Próby wątrobowe – co to za badanie i jakich informacji dostarcza? 

Laboratoryjne badanie aktywności enzymów wątrobowych, zwane próbami wątrobowymi, wykrywa szereg zaburzeń w obrębie wątroby i dróg żółciowych, nim dadzą o sobie wyraźnie znać. Warto wykonywać je profilaktycznie, a nie tylko wówczas, gdy „coś zaczyna boleć”. Czym właściwie są próby wątrobowe? Jak wygląda badanie? Jakie są normy dla enzymów wątrobowych?

Co to są próby wątrobowe? 

Nazwa próby wątrobowe odnosi się do badania laboratoryjnego krwi pod kątem aktywności: 

• bilirubiny, 
• aminotransferazy asparaginianowej (AST), 
• aminotransferazy alaninowej (ALT), 
• fosfatazy zasadowej (ALP), 
• gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP). 

Ocena poziomu tych wszystkich enzymów przynosi wiele cennych informacji na temat funkcjonowania wątroby, dróg żółciowych i przewodu pokarmowego. Jest też wykorzystywana w diagnostyce zawału serca. Jeśli lekarz stwierdzi po analizie wyników krwi zbyt wysoki lub niski poziom któregoś z parametrów, może zalecić dalszą diagnostykę w celu rozpoznania rozwijającej się w organizmie patologii

Kiedy lekarz może zalecić wykonanie badania prób wątrobowych? 

Próby wątrobowe są wartościowym badaniem profilaktycznym, które pozwala zdiagnozować patologiczne zmiany w obrębie wątroby i dróg żółciowych w początkowym stadium zaawansowania. Stwarza to szansę na wczesne rozpoczęcie leczenia zapobiegającego trwałym uszkodzeniom. To bardzo ważne, szczególnie w przypadku samej wątroby, która daje objawy chorobowe, dopiero gdy uszkodzenie miąższu jest znaczne. Wskaźnikami uszkodzenia miąższu wątrobowego są ALT i AST. Objawami uszkodzenia tej tkanki są m.in. ból podbrzusza po prawej stronie tuż pod żebrami, wrażenie rozpierania czy permanentne zmęczenie. Do tzw. chorób miąższowych należą: 

• polekowe uszkodzenie wątroby. 
• stłuszczenie wątroby, 
• choroba Wilsona, 
• hemochromatoza, 
• nowotwory, 
• gruczolak, 
• marskość wątroby, 
• zespół Budda-Chiariego, 
• wirusowe zapalenie wątroby. 

ALP i GGTP są wskaźnikami chorób cholestatycznych, czyli wynikających z zaburzonego przepływu żółci. Chorobom cholestatycznym towarzyszy ból wynikający z zapalenia błon śluzowych żołądka, świąd skóry, a także zmieniona barwa moczu i stolca. Są to: 

• polekowe uszkodzenie wątroby, 
• alkoholowa choroba wątroby, 
• kamica żółciowa, 
• pierwotna żółciowa marskość wątroby, 
• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, 
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby, 
• cholestaza ciężarnych, 
• nowotwory dróg żółciowych.

Próby wątrobowe – przebieg badania, przygotowania 

Badanie próby wątrobowe możesz wykonać w dowolnym laboratorium. Przed odwiedzeniem wybranego punktu nic nie jedz. Możesz wyłącznie napić się odrobiny wody, aby rozrzedzić nieco krew i ułatwić jej pobieranie. Ostatni posiłek zjedz nie później niż osiem godzin przed planowanym badaniem.  

Niektórzy specjaliści zalecają by głodówka trwała nawet 12-14 godzin. Unikaj też alkoholu na kilka dni przed planowaną diagnostyką oraz zrezygnuj z tłustych i ciężkostrawnych potraw. Krew do badania zostaje pobrana z żyły łokciowej. Zaraz po tym zostaje przekazana do laboratorium, gdzie poddana będzie analizie.

Próby wątrobowe – normy 

Wartości referencyjne dla poszczególnych parametrów prób wątrobowych mogą różnić się pomiędzy laboratoriami. Zawsze bierz pod uwagę normy przyjęte przez punkt, który analizował twoją próbkę krwi. Najczęściej wartości referencyjne dla osób dorosłych przedstawiają się następująco: 

• ALT: 5-40 U/l 
• AST: 5-40 U/l, 
• GGTP: do 35 U/l dla kobiet i do 40 U/l dla mężczyzn, 
• ALP: 30-120 U/l, 
• bilirubina: do 17 umol/l. 

Uzyskane wyniki powinien zinterpretować lekarz, nie jest to bowiem wcale takie łatwe. Przykładowo podwyższone AST i ALT mogą wskazywać na polekowe uszkodzenie wątroby, niedokrwienie organu, autoimmunologiczne zapalenie wątroby albo kolkę żółciową. Przy przewlekłych chorobach wątroby ALT jest zwykle wyższe niż AST. Natomiast AST przewyższa znacznie ALT przy alkoholowym stłuszczeniu wątroby.  

Jak więc widzisz, autodiagnoza obniżonych i podwyższonych prób wątrobowych nie jest wskazana. Już sama interpretacja poziomów AST i ALT nastręcza trudności, a przecież pod uwagę trzeba wziąć jeszcze poziom GGTP, ALP (których wysoki wynik może sugerować niedrożność dróg żółciowych czy nowotwór w obrębie tych struktur) i bilirubiny (której wysoki poziom jest charakterystyczny dla żółtaczki). Tylko lekarz jest w stanie spojrzeć na Twoje wyniki całościowo, wyciągnąć wnioski, zlecić dalszą diagnostykę, aż wreszcie wdrożyć odpowiednie leczenie. 

Bibliografia: 

1. Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A., Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 2014, nr 4, s. 225-248. 
2. https://pbc.gda.pl/Content/1697/skrypt.pdf [dostęp 10.06.2023]. 
3. Palka M., Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, Lekarz POZ 2017, nr 1, s. 13-16.