Czym są bóle neuropatyczne, co jest ich przyczyną i jak wygląda leczenie?

Ból neuropatyczny to subiektywne, przykre i długo utrzymujące się doznanie zmysłowe organizmu niepowstałe na skutek działania czynników drażniących, w odróżnieniu od bólu ostrego. Ból neuropatyczny w opinii pacjentów jest trudny do opisania i ma zróżnicowany charakter.

Ból neuropatyczny to specyficzny rodzaj bólu, który występuje powszechnie, ale rzadko jest rozpoznawany i skutecznie leczony. Leczenie bólu neuropatycznego stanowi wyzwanie ze względu na jego słabą aktywność na leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wyróżniającymi cechami bólów neuropatycznych są etiologia i przewlekły charakter. Rozwijają się one w przebiegu podstawowej choroby obciążającej pacjenta i zwykle utrzymują się przez cały okres jej trwania.

Co to jest ból neuropatyczny?

Ból neuropatyczny to rodzaj bólu przewlekłego, czyli utrzymującego się przez co najmniej trzy miesiące z okresami zaostrzeń i remisji. Bóle neuropatyczne to zespoły specyficznych objawów, będące efektem uszkodzenia bądź choroby ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Występują zazwyczaj wraz z dodatkowymi charakterystycznymi dla danej jednostki chorobowej symptomami.

Bóle neuropatyczne to wynik wielu procesów patologicznych i niewydolności systemów naprawczych organizmu oraz kształtowania mechanizmów kompensacyjnych układu nerwowego. Kombinacja czynników drażniących określa natężenie i typ nadpobudliwości poszczególnych zespołów bólowych obciążających pacjenta. Mnogość cech bólu neuropatycznego utrudnia jego leczenie. Dolegliwość w opinii pacjentów trudno jednoznacznie opisać, a często nawet określić jej dokładną lokalizację. Rozpoznania bólu neuropatycznego dokonuje się na podstawie wywiadu z pacjentem i kompleksowych badań przedmiotowych ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń czucia.

Cechy bólu neuropatycznego

Ból neuropatyczny to rodzaj bólu o charakterystycznym obrazie klinicznym. Cechy, które odróżniają ból neuropatyczny od bólu przewlekłego czy ostrego, to np.:

• upośledzona reaktywność na leki przeciwbólowe i przeciwzapalne,
• podatność na leki z grupy np. przeciwdepresyjnych czy przeciwdrgawkowych,
• charakter zwykle określany jako piekący, palący, przeszywający, rozrywający, tępy, mrowiący, kłujący, głęboko uciskający,
• pojawienie się samoistne bądź pod wpływem bodźca fizycznego lub emocjonalnego.

Centralny i obwodowy ból neuropatyczny mogą mieć również charakter napadowy i silny bądź stały i ćmiący, odczuwany na niskim poziomie. W przebiegu bólów neuropatycznych często obserwuje się:

• allodynię, czyli skrajną przeczulicę bólową, powstałą na skutek doznania bodźca, który u zdrowych osób nie wywołuje żadnej reakcji lub wywołuje ją na bardzo niskim poziomie,
• hiperalgezję, czyli nadmierne odczuwanie bólu, nieproporcjonalne do siły bodźca,
• hipoalgezję, czyli zmniejszone odczuwanie bólu.

Cechy bólu neuropatycznego, oprócz zaburzeń czucia, to również osłabienie kondycji psychicznej i przewrażliwienie na punkcie swojej choroby, obawa przed nawrotami czy nasileniem bólu neuropatycznego, utrudnione codzienne funkcjonowanie, obniżony komfort życia, problemy ze snem, nerwowość, chroniczne zmęczenie czy trudności z koncentracją.

Ból neuropatyczny – przyczyny

Bóle neuropatyczne powstają na skutek dysfunkcji, uszkodzenia lub choroby obwodowego układu nerwowego (obwodowy ból neuropatyczny – np. bóle neuropatyczne w kończynach), jak i centralnego, tzw. ośrodkowego, czyli somatosensorycznego układu nerwowego. Pośrednie przyczyny bólu neuropatycznego, wpływające na przewodnictwo nerwowe, to np. infekcje, choroby metaboliczne, zaburzenia na tle psychicznym albo idiopatyczne, czyli o nieznanej etiologii. Do najczęściej spotykanych postaci bólów neuropatycznych należą m.in.:

• neuralgia cukrzycowa, wywołująca bóle neuropatyczne kończyn dolnych i górnych w dystalnych częściach,
• neuralgia popółpaścowa, czyli ból neuropatyczny utrzymujący się lub nawracający po przebytej infekcji wirusem Herpes w miejscu zmian skórnych,
• neuropatie uciskowe, np. zespół cieśni kanału nadgarstka,
• bóle fantomowe, czyli pochodzące z amputowanej kończyny,
• obwodowy ból neuropatyczny sprzężony np. z AIDS czy bóle neuropatyczne związane ze zmianami nowotworowymi,
• ból neuropatyczny spowodowany przez leki czy przetrwały ból pooperacyjny.

Leczenie bólu neuropatycznego

Specyficzny charakter bólu neuropatycznego stanowi medyczne wyzwanie ze względu na słabą reaktywność na standardowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Terapię rozpoczyna się od wielokierunkowej terapii choroby podstawowej. Leczenie bólu neuropatycznego może więc obejmować leczenie chirurgiczne, anestezjologiczne, psychiatryczne, psychologiczne i rehabilitację. Farmakologiczne leczenie bólu neuropatycznego to środki z grupy leków przeciwdepresyjnych, przeciwdrgawkowych czy opioidowych oraz leki do stosowania zewnętrznego  w formie aerozolu lub maści, takie jak lidokaina czy kapsaicyna.