Czym jest teoria umysłu? Czy osoby ze spektrum autyzmu potrafią ją stosować?
Obcując na co dzień z innymi osobami, zwykle zadajemy sobie pytania o łączące ich relacje i motywy zachowań. Na tej podstawie powstają, utrzymują się i rozwijają więzi społeczne. Okazuje się jednak, że nie wszyscy są zdolni do przeprowadzania tego rodzajów analiz poznawczych. Czym jest teoria umysłu i gdzie się ją stosuje?
Co to jest teoria umysłu?
W psychologii i filozofii teoria umysłu (ang. Theory of Mind) jest koncepcją wykorzystywaną do określenia umiejętności danej osoby do postrzegania stanów psychologicznych innych. Opiera się ona na założeniu, że przekonania, pragnienia, intencje, emocje i myśli każdego z nas są inne i nie muszą się ze sobą pokrywać.
Umiejętność stosowania teorii umysłu w praktyce (co znakomita większość z nas robi nieświadomie) jest niezbędna do wchodzenia z powodzeniem w interakcje z innymi ludźmi. Wykorzystując ją, analizujemy, wnioskujemy i osądzamy zachowania innych. Deficyty w obrębie teorii umysłu powodują, że osoba nimi dotknięta nie potrafi spojrzeć na świat, który ją otacza z innej perspektywy, niż swoja własna.
Jakie czynniki wpływają negatywnie na stosowanie teorii umysłu?
Umiejętność korzystania z teorii umysłu wykształca się w trakcie życia pod wpływem procesu socjalizacji, ale nie jest nam dana raz na zawsze. Takie czynniki, jak wiek, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków, a także kultura, w jakiej się wychowujemy, mogą wpłynąć na to, w jaki sposób człowiek stosuje teorię umysłu w praktyce. Sugeruje się też, że odwoływanie się do teorii umysłu jest utrudnione u osób:
- dotkniętych autyzmem,
- z anoreksją lub schizofrenią,
- z dysforią (wyolbrzymianie sytuacji negatywnych, co powoduje nieadekwatne reakcje).
Teoria umysłu u dzieci ze spektrum autyzmu, ale też zespołem Aspergera, nie rozwija się w pełni.
Jak wygląda test na teorię umysłu?
Najpopularniejszym narzędziem wykorzystywanym w ocenie umiejętności do stosowania teorii umysłu jest test Sally-Anne opracowany jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku. Polega on na zaprezentowaniu dziecku następującej historii:
- Sally ma koszyk i szklaną kulkę, zaś Anne – pudełko;
- Sally umieszcza kulkę w swoim koszyku, a następnie wychodzi;
- Kiedy Sally nie ma w pomieszczeniu, Anne przekłada kulkę z jej koszyka do swojego pudełka;
- Sally wraca i chce się bawić kulką.
Pacjent poddany badaniu musi następnie udzielić odpowiedzi na pytanie, gdzie Sally powinna szukać swojej kulki. Prawidłowa odpowiedź brzmi – w koszyku. Badany powinien zrozumieć, że Sally ma wewnętrzne (własne) przekonanie, że przedmiot znajduje się w miejscu, gdzie zostawiła go poprzednio. Nieumiejętność rozwiązania testu Sally-Anne sugeruje deficyty w obrębie oceny zachowań innych ludzi.
Teorię umysłu można testować na różne sposoby. Wśród innych protokołów wymienia się test zwodniczego pudełka (ang. Deceptive Box Test) oraz test niespodziewanej zmiany (ang. Unexpected Transfer Test).
Bibliografia:
- Białecka-Pikul M., Szpak M., Haman E., Mieszkowska K., Teoria umysłu i jej pomiar u dzieci w wieku 4-6 lat: Test Refleksji nad Myśleniem, Psychologia Rozwojowa 2018, tom 23, nr 1, str. 41-68.
- Fletcher-Watson S., McConnell F., Manola E., McConachie H., Interventions based on the Theory of Mind cognitive model for autism spectrum disorder (ASD), Cochrane Database Systematic Review 2014, (3):CD008785.
- Korkiakangas T., Dindar K., Laitila A., Kärnä E., The Sally-Anne test: an interactional analysis of a dyadic assessment, International Journal of Language & Communication Disorders 2016, 51(6):685-702.
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
39 lat to nie jest dobry wiek na umieranie. Tyle żyją średnio osoby w spektrum autyzmu z niepełnosprawnością intelektualną. Tak, w Europie
Maciej Stuhr o 24-letniej córce: „Jest lekko niepełnosprawna. Widzę, jak trudne jest jej życie”
Objawy psychiczne Hashimoto. Jak choroba tarczycy wpływa na psychikę?
Zespół Gansera – tajemnicza choroba trzydziestoletnich więźniów
się ten artykuł?
