyjmuje on wówczas postać raka urotelialnego nerki.

Objawy raka nerki

Rak nerki we wczesnym stadium zazwyczaj nie powoduje żadnych dolegliwości. U większości chorych pierwszym symptomem nowotworu jest krwiomocz, który może występować wraz z białkomoczem (wykrytym w badaniach laboratoryjnych). Do najczęściej występujących objawów raka nerki zalicza się również:

• ból pleców lokalizujący się w okolicy lędźwiowej,
• ból w nadbrzuszu,
• obrzęki kończyn dolnych,
• nadciśnienie tętnicze,
• wyczuwalny palpacyjnie guz,
• gorączka,
• anemia (niedokrwistość),
• wysokie OB,
• leukocytoza – wzrost ilości krążących we krwi leukocytów,
• hiperkalcemia – wzrost poziomu wapnia we krwi,
• jadłowstręt, spadek masy ciała, w późnym stadium choroby wyniszczenie nowotworowe.

Rzadko występującym (<5%) objawem raka nerki jest poliglobulia, czyli nadmierne namnażanie erytrocytów (w tym wypadku pod wpływem zwiększonego wydzielania hormonu – erytropoetyny – przez komórki nowotworowe.

Do klasycznej triady objawów raka nerki zalicza się ból, krwiomocz oraz obecność wyczuwalnego w badaniu palpacyjnym guza. Triada dolegliwości jest stwierdzana u ok. 10% pacjentów.

Diagnostyka raka nerki

Występowanie bezbolesnego krwiomoczu jest wskazaniem do wykonania pogłębionej diagnostyki. Podejrzenie raka nerki wymaga wykonania badań obrazowych. Ultrasonografia (USG) jest metodą z wyboru, która pozwala uwidocznić zmianę nowotworową. W przypadku stwierdzenia obecności guza nerki należy poszerzyć diagnostykę obrazową o badanie rezonansem magnetycznym lub tomografię komputerową w rejonie jamy brzusznej. Ponadto u chorego ze stwierdzonym guzem nerki wykonuje się szereg innych badań, do których zalicza się:

• morfologię krwi,
• zdjęcie rentgenowskie – pozwala uwidocznić ewentualne przerzuty raka nerki w płucach,
• badanie ogólne moczu wraz z posiewem,
• badania biochemiczne, pozwalające ocenić funkcję nerek oraz wątroby.

W przypadku występowania objawów neurologicznych w przebiegu raka nerki wykonuje się tomografię komputerową / rezonans magnetyczny mózgu. Występowanie bólów kostnych jest wskazaniem do badania scyntygraficznego kości.

Biopsję guza nerki lub zmiany przerzutowej wykonuje się w przypadku, gdy pacjent nie kwalifikuje się do leczenia operacyjnego. Rozpoznanie histopatologiczne jest wówczas niezbędne do wprowadzenia leczenia systemowego.

Rokowania w przebiegu raka nerki

Połowa pacjentów przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania raka nerki. Podobnie jak w przypadku innych chorób nowotworowych, rokowanie w przebiegu raka nerki jest zależne od wielu czynników, m.in. stanu ogólnego chorego, obecności przerzutów, czasu rozpoznania choroby i wprowadzenia leczenia, występowania chorób współistniejących.

Leczenie raka nerki

Podstawą leczenia raka nerki jest postępowanie chirurgiczne. Zakres operacji jest zależny od rozległości procesu nowotworowego. Wyróżnia się nefrektomię radykalną, czyli usunięcie całej nerki, oraz postępowanie oszczędzające. Embolizacja tętnicy nerkowej jest postępowaniem paliatywnym, podobnie jak radioterapia (w przypadku przerzutów do kości / mózgu). U pacjentów, którzy nie kwalifikują się do operacji, stosuje się leczenie systemowe, które polega na immunoterapii i stosowaniu terapii celowanej.