Czym jest śpiączka farmakologiczna i w jakich sytuacjach jest stosowana?

Śpiączka farmakologiczna nie jest chorobą ani zaburzeniem. Jest to stan, w jaki celowo wprowadzają pacjenta lekarze celem uzyskania najlepszego sposobu leczenia. Różne są wskazania do zastosowania śpiączki farmakologicznej, różny jest także czas jej trwania.

Najczęściej słowo „śpiączka” kojarzy się z poważną chorobą lub zaburzeniami gospodarki elektrolitowej czy hormonalnej. Większość osób spotkała się z określeniem śpiączki cukrzycowej lub śpiączki, która wystąpiła u pacjenta po urazie. Śpiączka farmakologiczna nie jest chorobą ani powikłaniem stanu patologicznego, jaki ma miejsce w organizmie. Jest stosowana w warunkach lecznictwa zamkniętego. To działanie lekarskie (farmakoterapia), które ma na celu wprowadzenie chorego w stan śpiączki celem uzyskania lepszego efektu terapeutycznego.

Co to jest śpiączka?

Z określeniem tym potocznie spotykamy się dość często. Jednakże mało kto wie, co to pojęcie właściwie oznacza i jakie są cechy charakterystyczne śpiączki. Śpiączka (łac. coma) to głębokie zaburzenie zarówno w aspekcie przytomności, jak i świadomości chorego. Przyczyną jest rozpad cyklu czuwania i wzbudzenia, który objawia się areaktywnością ruchową i czuciową na różnego rodzaju bodźce, nawet o znacznym nasileniu. Najczęściej przyczyną śpiączki bywa uszkodzenie pnia mózgu lub rozlane uszkodzenie mózgowia, do którego mogą prowadzić urazy, udary, choroby degeneracyjne, leki, substancje trujące, zaburzenia metaboliczne i wiele innych.

Jak ocenia się śpiączkę?

Celem ujednolicenia schematu oceny pacjenta z zaburzeniami świadomości stosuje się 15-punktową skalę Glasgow, w której oceniane są m.in. otwieranie oczu, kontakt słowny i reakcję ruchową.

A) otwieranie oczu

1 – brak

2 – na ból

3 – na polecenie

4 – spontanicznie

B) kontakt słowny

1 – brak

2 – niezrozumiałe dźwięki, pojękiwanie

3 – niewłaściwe słowa lub krzyk

4 – mowa chaotyczna, uwaga zachowana

5 – zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby

C) reakcja ruchowa

1 – brak

2 – reakcja wyprostna na ból (sztywność z odmóżdżenia)

3 – reakcja zgięciowa na ból (sztywność z odkorowania)

4 – celowe ruchy zmierzające do uniknięcia bodźca bólowego (zginanie – wycofywanie kończyny)

5 – lokalizuje ból

6 – spełnia polecenia

Co to jest śpiączka farmakologiczna?

Śpiączka farmakologiczna to celowe wprowadzenie chorego w stan, w którym funkcje zachowują jedynie procesy niezbędne do życia – praca serca będąca warunkiem krążenia krwi, oddychanie i procesy termoregulacji odpowiadające za utrzymanie temperatury. Leczenie poprzez wprowadzenie w śpiączkę farmakologiczną prowadzone jest jedynie przez przygotowany i wyszkolony personel lekarski, w warunkach lecznictwa zamkniętego, czyli na Oddziałach Intensywnej Terapii.

W śpiączkę farmakologiczną wprowadza się chorego poprzez podawanie we wlewie ciągłym leków nasennych, zwykle z grupy barbituranów (stąd można się również spotkać z określeniem śpiączka barbituranowa). Ponadto stosuje się leki przeciwbólowe, aby chory nie reagował na bodźce bólowe wynikające z pierwotnego stanu (np. uraz wielonarządowy) oraz leki zwiotczające mięśnie, które umożliwiają intubację i wentylowanie pacjenta przy pomocy respiratora.

Kiedy wprowadza się chorego w śpiączkę farmakologiczną?

Wskazaniem do zastosowania śpiączki farmakologicznej jest wiele stanów, które potencjalnie zagrażają życiu pacjenta. Śpiączka farmakologiczna powoduje, że organizm chorego ma czas na regenerację i minimalizację szkód, a dzięki wyłączeniu czynnika bólu i stresu (związanego ze świadomością ciężkiego stanu) szybciej można uzyskać regenerację. W śpiączkę farmakologiczną wprowadza się pacjentów po rozległym uszkodzeniu mózgowia (np. po wylewie krwi do mózgu), przebyciu stanu padaczkowego, rozległym urazie głowy. Można wprowadzać pacjentów w śpiączkę farmakologiczną po zawale i innych stanach prowadzących do uszkodzenia mięśnia sercowego. Stosowana jest w zatruciach, zagrażających życiu zaburzeniach metabolicznych, posocznicy, po rozległych oparzeniach, zwłaszcza drugiego i trzeciego stopnia. Czasami do wprowadzenia śpiączki farmakologicznej upoważniają rozległe operacje chirurgiczne i pierwsze doby po ich przebyciu.

Śpiączka farmakologiczna – jak długo się ją utrzymuje?

Z reguły powinno się przyjąć zasadę, iż najkrócej jak to możliwe, ale na tyle długo, aby osiągnąć zamierzony efekt terapeutyczny. Celem utrzymania jak największego bezpieczeństwa, za bezpieczny czas utrzymywania śpiączki przyjmuje się okres do 6 miesięcy. Czasami pacjent pozostaje w śpiączce jedynie kilka dni – dotyczy to między innymi procesu terapeutycznego w pierwszych dobach po leczeniu operacyjnym, kiedy chcemy przede wszystkim zaoszczędzić choremu bólu.

Śpiączka farmakologiczna – wybudzenie

Procedura wybudzania chorego ze śpiączki farmakologicznej polega na stopniowym odstawianiu podawanych leków. Po kilkunastu do kilkudziesięciu minut od podania ostatniej dawki farmakoterapii dochodzi do odzyskania świadomości.