Depresja to walka z mrokiem. Czy można przezwyciężyć jej objawy?

Depresja jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych na świecie. Zgodnie ze statystykami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na depresję na całym świecie choruje około 350 milionów ludzi, a w Polsce około 1,5 miliona osób. Dowiedz się, jak rozpoznać depresję, jakie są jej objawy i jak sobie z nią poradzić.

Depresja to nie jest zwykły smutek

Depresja uznawana jest za jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych na świecie, a liczba osób diagnozowanych jako chore na to zaburzenie rośnie z roku na rok. Jednocześnie dobrze pamiętać o tym, że pewna część społeczeństwa w ogóle nie decyduje się na wizytę u specjalisty, a więc nigdy nie zostaje zdiagnozowana, ani nie wdraża się w jej przypadku odpowiedniego leczenia.  

Zdarza się jednak, że termin depresja jest nadużywany. Pamiętaj zatem, że omawiane zaburzenie nie jest równoznaczne ze smutkiem lub złym samopoczuciem. W rzeczywistości depresja jest niezwykle poważną chorobą, którą można zdefiniować jako długotrwałe obniżenie nastroju, powodujące brak chęci do życia, utratę zainteresowań, nadmierny smutek, a także chroniczne poczucie bezsensu. W wielu przypadkach w depresji pojawiają się także:  

• chroniczne zaburzenia snu; 
• zaburzenia koncentracji uwagi; 
• myśli samobójcze.  

Przyczyny depresji 

Depresja może być uwarunkowana wieloma różnymi czynnikami. Zwykle na pierwszy plan wysuwają się aspekty biologiczne i genetyczne, a więc dziedziczenie oraz zmiany w mózgu, związane z wydzielaniem neuroprzekaźników (takich jak dopamina i serotonina).  Możliwe jest także wystąpienie tzw. depresji egzogennej, którą zwykle wywołują trudne doświadczenia życiowe, kryzysy i traumy, takie jak śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, choroba czy rozwód. Dodatkowo w przypadku depresji często pojawiają się różne problemy ze zdrowiem somatycznym takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby neurologiczne, obniżenie odporności, często nawracające infekcje. 

Jakie są najważniejsze objawy depresji? 

 Do najważniejszych objawów depresji można zakwalifikować: 

• utratę radości życia, smutek, anhedonię; 
• zaburzenia snu i apetytu; 
• utratę większości zainteresowań, hobby; 
• spadek libido; 
• niechęć do kontaktu ze znajomymi i przyjaciółmi; 
• myślenie pesymistyczne, brak zdolności do pozytywnego nastawienia; 
• w trudnych przypadkach myśli i próby samobójcze. 

Depresja może wiązać się tylko z kilkoma z wyżej wymienionych symptomów, ponieważ nie u wszystkich występuje tak dużo objawów. Czasami pojawiają się również dodatkowe symptomy takie jak niskie poczucie własnej wartości, urojenia na swój temat, całkowite zahamowanie aktywności, unikanie jedzenia.  

Epizody depresyjne (oraz maniakalne) występują także w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Ale o ile depresja wiąże się ze smutkiem i ogólnym spowolnieniem działań, o tyle mania opiera się na nadmiernej aktywności, poszukiwaniu doznań i wrażeń, podejmowaniu pochopnych decyzji, wysokim poziomie libido, więc odróżnienie obu problemów nie nastręcza tak dużo trudności, jak można by przypuszczać. 

W przypadku zdiagnozowania choroby afektywnej dwubiegunowej szczególne znaczenie ma odpowiednie dobranie leków, aby wyrównać nastrój i zadbać o to, by epizody depresyjne i maniakalne nie występowały ciągle oraz naprzemiennie. To zupełnie inne farmaceutyki niż te wykorzystywane do leczenia depresji. 

Diagnoza i leczenie depresji – możesz sobie pomóc

Psychologowie i psychiatrzy dysponują różnymi kwestionariuszami, umożliwiającymi diagnozę depresji. Jednym z najpopularniejszych jest test Becka, jednak często stosowana jest też diagnoza na podstawie interpretacji z podręczników diagnostycznych takich jak DSM-5 oraz ICD-11. Kluczowe znaczenie ma wywiad z pacjentem, a czasami także z rodziną oraz obserwacja zachowań danej osoby. 

Zwykle nie da się samodzielnie wyleczyć depresji, chyba że jest to po prostu stan krótkotrwały, przemijający smutek, a nie prawdziwe zaburzenie nastroju. W przypadku, gdy nie radzisz sobie samodzielnie ze smutkiem i apatią, najlepszym rozwiązaniem będzie połączenie interwencji farmakologicznej z psychoterapią. Ogromne znaczenie ma więc pomoc ze strony specjalistów, którzy są w stanie dobrać odpowiednie leki, a także zadbać o pomoc psychologiczną.  

Proces leczenia farmakologicznego trwa około 3. miesięcy i po tym czasie można mówić o trwałej poprawie oraz odstawieniu leków. W późniejszym okresie można bazować na działaniach z zakresu psychiatrii i psychologii. Ważna jest także regulacja emocji oraz odpoczynek i spełnianie potrzeb indywidualnych. Niestety, depresja ma charakter nie tylko przewlekły, ale także nawracający, dlatego warto utrzymywać profilaktykę zdrowia psychicznego nawet po zakończeniu leczenia. 

Metody farmakologiczne w leczeniu depresji 

Zdecydowana większość osób, u których wystąpiły symptomy depresyjne, korzysta z pomocy psychiatrów. Specjaliści z tej dziedziny decydują najczęściej o włączeniu różnego rodzaju leków antydepresyjnych, które dają efekty po czasie od 6. do 12. tygodni. Leki te muszą jednak być odpowiednio dobrane i dopasowane do konkretnej jednostki.  

Współcześnie wiele farmaceutyków nie ma działania uzależniającego, dzięki czemu nie ma poważnego ryzyka dla pacjentów. Cała kuracja trwa zwykle od 3. do 6. miesięcy lub dłużej. Kluczowe znaczenie ma jednak włączenie psychoterapii, bez której efekty nie utrzymają się, a depresja będzie miała charakter nawracający lub chroniczny.  

Psychoterapia w leczeniu depresji 

W leczeniu depresji bardzo duże znaczenie ma psychoterapia, która pozwala na usunięcie negatywnych emocji, podzielenie się doświadczeniami i nauczenie się, w jaki sposób reagować na trudne sytuacje. Psychoterapia daje zwykle długotrwałe efekty, jednak jej rezultaty są widoczne dopiero po kilku miesiącach, a dodatkowo jest to rozwiązanie kosztowne, bo liczba sesji oferowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia może być zbyt mała. 

Najczęściej polecana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, której działanie zostało udowodnione empirycznie i rezultaty są porównywalne z farmakoterapią i pozwalają utrzymać efekty leczenia na długi czas. Niestety, psychoterapia wiąże się dodatkowo z poważnymi obciążeniami emocjonalnymi. Właśnie dlatego część osób korzysta tylko z pomocy psychiatrów, zupełnie ignorując sferę uczuć, co niestety sprawia, że choroba nawraca. 

Czy można zapobiegać depresji?

Uniknięcie depresji nie jest prostym zadaniem, zwłaszcza w sytuacji, gdy zaburzenie jest dziedziczone genetycznie. Można jednak zrobić wiele, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia depresji, a także zminimalizować jej możliwe symptomy. Przede wszystkim spore znaczenie ma unikanie sytuacji stresowych. Oczywiście w wielu przypadkach nie da się uciec przed trudnymi życiowymi wydarzeniami, jednak czasami jest to możliwe. Zamiast nadmiernego przejmowania się pracą i obciążania dodatkowymi obowiązkami domowymi, dobrym rozwiązaniem jest zrobienie czegoś, co sprawi ci przyjemność i pozwoli się zrelaksować.

Szczególnie istotna jest aktywność fizyczna, przy czym nie chodzi o profesjonalne uprawianie sportu, tylko poświęcenie czasu na spacery w parku, jazdę na rolkach, chodzenie na siłownię czy też ćwiczenia w domu. Ruch to zdrowie, ale jaki rodzaj aktywności wybierzesz, zależy już tylko od ciebie. Badania dowodzą m.in., że wysiłek fizyczny zwiększa ilość hormonów szczęścia w organizmie, czyli endorfin, a jednocześnie obniża poziom hormonów stresu, przede wszystkim kortyzolu. To z kolei pozytywnie wpływa na nastrój.

Spore znaczenie ma także dobrze dobrana, zdrowa i zbilansowana dieta, w której jest oczywiście miejsce na pewne odstępstwa. W ten sposób poprawisz metabolizm i zmniejszysz stres oksydacyjny w organizmie. Jedz więc dużo warzyw i owoców. Zadbaj o to, aby twoje posiłki były kolorowe. Nie zmuszaj się jednak do restrykcyjnych zasad i nie spożywaj tego, co ci nie smakuje, a jeżeli masz ochotę na coś słodkiego, po prostu to zjedz… tylko w mini wersji.

W przypadku profilaktyki depresji bardzo ważna jest także odpowiednie higiena snu, a więc wysypianie się. Powinnaś spać ok. 8 godzin na dobę, to optymalny czas dla ciała, który pozwala na codzienną regenerację. Unikaj przebodźcowania przed położeniem się do łóżka – zamiast oglądać film, wybierz książkę, wieczorną jogę czy spokojną muzykę. Możesz też zainteresować się technikami relaksacyjnymi, które z pewnością poprawią komfort snu, jeżeli masz z tym problem.

Odcięcie się od mediów społecznościowych również może być bardzo dobrym sposobem na zmniejszenie ryzyka wystąpienia depresji, zwłaszcza jeśli pojawia się u ciebie tendencja do porównywania się z innymi. Dobrą opcją jest także zadbanie o realne kontakty towarzyskie, częste rozmowy z przyjaciółmi, wspólne spędzanie czasu z rodziną. Pamiętaj, aby skupić się bardziej na swoich potrzebach i na tym, co sprawia ci przyjemność, jednocześnie unikając konfliktów i sytuacji stresowych. To najlepsze sposoby na zapobieganie depresji i innych zaburzeń psychicznych.

Bibliografia: 

1. Bomba, J., Spojrzenie na depresję z perspektywy psychoterapii. Psychoterapia, 2009, 148. 
2. https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/aktywnosc-fizyczna-wazny-element-terapii-w-depresji/ [dostęp 26.07.2023].
3. Maisona, D., Oleksya, T., Wnuk, A., Uwarunkowania Objawów Depresji i Lęku Uogólnionego u Dorosłych Polaków w Trakcie Epidemii Covid-19-Raport z Pierwszej Fali Badania Podłużnego. Uniwersytet Warszawski, 2020. 
4. Plopa, M., Zamojska, J., Doświadczanie przemocy w dzieciństwie a nasilenie depresji w dorosłości. Studia Elbląskie, 2021, 22: 537-550. 
5. Rajewska-Rager, A., Robakowski, J., Rola stresujących wydarzeń życiowych w patogenezie depresji. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2008, 3: 147-152.