Tyfus to choroba, która może cię zaatakować na egzotycznej wycieczce

Tyfus, nazywany też durem brzusznym, to choroba zakaźna, na którą w minionych czasach zapadały i umierały setki tysięcy osób. Pojawiające się u chorych objawy takie jak gorączka, bóle brzucha oraz biegunki były skutkiem spożycia zakażonej żywności lub wypicia zanieczyszczonej wody. I choć dziś epidemie tyfusu nie występują w Europie, choroba ta nadal stanowi poważne zagrożenie w niektórych rejonach świata. 

Co to jest tyfus?

Tyfus to choroba ogólnoustrojowa, którą wywołuje zakażenie pałeczkami duru brzusznego (łac. Salmonella typhi). Nie należy mylić jej z durem plamistym (tyfusem plamistym), którego czynnikiem etiologicznym są bakterie Rickettsia prowazekii. Dur brzuszny przenoszony jest drogą fekalno-oralną przez: 

• zakażoną, niedogotowaną żywność, 
• zanieczyszczoną wodę, 
• kontakt z osobami chorymi. 

Rozwojowi bakterii sprzyjają wysokie temperatury powietrza oraz brak odpowiednich warunków sanitarno-higienicznych. Źródłem zakażenia może być zarówno chory człowiek, jak i bezobjawowy nosiciel. Patogeny znajdują się przede wszystkim w kale, niekiedy również w moczu. 

Na przestrzeni wieków epidemie tyfusu wybuchały głównie podczas wojen i klęsk żywiołowych. Masowe zachorowania wynikały z zanieczyszczeń żywności, ubóstwa czy przeludnienia. Jeszcze do niedawna możliwości leczenia chorób bakteryjnych były znikome, ponieważ ludzie nie mieli dostępu do antybiotykoterapii. 

W XXI wieku skala zachorowań na dur brzuszny na świecie jest wciąż ogromna – rocznie odnotowuje się aż 22 mln przypadków, z czego 200 tys. kończy się śmiercią. W Polsce dur brzuszny wykrywany jest natomiast u osób, które wróciły z podróży do Afryki, Azji lub Ameryki Łacińskiej. Liczba osób zakażonych S. typhi jest tutaj niewielka – w ciągu roku tyfus brzuszny diagnozowany jest u kilku pacjentów. 

Objawy tyfusu

Symptomy chorobowe tyfusu pojawiają się najczęściej po 8-14 dniach od zakażenia, ale całkowity okres inkubacji bakterii wynosi 3-60 dni. Pierwszym objawem jest podwyższona temperatura ciała, która osiąga 39-40 st. Celsjusza i okresowo spada. Chory jest osłabiony, dodatkowo pojawiają się: 

• dreszcze, 
• potliwość 
•  zaburzenia żołądkowo-jelitowe: zaparcia, biegunki, nudności, wymioty, bóle brzucha, 
• bóle mięśniowo-stawowe, 
• brak apetytu. 

Ponadto obserwuje się bóle głowy, powiększenie śledziony oraz objawy skórne w postaci tzw. różyczki durowej. Jest to plamisto-grudkowa wysypka, zlokalizowana w okolicy klatki piersiowej i nadbrzusza. Można poznać ją po tym, że przy ucisku zmieniona chorobowo skóra blednie. U osób z tyfusem brzusznym pojawia się hepatosplenomegalia (powiększenie wątroby) i bradykardia (zwolniona praca serca). Zdarzają się też objawy neurologiczne, w tym zaburzenia świadomości czy encefalopatia. 

Diagnostyka duru brzusznego

Aby rozpoznać tyfus, niezbędne jest wykonanie posiewu z krwi (jeśli choroba jest w początkowej fazie) lub kału (gdy zakażenie trwa już przez ok. 2-3 tygodnie). Wyizolowanie pałeczek Salmonella typhi świadczy o toczącej się chorobie. Jeśli wynik badania jest negatywny, a objawy wskazują na tyfus, pomocne mogą okazać się testy serologiczne. 

Jak leczy się tyfus?

Leczenie duru brzusznego polega na przyjmowaniu antybiotyków z grupy fluorochinolonów oraz wyrównaniu równowagi wodno-elektrolitowej. Lekiem pierwszego rzutu u osób dorosłych jest cyprofloksacyna, a u dzieci cefalosporyny III generacji. Wczesna diagnoza i wprowadzenie odpowiedniej terapii pozwalają na szybsze wyzdrowienie. Już w ciągu 2-3 dni po zastosowanej antybiotykoterapii chorzy zaczynają czuć się lepiej.  

W przypadku braku skuteczności antybiotykoterapii, pacjentowi podaje się steroidy. Nieleczony dur brzuszny może prowadzić do niebezpiecznych powikłań takich jak perforacja jelita, zapalenie otrzewnej czy uszkodzenie wątroby. Brak interwencji medycznej zwiększa także ryzyko śmierci, które wynosi 10-30%. 

Szczepienia na tyfus

Jeśli planujesz wyjazd do krajów strefy tropikalnej, nie zapomnij o działaniach profilaktycznych, które pomogą uchronić ci się przed zachorowaniem. Szczepienia na dur brzuszny nie są obowiązkowe, dlatego powszechnie się ich nie wykonuje. Aby zapewnić sobie bezpieczne podróżowanie, warto jednak udać się do ośrodka medycyny podróżnej i przyjąć rekomendowany preparat.  

W Polsce szczepi się polisacharydową szczepionką podawaną w jeden dawce. Szczepienie chroni przed zachorowaniem przez okres 3-5 lat. Znajdując się w miejscu endemicznego występowania tyfusu, powinnaś również ściśle przestrzegać określonych zasad higieny, czyli: 

• przed każdym posiłkiem dokładnie myć ręce wodą z mydłem, 
• nigdy nie pić wody pochodzącej z nieznanych źródeł; wybieraj wodę butelkowaną lub gotuj ją przez co najmniej minutę przed spożyciem, 
• nie płukać ust wodą z kranu, 
• nie spożywać żywności sprzedawanej lub przygotowywanej na lokalnych targowiskach; potrawy powinny być dobrze ugotowane i pochodzić z miejsc, w których zachowane są odpowiednie standardy higieny, 
• unikać spożywania surowych warzyw i owoców. 

Bibliografia: 

1. Paul M., Dur brzuszny niedocenianym zagrożeniem zdrowotnym dla Polaków podróżujących do krajów strefy tropikalnej, Problemy Higieny i Epidemiologii 2013, 94(4): 701-709. 
2. Rożkiewicz D., Ołdak E., Skorochodzki J., Sulik A., Kurzątkowska B., Dur brzuszny o nietypowym przebiegu u 5-letniego chłopca, Wiadomości lekarskie 2005, LVIII, 11-12. 
3. Zaira A., Salmonella typhi: Causes, symptoms, treatment, and prevention of typhoid fever, International Journal of Microbiology and Current Research 2023 Volume 7 Issue 2, 1-2.