Złamanie otwarte i jego cechy. Jak udzielić pierwszej pomocy?

Złamanie otwarte powoduje przerwanie ciągłości tkanki kostnej oraz perforację skóry przez przemieszczone fragmenty kości. Uraz niesie za sobą duże ryzyko powikłań – może doprowadzić do trwałej niepełnosprawności, a nawet zagrozić życiu, wymaga więc natychmiastowego udzielenia pomocy. Dowiedz się, co robić w przypadku złamania otwartego.

Co to jest złamanie otwarte?

Złamanie otwarte charakteryzuje się przerwaniem ciągłości kości oraz uszkodzeniem powłok skórnych. Następuje kontakt złamanej kości ze środowiskiem zewnętrznym, bo wydostaje się na zewnątrz i jest widoczna. W ciężkich przypadkach mogą pojawić się liczne odpryski, które uszkadzają okoliczne tkanki, a ich ostre krawędzie i niewielkie rozmiary powodują zwiększone ryzyko infekcji bakteryjnej oraz rozwój powikłań ogólnoustrojowych.

Do kontuzji dochodzi najczęściej na skutek działania siły mechanicznej lub chorób, które wpływają na uszkodzenie kości, np. osteoporozy czy wrodzonej łamliwość kości. Biorąc pod uwagę stopień uszkodzenia tkanek miękkich, wyodrębniamy trzy stopnie złamań otwartych:

• złamanie otwarte I stopnia – charakteryzuje się niewielkim uszkodzeniem skóry nieprzekraczającym 1 cm. Nie dochodzi w nim uszkodzenia tkanek miękkich,
• złamanie otwarte II stopnia – powstała rana nie przekracza 10 cm, czasem dochodzi do jej zanieczyszczenia i uszkodzenia mięśni. Struktury nerwowe i naczyniowe pozostają nienaruszone,
• złamanie otwarte III stopnia – dochodzi do rozległego uszkodzenia tkanek miękkich wraz z uszkodzeniem naczyń i nerwów oraz utratą tkanki mięśniowej. W niektórych złamaniach III stopnia można zamknąć ranę bez potrzeby stosowania zabiegów rekonstrukcyjnych. W skrajnych przypadkach konieczny jest przeszczep skóry lub jej płatów oraz rekonstrukcja pęczków naczyniowo-nerwowych, aby uniknąć ryzyka amputacji.

Leczenie i rokowania w złamaniu otwartym zależą przede wszystkim od stopnia uszkodzenia tkanek, a także jakości udzielonej pierwszej pomocy. 

Jak wygląda złamanie otwarte nogi i ręki?

Dla omawianej kontuzji charakterystyczna jest otwarta rana z wystającą kością. Czasem zdarza się, że po przebiciu mięśni i skóry kość cofa się, wówczas jest niewidoczna. W zasadzie w każdym obszarze ciała wygląda dokładnie tak samo. Urazowi towarzyszą zazwyczaj:

• obfity krwotok,
• stale powiększający się obrzęk,
• deformacje np. kończyny dolnej lub górnej.

Ze względu na dużą ilość współtowarzyszących uszkodzeń tkankowych otwarte złamanie niesie za sobą ryzyko poważnych komplikacji – porażeń mięśniowych, niedowładów oraz groźnych zakażeń, dlatego wymaga udzielenia szybkiej pomocy.

Pierwsza pomoc przy złamaniu otwartym

Udzielając pomocy osobie z otwartym złamaniem kości, zawsze należy pamiętać o ogólnej ocenie okoliczności zdarzenia w celu zapewnienia bezpieczeństwa oraz o powiadomieniu służb ratunkowych. Poszkodowanemu trzeba w miarę możliwości usunąć odzież oraz dodatki, które mogą przyczynić się do martwicy tkanek i miejscowego zatrzymania krążenia. Nie wolno dotykać rany oraz złamanej kości, próbując np. wsunąć ją na swoje miejsce, czy prowokować ruchów kończyny.

W wyniku złamania może dojść do znacznej utraty krwi, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Należy wówczas zatamować krwawienie materiałami opatrunkowymi (jeśli są pod ręką) lub ubraniami. Uszkodzone miejsce należy usztywnić, aby osoba poszkodowana mogła zostać bezpiecznie przetransportowana do szpitala.

Najlepiej wykonać to, bandażując kończynę razem z sąsiadującym obszarem (rękę z tułowiem, nogę z drugą kończyną). Można w tym celu użyć dostępnych elementów, np. w postaci twardej deski. W ten sposób minimalizujemy ryzyko dalszych uszkodzeń. Następnie pacjent zostaje przejęty przez zespół ratowników, którzy przystępują do kolejnych niezbędnych procedur.

Diagnostyka i leczenie złamań otwartych

Jak diagnozuje się złamanie otwarte? Rentgen (RTG) pozwala ocenić stopień przemieszczenia kości, rozległość uszkodzeń oraz obecność odłamów. Leczenie składa się z kilku etapów m.in.:

• oczyszczania rany,
• stabilizacji uszkodzonej kości,
• wdrożenia terapii przeciwbakteryjnej w celu zapobiegania infekcjom.

Jeśli istnieje ryzyko powikłań w postaci deformacji lub amputacji uszkodzonej kończyny, wykonywany jest zabieg operacyjny. Najczęściej wymaga to ustabilizowania złamanej kości za pomocą drutów, śrub oraz blaszek. Wykorzystuje się do tego m.in. druty Kirschnera. Po zszyciu rany zakłada się opatrunek unieruchamiający w postaci gipsu lub szyny. Potem należy udać się na rehabilitację, której celem jest przywrócenie siły mięśniowej oraz zmniejszenie przykurczów. Czas powrotu do pełni sprawności zależy od rozległości złamania, zazwyczaj wynosi ok. 3-6 miesięcy.

Bibliografia:

1. Cummings S. R., Eastell R., Risk and Prevention of Fracture in Patients With Major Medical IIlnesses: A Mini-Review, Journal of Bone and Mineral Research 2016, 31(12): 2069-2072.
2. Fibak J., Chirurgia, Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
3. Gaździk T. S., Ortopedia i Traumatologia, Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2002.