Czym się zajmuje hematolog i kiedy wymagana jest wizyta u tego specjalisty?

Hematologia to dziedzina bliska onkologii, jednak nieco węższa. Zajmuje się leczeniem chorób krwi oraz układu krwiotwórczego, które mogą, choć nie muszą, mieć podłoże nowotworowe. Wizytę u hematologa zaleca zwykle lekarz pierwszego kontaktu po analizie objawów zgłaszanych przez pacjenta i wyników morfologii krwi.

Hematolog – czym się zajmuje? 

Hematolog jest specjalistą, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem chorób krwi (osocza i jej elementów morfotycznych) oraz całego układu krwionośnego (w tym węzłów chłonnych i szpiku kostnego). Biorąc pod uwagę, że wszelkie zaburzenia w funkcjonowaniu krwi i układu krwionośnego oddziałują na kondycję całego organizmu, przez to tak ważne jest konsultowanie wszelkich w tym zakresie nieprawidłowości ze specjalistą.  

Znaczenie hematologii w Polsce rośnie, ze względu na wysoką zapadalność na choroby układu krwiotwórczego. Jak wynika z danych Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji z 2020 r. każdego roku zapadalność na AML (ostra białaczkę szpikową wynosi średnio 3,66/100000 mieszkańców. Nieleczona – prowadzi do śmierci w ciągu zaledwie kilku miesięcy od rozpoznania.[2] To zaledwie jeden przykład nieprawidłowości, przy której wsparcie hematologa jest niezbędne. Niekiedy po to, aby zredukować objawy i ich dokuczliwość (zwłaszcza bólu), a czasami, aby całkowicie wyleczyć pacjenta. 

Należy przy tym zaznaczyć, że hematolog zajmuje się krwiotwórczymi dolegliwościami zarówno o charakterze nowotworowym, jak i pozbawionych znamion nowotworu – nieprawidłowościami związanymi z czerwonymi i białymi krwinkami oraz krzepnięciem krwi, jak np.: 

• małopłytkowość, 
• nadpłytkowość, 
• niedokrwistość (anemia), 
• mastocytoza (patologiczne namnażanie się komórek tucznych). 

Praca hematologa często wymaga współpracy z innymi specjalistami. W zależności od przypadku może on konsultować się z: onkologiem, transplantologiem, czy immunologiem. 

Kiedy wskazana jest wizyta u hematologa? 

Zwykle wizyta u hematologa jest następstwem nieprawidłowości stwierdzonych przez lekarza pierwszego kontaktu. Wówczas wystawia on skierowanie do poradni hematologicznej w celu poszerzenia diagnostyki i podjęcia właściwego leczenia. 

O zaburzeniach w funkcjonowaniu układu krwiotwórczego świadczyć mogą: 

• utrzymujące się senność i zmęczenie; 
• osłabienie i omdlenia; 
• blada skóra i podkrążone oczy; 
• świąd skóry; 
• często nawracające infekcje; 
• spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny; 
• utrata łaknienia; 
• obniżone samopoczucie, a nawet stany depresyjne; 
• tendencja do powstawania siniaków; 
• krwawiące dziąsła; 
• krwotoki z nosa; 
• trudno gojące się rany; 
• powiększenie węzłów chłonnych; 
• świąd skóry; 
• bóle kości; 
• nadmierne pocenie się podczas snu. 

Warto przy tym dodać, że wiele objawów chorób układu krwiotwórczego jest nieswoista. Niektóre zaburzenia dają też o sobie znać dopiero na późnym etapie zaawansowania, gdy rokowania mogą nie być optymistyczne. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych. Pozwala to wykluczyć nieprawidłowości na bardzo wczesnym etapie, co znacząco zwiększa szanse na pozytywne efekty terapii zaleconej przez hematologa. 

Czy do hematologa potrzebne jest skierowanie? 

Wizyta w poradni hematologicznej refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) wymaga skierowania. Nie trzeba go jednak pozyskiwać od lekarza pierwszego kontaktu przed każdą kontrolą. Skierowanie utrzymuje ważność tak długo, jak długo zachowane zostają przesłanki do kontynuowania leczenia. Jeśli jednak nie odwiedzisz poradni hematologicznej przez 2 lata, wówczas uznaje się, że takie przesłanki ustąpiły. W takim wypadku, aby umówić wizytę u hematologa, niezbędne jest otrzymania kolejnego skierowania. 

Jeśli zdecydujesz się na wizytę prywatną, wówczas nie potrzebujesz skierowania. Możesz zapisać się do konkretnego lekarza w wybranej placówce. Zaletą wizyt prywatnych jest krótki czas oczekiwania. Niestety skierowania na badania dodatkowe wystawione podczas wizyty prywatnej nie będą mogły zostać pokryte przez Narodowy Fundusz Zdrowia – konieczne będzie ich opłacenie. Nie jest to bez znaczenia – o ile koszt wykonania morfologii z rozmazem wynosi zaledwie ok. 15 zł, o tyle biopsja węzłów chłonnych wiąże się już z wydatkiem ok. 300–500 zł.

Jak przygotować się do pierwszej wizyty u hematologa? 

Z pewnością pierwsza wizyta okaże się dla ciebie stresująca. Nieprawidłowe wyniki mogą (choć nie muszą) wszak sugerować wiele poważnych zaburzeń. Aby jednak lekarz na podstawie wywiadu mógł zalecić właściwą dalszą diagnostykę, musisz umieć precyzyjnie odpowiedzieć na jego pytania. Warto wcześniej zapisać wszystkie obserwowane u siebie objawy, przebyte i leczone choroby (a także choroby przewlekle występujące w rodzinie), a także stosowane leki. 

Przed pierwszą wizytą zabierz ze sobą aktualne (nie starsze niż siedem dni) wyniki badań krwi. Warto jednak mieć na uwadze, że w wielu klinikach hematologicznych funkcjonują laboratoria, w których przy każdej wizycie wykonywane jest to podstawowe badanie. Dzięki temu hematolog ma wgląd w najbardziej aktualną kondycję twojego układu krwiotwórczego. Jeśli właśnie w takim miejscu planujesz wizytę – pamiętaj o tym, aby być na czczo. Morfologia wykonana po posiłku jest niemiarodajna. Wyjątek stanowią niemowlęta, u których można pobrać i poddać analizie krew także po karmieniu. 

Niezbędna podczas pierwszej wizyty będzie dokumentacja dotycząca chorób przewlekłych i dotychczasowego leczenia. Aktualnie prowadzona terapia i odczuwane dolegliwości mogą mieć związek z nieprawidłowościami w obrębie układu krwiotwórczego. Jeśli leczenie trwa już długo – uporządkuj dokumentację, aby uniknąć konieczności poszukiwania  już w czasie wizyty u hematologa najbardziej aktualnych wyników badań czy wypisów ze szpitala. 

W notatniku z zapisanymi pytaniami, objawami i innymi istotnymi dla lekarza informacjami, możesz notować zalecenia wydawane w czasie wizyty. Niemniej najważniejsze informacje znajdziesz w notatce od hematologa. Zanim opuścisz gabinet – przeczytaj je i dopytaj o kwestie, które budzą twoje wątpliwości np. sposób przyjmowania zaleconych do stosowania leków. 

W zależności od wstępnie postawionej diagnozy – odmienne będzie dalsze postępowanie. W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza, wystarczająca może się okazać suplementacja. W przypadku podejrzenia nowotworu dla potwierdzenia diagnozy niezbędna jest dalsza diagnostyka np. wykonanie biopsji szpiku kostnego, RTG (badanie rentgenowskie) czy badania genetycznego. Jeśli diagnoza zostanie potwierdzona, wówczas hematolog może wdrożyć odpowiednie dla danego przypadku leczenie. Najczęściej jest to chemioterapia albo radioterapia, które trwają długo i wywołują wyjątkowo dokuczliwe skutki uboczne. Nie zawsze też leczenie okazuje się skuteczne. Wówczas rolą hematologa jest ulżenie pacjentowi w bólu, jaki towarzyszy chorobie. 

Źródło 

1. B. Katarzyna Budziszewska, B. Więckowska, Zachorowalność i chorobowość na nowotwory układu krwiotwórczego w Polsce (2009–2015) określone na podstawie analizy danych Narodowego Funduszu Zdrowia wykorzystanych w projekcie „Mapy potrzeb zdrowotnych – baza analiz systemowych i wdrożeniowych”, „Hematologia” 2017, t. 8, nr 2, s. 89–104. 
2. Opinia nr 158/2020 z dnia 27 listopada 2020 r. Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zasadności finansowania ze środków publicznych leku Xospata (gilterytynib), we wskazaniu: ostra białaczka szpikowa (wysokie ryzyko cytogenetyczno-molekularne, FLT3+) (ICD-10: C92.0) – leczenie pomostowe do allotransplantacji, w ramach ratunkowego dostępu do technologii lekowej, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.