Przerzuty budzą strach u pacjentów onkologicznych. Czy słusznie?

Mianem przerzutów określa się sytuację, kiedy komórki nowotworowe zlokalizowane w jednym punkcie odrywają się od niego i migrują układem limfatycznym lub krwionośnym do innego miejsca. Tam zaczynają się namnażać, tworząc kolejne nowotworowe ognisko. Czy przerzuty stanowią śmiertelne niebezpieczeństwo, czy można je wyleczyć? Jak długo żyją pacjenci, u których stwierdzono przemieszczanie się chorych komórek do różnych narządów?

Przerzuty raka – co to oznacza?

Tak jak napisano we wstępnie, o przerzutach mówi się, kiedy komórki nowotworowe rozprzestrzeniają się w inne miejsca ciała niż to, w którym namnożyły się pierwotnie. Mogą namnażać się w nowej, dowolnej lokalizacji, ponieważ w odróżnieniu od zdrowych komórek nie mają takich ograniczeń. W zasadzie każdy typ nowotworu może skończyć się przerzutami, zwłaszcza nowotwór złośliwy, ale nie musi – rozwój choroby zależy bowiem od różnych czynników. Jak dochodzi do rozprzestrzeniania się choroby nowotworowej? Oto możliwe drogi:

• komórki nowotworowe wrastają w tkanki, obok których ulokowany jest guz,
• komórki nowotworowe odrywają się od guza i przemieszczają krwiobiegiem do innych struktur,
• komórki nowotworowe wędrują układem limfatycznym do węzłów chłonnych.

Jaki typ nowotworu stwarza największe ryzyko przerzutów?

Nowotwory, w przypadku których najczęściej obserwuje się przerzuty u pacjentów, to:

• rak piersi,
• rak prostaty,
• rak wątroby,
• rak kości,
• rak jelita grubego,
• rak tarczycy,
• rak nerki,
• rak trzustki.

Gdzie najczęściej rozprzestrzeniają się nowotwory?

Przerzuty chorób nowotworowych najczęściej lokalizują się w:

• mózgu,
• kościach,
• płucach,
• wątrobie,
• węzłach chłonnych.

Obejmują także skórę, nadnercza i pozostałe narządy – tak jak wszystkie typy nowotworów mogą dawać przerzuty, tak patologicznie zmienione komórki mogą migrować w każdy zakątek ciała pacjenta. Zdarza się nawet, że przerzuty wykrywane są wcześniej niż pierwotne miejsce wystąpienia nowotworu.

Objawy, jakie mogą dawać przerzuty

Jeżeli jesteś pacjentem onkologicznym w trakcie leczenia, z pewnością obawiasz się ryzyka, jakie niosą ze sobą przerzuty. Tutaj – tak jak w przypadku każdej patologii – bardzo ważny jest czas wykrycia i szybkie podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych. Jak zatem rozpoznać, że doszło do migracji komórek nowotworowych? Zwróć uwagę na te objawy.

Przerzuty do kości – objawy

Przerzuty do kości często powodują ból, który odczuwany jest także nocą, jednak nie jest to konkretny wyznacznik, ponieważ objaw ten nie występuje u wszystkich pacjentów. Powinnaś natomiast zaniepokoić się, jeżeli dojdzie do złamania kości w wyniku drobnego urazu. Diagnozy wymaga także ból pleców w odcinku lędźwiowym, szczególnie wtedy, gdy razem z nim występuje drętwienie nóg lub zaburzenia pracy zwieraczy.

Przerzuty do mózgu – objawy

Pacjenci onkologiczni, którzy nagle zaczęli odczuwać silne bóle oraz zawroty głowy, miewają problemy z artykulacją dźwięków i z chodzeniem, a także czują się zdezorientowani i często jest im niedobrze, powinni udać się na wizytę kontrolną w celu sprawdzenia, czy nie doszło do przerzutów do mózgu. Objawy są podobne do migreny, dlatego to jedna z patologii, którą należy wykluczyć.

Przerzuty do płuc – objawy

Jeżeli komórki nowotworowe dostały się do płuc, łatwo możesz to pominąć. To dlatego, że objawy we wczesnym stadium pokrywają się z tymi, które dają infekcje wirusowe, a więc kaszel suchy lub mokry, duszności czy ból w klatce piersiowej. Nieco później pojawić się może także odkrztuszanie krwi.

Przerzuty do węzłów chłonnych – objawy

Charakterystyczną cechą, jaką wykazują węzły chłonne trawione przez chorobę nowotworową, jest ich konsystencja. W wyniku procesów nowotworzenia stają się twarde, a także można zaobserwować opuchliznę, najczęściej z jednej strony, czyli niesymetrycznie. Jeżeli powiększony węzeł chłonny jest naprawdę duży, może uciskać inne narządy lub naczynia krwionośne, dając inne, z pozoru nieswoiste objawy.

Przerzuty do wątroby – objawy

Przerzuty do wątroby są silnie związane z objawami obejmującymi pracę układu pokarmowego. Możesz doświadczyć silnych bóli brzucha i stracić apetyt – wtedy spadnie także twoja waga. Do tego dochodzą nudności, wymioty. U niektórych pacjentów rozwija się także żółtaczka i wodobrzusze.

Diagnoza – przerzuty. Co dalej?

Jeżeli lekarz wykonał badania obrazowe lub oznaczył markery nowotworowe z krwi i potwierdził, że doszło do przerzutów, konieczna może być modyfikacja leczenia, chociaż w niektórych przypadkach onkolog nie zaleca zmian. Tak jak zawsze, terapię dobiera się przede wszystkim w oparciu o stan pacjenta, a także lokalizację nowotworu oraz przerzutów.

Jeżeli przerzuty wywołują u pacjenta objawy, które utrudniają lub uniemożliwiają mu normalne funkcjonowanie, lekarz prowadzący może zalecić leczenie objawowe, obejmujące stosowanie silnych leków przeciwbólowych czy przeciwzapalnych, ale także operację albo inne zabiegi mające przywrócić lub poprawić funkcje objętych zmianami nowotworowymi narządów. W przypadku, gdy pacjent nie ma szans na wyleczenie, lekarz może także zaproponować chemioterapię paliatywną, która ma spowolnić rozwój choroby i tym samym poprawić komfort życia pacjenta oraz potencjalnie wydłużyć jego życie.

Ile można żyć z rakiem z przerzutami? Rokowania także zależą od typu choroby – w przypadku raka piersi wskaźnik pięcioletniej przeżywalności wynosi 28% u kobiet, natomiast rak płuc z przerzutami to zaledwie 7% szans na to, że pacjent przeżyje 5 kolejnych lat. W takim razie, czy przerzuty mogą się cofnąć? Tak, w przypadku zastosowania odpowiedniego leczenia istnieje taka możliwość. Największe szanse mają pacjenci chorujący m.in. na raka jelita grubego lub czerniaka.

Bibliografia:

1. Bazaliński A., Florek J., Szelast A., Barańska B., Biega P., Bazaliński D., Bone metastases – aetiopathogenesis and treatment possibilities. Review of literature, Surgical and Vascular Nursing 2023, 17(3)L 130-137.
2. https://www.cancer.gov/types/metastatic-cancer [dostęp 19.11.2023].
3. Kim M., Kizilbash S. H., Laramy J. K., Gampa G., Parrish K. E., Sarkaria J. N., Elmquist W. F., Barriers to Effective Drug Treatment for Brain Metastases: A Multifactorial Problem in the Delivery of Precision Medicine, Pharmaceutical Research 2018, 35(9): 177.
4. Krawczyk M., Skalski M., Grąt M., Krawczyk P., Kornasiewicz O., Metastases of gastric cancer into the liver – the authors’ own experience and literaturę review, Journal of Oncology 2019, vol. 69, no. 1.
5. Seyfried T. N., Huysentruyt L. C., On the Origin of Cancer Metastasis, Clinical Reviews in Oncogenesis 2013, 18(1-2): 43-73.