Depresja a bóle głowy. Czy występuje tu korelacja? 

Jak wynika z badań EZOP II z lat 2017-2021, z depresją zmagało się kiedykolwiek w życiu aż 3,85 proc. Polaków. Nie jest to, jak wciąż wielu sądzi, zwykłe przygnębienie. Ta choroba rzutuje na funkcjonowanie organizmu. Zdarza się i tak, że przybiera postać maskowaną. Wówczas to objawy fizyczne świadczą o tym poważnym zaburzeniu. Jednym z nich są migreny, opisywane jako depresyjne bóle głowy. 

Czy istnieje zależność między migreną a depresją? 

Wielu pacjentów, u których zdiagnozowano depresję, leczy się nie tylko psychologicznie lub psychiatrycznie, ale też z powodu dolegliwości fizycznych. Najczęściej są to depresyjne bóle głowy o charakterze migrenowym. Jak wynika z analiz, depresja występuje u aż 28 proc. osób cierpiących na migreny. 

Z drugiej strony, osoby zmagające się z migrenami aż 2-4 razy częściej chorują także na depresję. Zależność ta jest szczególnie wyraźna w przypadku kobiet i wówczas, gdy migrena przebiega z tak zwaną aurą, czyli z objawami neurologicznymi zwiastującym nadejście napadowego bólu głowy. Najczęściej ma ona postać mroczków, błysków światła czy zygzaków pojawiających się w polu widzenia. 

Nie jest to świeże odkrycie. Korelację zaobserwowano już w latach 90. XX w. Osoby, które zmagały się z depresją, były bardziej narażone na migreny i odwrotnie – ci, którzy zmagali się z migrenami, częściej doświadczali depresji. Mało tego! U chorych napadowe bóle głowy miały cięższy przebieg niż u osób zdrowych. 

Na czym polega zależność między migreną a depresyjnymi bólami głowy?  

Powstało wiele teorii na temat wspólnego mechanizmu powodującego współwystępowanie migren i depresji. Są to przede wszystkim: 

• zaburzenia morfologiczne i czynnościowe OUN (ośrodkowego układu nerwowego), 
• układy neurotransmiterów i ich receptorów, 
• stany zapalne, 
• regulacja hormonalna, 
• czynniki psychologiczne, 
• uwarunkowania genetyczne. 

Zaburzenia morfologiczne i czynnościowe OUN  

U pacjentów z depresyjnymi bólami głowy o charakterze napadowym zaobserwowano zmiany morfologiczne i czynnościowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Dotyczą one tych części, które odpowiadają zarówno za modulację bólu, jak i regulację emocji: 

• ciało migdałowate, 
• przednia część kory zakrętu obręczy, 
• istota szara okołowodociągowa. 

Układy neurotransmiterów i ich receptorów 

Zarówno u osób z depresją, jak i migrenowymi bólami głowy, występują nieprawidłowości w układzie serotoninergicznym. Obniżone uwalnianie serotoniny zwiększa wrażliwość ścieżek bólowych. Te ostatnie są wyzwalane przez rozszerzającą się depresję korową, polegającą na ograniczaniu aktywności bioelektrycznej mózgu. 

Stany zapalne 

W przypadku migren i depresji dochodzi do neurozapaleń (stanów zapalnych tkanki nerwowej). Wraz z nadejściem napadu bólowego, nerwy trójdzielne uwalniają neurotransmitery (CGRP, substancję P, serotoninę). W efekcie naczynia krwionośne się rozszerzają i zwiększają przepuszczalność, co ułatwia komórkom zapalnym przenikanie przez nie. I to właśnie zapalenie tkanki nerwowej ma stanowić kolejny czynnik powodujący rozwój depresji. 

Regulacja hormonalna 

Ze względu na opisany wyżej wpływ neurotransmiterów na powstawanie stanów zapalnych i częstsze zmaganie się kobiet z depresją i migrenami, możliwe, że depresyjne bóle głowy stanowią efekt oddziaływania estrogenów. Mają one m.in. wpływ na syntezę enkefalin i uwalnianie GABA, a tym samym na kontrolę przekaźnictwa bólu. 

Jak odróżnić migrenę depresyjną od innej? Depresji zawsze towarzyszą też inne charakterystyczne symptomy, które przedstawiono na powyższym schemacie. Fot. Adobe Stock

Czynniki psychologiczne 

Pewne cechy osobowości w większym stopniu niż inne przyczyniają się do rozwoju depresyjnych bólów głowy. Problem dotyczy osób, które cechują się: 

• niską zdolnością do radzenia sobie ze stresem, 
• łatwym popadaniem w stany lękowe, 
• nadmierną czujnością, 
• biernością wobec tego, co się dzieje. 

Uwarunkowania genetyczne 

Wyniki epidemiologiczne wskazują, że istnieje dwukierunkowy związek między depresją a migreną. Jak wykazały analizy z 2016 r. prowadzone przez Yang, Ligthart, Terwindt, Boomsma, Rodrigez-Acevedo i Nyholt, mają one wspólne podłoże genetyczne. Badania bliźniąt pokazały, że ryzyko zachorowania na depresję jest wyższe u par jednojajowych niż dwujajowych. Jak dotąd nie wskazano z całą pewnością genów odpowiedzialnych za tę zależność, ale mogą być to: 

• geny z układu serotoninergicznego, 
• geny z układu dopaminergicznego 
• geny z ukłądu GABA-ergicznego 
• warianty genów MTHFR i BDNF. 

O ekspertce:

Magdalena Boczarska-Jedynak – specjalista neurolog zaangażowana badawczo w kompleksowe i nowoczesne leczenie choroby Parkinsona, diagnostykę i leczenie chorych z drżeniem, zaburzeniami chodu oraz zaburzeniami pamięci (ch.Alzheimera i inne zespoły otępienne). Zajmuje się także leczeniem przewlekłych zespołów bólowych o różnej etiologii. Link do rozmowy: https://www.hellozdrowie.pl/l4-jest-dla-chorych-ostatecznoscia/

Bibliografia: 

1. Stępień A., Domitrz I., Kozubski W., Rejdak K., Rożniecki J., Słowik A., Woroń J., Wachowska K., Gałecki P., Zalecenia ekspertów i konsultantów krajowych dotyczące postępowania u pacjentów leczonych z powodu migreny ze współwystępującą depresją. Epidemiologia. Patomechanizm. Współchorobowość. Część 1, Psychiatria Polska 2022, nr 56(4), s.697-710. 
2. Wachowska K., Bliźniewska-Kowalska K., Sławek J., Adamczyk-Sowa M., Szulc A., Maes M., Kuan-Pin S., Gałecki P., Wspólny patomechanizm migreny i depresji, Psychiatria Polska 2023, nr 57(2), s. 405-419. 
3. Wciórka J., Leciak J., Rawska-Kabacińska A., Suchecka E., Świtaj P., Stefanowski B., Stokwiszewski J., EZOP II: rozpowszechnienie zaburzeń (kiedykolwiek w życiu, ostatnie 12 miesięcy, ostatni miesiąc), Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2021. 
4. Yang Y., Ligthart L., Terwindt G. M., Boomsma D. I., Rodrigez-Acevedo A. J., Nyholt D. R., Genetic epidemiology of migraine and depression, Cephalgia 2016, nr 36(7), s. 679-691.