Czym są guzki Heberdena? Leczenie, rehabilitacja i profilaktyka

Guzki Heberdena to zmiany zwyrodnieniowe, które dotyczą stawów palców u rąk. Są typowe dla choroby zwyrodnieniowej i reumatycznej. Najczęściej pojawiają się na palcu serdecznym lub wskazującym. Zwykle nie powodują dolegliwości bólowych, mogą jednak znacznie ograniczyć ruchomość stawów.

Choroba zwyrodnieniowa stawów rozwija się w wyniku obniżenia jakości i zmniejszenia ilości chrząstki w stawach. W miarę trwania schorzenia dochodzi do uszkodzenia pozostałych struktur narządu ruchu: kości, więzadeł, ścięgien i mięśni. Pojawia się sztywność i ograniczenie ruchomości stawów, a także jego zniekształcenia. Jednym z nich są guzki Heberdena, które występują na palcach dłoni, częściej prawej. Skłonność do ich powstawania jest uwarunkowana genetycznie.

Dlaczego pojawiają się guzki Heberdena?

Guzek Heberdena to narośl kostna, która pojawia się na palcach dłoni, w okolicy stawów międzypaliczkowych dalszych, czyli w okolicy płytki paznokciowej. Jest to jedna z najczęściej występujących zmian związanych ze zwyrodnieniem stawów lub chorobą reumatyczną. Mogą pojawić się u osób w każdym wieku. Guzki Heberdena tworzą się na skutek procesów degradacyjnych w chrząstce stawowej. Dochodzi do jej włóknienia i ścierania, a w miejscach, gdzie wcześniej występowała, powstają narośla chrzęstno-kostne. Badacze nie ustalili, co jest główną przyczyną powstawania guzków Heberdena. Znane są natomiast czynniki, które predysponują do pojawienia się narośli. Są to:

• uwarunkowania genetyczne,
• wrodzone wady układu ruchu,
• choroby reumatyczne,
• przebyte urazy w obrębie dłoni,
• długotrwałe wykonywanie pracy manualnej, np. pisanie na klawiaturze, szycie, tkanie.

Jak objawiają się guzki Heberdena?

Guzki Heberdena mają postać zgrubienia i wyniosłości w okolicy stawów palców dłoni. Są twarde i powodują zniekształcenie obrysu paliczków. Najczęściej pojawiają się na II i IV palcu (wskazujący i serdeczny) prawej dłoni. Guzki Heberdena na lewej ręce występują rzadziej, jednak charakteryzują się większym stopniem zaawansowania zmian – są większe i bardziej bolesne. Inne objawy guzków Heberdena to:

• występowanie stanów zapalnych stawów,
• ból rąk i palców, zwłaszcza w niskiej temperaturze,
• ograniczenie ruchomości stawów,
• sztywność stawów, zwłaszcza w godzinach porannych,
• zmiana kształtu palców.

Guzki Heberdena prowadzą do upośledzenia sprawności rąk. Osoba, u której wystąpiły, nie jest w stanie wykonywać precyzyjnych ruchów i traci zdolności manualne, co bywa przyczyną znacznego ograniczenia codziennej aktywności, a nawet niepełnosprawności. Co więcej, u kobiet pojawia się problem natury estetycznej, ponieważ guzek Heberdena jest bardzo widoczny i powoduje zgrubienie oraz zmianę obrysu palców. Często zdarza się, że jednocześnie występują guzki Heberdena i Boucharda. Drugi typ narośli umiejscowiony jest w okolicy stawów międzypaliczkowych bliższych, czyli na środku palca. Dotyczą one głównie kobiet po 55 roku życia.

Jak leczyć guzki?

Leczenie guzków Heberdena zwykle nie jest konieczne. Zaleca się je w przypadku, kiedy pojawiają się silne dolegliwości bólowe, a sztywność stawów znacznie utrudnia codzienną aktywność. Celem terapii jest wyłącznie łagodzenie objawów, ponieważ powstałe zmiany zwyrodnieniowe są nieodwracalne. Osobom chorym zaleca się terapię kortykosteroidami, lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi oraz fizykoterapię. Rehabilitacja guzków Heberdena ma na celu odciążenie stawów i uśmierzenie bólu. Stosuje się masaż, gimnastykę palców, ultradźwięki i naświetlanie lampami sollux. Pożądane efekty uzyskuje się także dzięki okładom borowinowym. Pacjentom, u których występują guzki Heberdena, zaleca się oszczędzanie i nieprzeciążanie stawów palców i dłoni. Powinni oni unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, ograniczyć prace wymagające precyzyjnych zdolności manualnych oraz chronić ręce przed działaniem niskich temperatur. Zapobieganie guzkom Heberdena nie jest możliwe, ponieważ nie poznano przyczyny, która odpowiada za procesy degeneracyjne w chrząstce stawowej. Badania wykazały jednak, że opóźnienie rozwoju zmian można uzyskać dzięki stosowaniu preparatów z siarczanem i polisiarczanem chonitydyny. Można znaleźć także informacje na temat diety na guzki Heberdena, która zmniejsza powstałe narośle na stawach. Nie jest jednak zalecane stosowanie jej bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Guzki Heberdena nie są groźnymi zmianami. U większości chorych przez całe życie utrzymują się na stałym poziomie – nie powiększają się i nie powodują nasilenia dolegliwości bólowych. Ich obecność może jednak przyczynić się do obniżenia jakości życia i niepełnosprawności.