Depersonalizacja, czyli zaburzenie postrzegania rzeczywistości

Depersonalizacja to pojęcie odnoszące się do zaburzenia postrzegania siebie, a także swoich przeżyć oraz całego otaczającego świata. Zjawisko to zwykle powiązane jest z epilepsją lub zespołem abstynencyjnym, ale może dotyczyć także osób całkowicie zdrowych pod kątem somatycznym. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat depersonalizacji, jej objawów i metod leczenia, przeczytaj artykuł. 

Czym charakteryzuje się depersonalizacja? 

Depersonalizacja jest zjawiskiem, w którym jednostka doświadcza uczucia oderwania od własnej tożsamości, ciała, a nawet umysłu. Osoba dotknięta tym zaburzeniem może czuć się tak, jakby była obserwatorem własnego życia, a wydarzenia wokół niej wydają się nierealne lub odległe. Depersonalizacja może towarzyszyć innym zaburzeniom psychicznym, takim jak depresja, lęki czy stres pourazowy, a także epilepsji oraz zespołowi abstynencyjnemu.

Statystyki wykazują, że schorzenie to może pojawiać się nawet u 20% społeczeństwa. Co ciekawe, ten objaw występuje nie tylko u ludzi chorych na inne schorzenia, ale także u tych całkowicie zdrowych. Najczęściej wrażenie oderwania od siebie i własnego ciała pojawia się w sytuacjach silnych przeżyć emocjonalnych lub religijnych. Można go też jednak doświadczyć pod wpływem silnych substancji psychoaktywnych. 

Przyczyny depersonalizacji 

Bardzo trudno wskazać jednoznaczną przyczynę depersonalizacji. Uznaje się, że do najważniejszych czynników wywołujących ten symptom należą: 

• choroby psychiczne takie jak depresja, lęki, zespół stresu pourazowego,  
• epilepsja, zespół abstynencyjny, borelioza, 
• bardzo silne odczucia, emocje powiązane z pewnymi wydarzeniami, 
• nadużywanie substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu i narkotyków. 

Jakie są objawy depersonalizacji? 

Depersonalizacja często wiąże się z osłabieniem lub całkowitym zanikiem emocji, a także poczuciem obserwowania siebie z zewnątrz. W trakcie ataku pacjent może mieć problemy z koncentracją, pamięcią i wykonywaniem prostych czynności, bo ma wrażenie, nie nie kontroluje swojego ciała. 

W tym miejscu warto zaznaczyć, że depersonalizacja może mieć poważne konsekwencje dla codzienności jednostki. Schorzenie to prowadzi często do izolacji społecznej, trudności w relacjach interpersonalnych, a w efekcie obniżenia jakości życia. Osoba doświadczająca depersonalizacji może także doświadczać trudności w wykonywaniu obowiązków zawodowych i społecznych.

Jak diagnozować i leczyć depersonalizację? 

Diagnoza depersonalizacji jest trudna, ponieważ opiera się głównie na subiektywnych doświadczeniach pacjenta. Czasami do postawienia diagnozy konieczne może być wykonanie pewnych badań, takich jak morfologia oraz EEG. Jak wspomniano, zdarza się, że depersonalizacja jest symptomem chorób o podłożu somatycznym, w zdecydowanej większości przypadków uznaje się jednak, że największe znaczenie ma konsultacja z psychologiem lub psychiatrą, a następnie psychoterapia oraz inne formy oddziaływania na stan chorego. 

Leczenie może obejmować terapię psychoedukacyjną, terapię poznawczo-behawioralną, a w niektórych przypadkach także farmakoterapię.  Zwykle symptomy depersonalizacji utrzymują się kilka minut lub godzin i znikają samoistnie, jednak w sytuacji, gdy czas trwania wynosi kilka dni, konieczne jest udanie się na konsultację psychiatryczną, bo świadczy to o bardzo poważnym stanie. 

Psychiatra może zaproponować pacjentowi leki antydepresyjne lub przeciwlękowe, jednak sama farmakoterapia nie będzie wystarczająca. Jak w przypadku każdego zaburzenia o podłożu psychicznym, szczególne znaczenie ma proces psychoterapii, który oddziałuje długofalowo i umożliwia przepracowanie konkretnych problemów pacjenta, a także zaobserwowanie czynników powodujących u niego depersonalizację.  

Terapeuci decydują się zwykle na przepracowanie pewnych mechanizmów obronnych u pacjenta, a także na analizę doświadczeń traumatycznych, również z okresu dzieciństwa. Dodatkowo czasami wprowadzana jest hipoterapia, czyli terapia psychoruchowa z udziałem koni. Dobrze sprawdzają się również techniki relaksacyjne, medytacja oraz joga. Najczęściej psychoterapeuta wprowadza również pewne elementy edukacyjne, które uczą chorego rozpoznawania sygnałów wskazujących na nadchodzące doświadczenie depersonalizacji. 

Bibliografia: 

1. Guralnik O., Schmeidler J., Simeon D., Feeling unreal: Cognitive processes in depersonalization, American Journal of Psychiatry 2000, 157: 103-109. 
2. Phillips M. L., Medford N., Senior C., Bullmore E. T., Suckling J., Brammer M. J., David A. S., Depersonalization disorder: thinking without feeling, Psychiatry Research: Neuroimaging 2001, 108: 145-160.
3. Sierra M., David A. S., Depersonalization: a selective impairment of self-awareness, Consciousness and cognition 2011, 20: 99-108. 
4. Stern, W., Sterna R., Depersonalizacja/derealizacja – zespół objawów czy odrębne zaburzenie?, Psychiatria 2018, 15: 26-34. 
5. Tomalski R., Pietkiewicz I. J., Depersonalizacja – klucz do zrozumienia złożoności zjawisk dysocjacyjnych, Psychiatria i Psychologia Kliniczna (Journal of Psychiatry & Clinical Psychology) 2022, 22.