Depresja egzogenna – przyczyny, objawy oraz metody leczenia

Depresja egzogenna (reaktywna) to depresja zewnątrzpochodna, rozwijająca się w efekcie oddziaływania czynników zewnętrznych. Jej najczęstsze przyczyny to traumatyczne przeżycia, a objawy nie różnią się od symptomów towarzyszących innym postaciom depresji i obejmują pogorszenie nastroju, apatię, zaburzenia łaknienia, problemy ze snem. Leczenie depresji egzogennej opiera się przede wszystkim na odpowiedniej psychoterapii, rzadko zalecane jest stosowanie farmakoterapii, czyli leków przeciwdepresyjnych.

Depresja endogenna i egzogenna – co je różni?

Depresja to poważna choroba, która nie powinna być postrzegana wyłącznie jako uczucie smutku i pogorszenia nastroju. Jest to szereg objawów wpływających negatywnie na jakość życia pacjentów. Najważniejszy podział depresji obejmuje podział na postać endogenną oraz egzogenną choroby. Depresja endogenna rozwija się pod wpływem działania czynników endogennych, czyli zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz hormonalnego. W przebiegu tych zaburzeń dochodzi m. in. do spadku poziomu takich neuroprzekaźników jak serotonina, dopamina i noradrenalina. Z kolei depresja egzogenna rozwija się na podłożu oddziaływania rozmaitych czynników zewnętrznych. Granica między depresją egzo- i endogenną jest dosyć płynna. U osób z depresją endogenną przebieg choroby może być nasilony przez niekorzystne czynniki zewnętrzne. A z drugiej strony – depresja egzogenna może występować częściej u osób z nieprawidłowym poziomem wspomnianych neurotransmiterów.

Przyczyny depresji egzogennej

Depresja egzogenna rozwija się pod wpływem działania czynników zewnętrznych. Mowa o wszystkich stresujących, traumatycznych przeżyciach, którym towarzyszą silne, negatywne emocje. Wśród najczęstszych przyczyn depresji egzogennej wymieniane są następujące sytuacje:

• śmierć bliskiej osoby,
• rozwód,
• utrata pracy, problemy finansowe,
• długotrwałe konflikty międzyludzkie w miejscu pracy czy rodzinie,
• uczestnictwo w wypadku samochodowym czy napadzie jako ofiara,
• tkwienie w toksycznej relacji z partnerem,
• problemy zdrowotne u siebie czy najbliższych osób,
• prześladowanie społeczne,
• przejście na emeryturę,
• zmiana pracy czy miejsca zamieszkania.

W rozwoju depresji egzogennej mogą mieć zatem udział zarówno traumatyczne doświadczenia o charakterze jednorazowym, jak i utrzymujące się przez dłuższy czas. Oczywiście wspomniane czynniki to tylko przykłady. W rzeczywistości przyczyn depresji reaktywnej może być znacznie więcej. Wszystko zależy od tego, jak dana osoba odbiera pewne sytuacje i na ile jest odporna psychicznie.

Depresja egzogenna – objawy

Depresja reaktywna objawia się w podobny sposób jak inne postacie depresji. W jej przebiegu można zauważyć jednak mniejsze nasilenie objawów. Najczęściej u osób, u których występuje depresja egzogenna, objawy mają charakter:

• przygnębienia utrzymującego się przez co najmniej dwa tygodnie,
• apatii i bierności,
• rozdrażnienia,
• wycofania się z kontaktów społecznych,
• zaniedbywania obowiązków rodzinnych i zawodowych,
• myśli samobójczych,
• zachowania autoagresywnego,
• sięgania po substancje psychoaktywne (alkohol, narkotyki),
• zaburzenia łaknienia,
• kłopotów ze snem.

Ile trwa depresja egzogenna?

Czas utrzymywania się objawów depresji egzogennej jest kwestią indywidualną. Zależy od czasu trwania czynnika zewnętrznego, a także od tego, jak długo dana osoba radzi sobie z traumatycznym zdarzeniem. Przyjmuje się, że czas trwania depresji egzogennej jest krótszy niż depresji endogennej. Może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Niekiedy depresja reaktywna ustępuje natychmiast po zaprzestaniu działania czynnika wywołującego chorobę, np. problemów finansowych lub wówczas, gdy osoba dotknięta traumatycznym przeżyciem sama sobie z nim poradzi. W takiej sytuacji depresja egzogenna ma szansę ustąpić samoczynnie. Jeśli jednak depresja nie mija, wskazane jest skorzystanie z pomocy specjalisty.

Leczenie depresji egzogennej

W terapii depresji reaktywnej kluczowe znaczenie ma psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna. Tego typu terapia pozwala choremu zrozumieć traumatyczną sytuację, przeanalizować wpływ tego traumatycznego wydarzenia na osobę chorą, a także wdrożenie takiego sposobu reagowania na te wydarzenia, aby chory mógł je zaakceptować. Jeśli psychoterapia nie przynosi pożądanych efektów lub objawy depresji reaktywnej są bardzo nasilone – konieczne może być włączenie farmakoterapii. Stosowane są leki antydepresyjne, zazwyczaj w mniejszych dawkach niż w przebiegu depresji endogennej. Depresję egzogenną można całkowicie wyleczyć, bez obawy o nawroty.

W leczeniu depresji egzogennej, podobnie jak w przypadku każdej postaci depresji, ogromne znaczenie ma wsparcie najbliższych. Osoby chorej nie wolno zostawić samej z jej problemem czy bagatelizować choroby. Jeśli widzimy, że bliska osoba nie radzi sobie z określoną sytuacją życiową, dobrze jest namówić ją na konsultację ze specjalistą. Nieleczona depresja egzogenna może bowiem utrudnić codzienne funkcjonowanie, a nawet prowadzić do prób samobójczych.

Bibliografia:

1. Carroll B. i in., Diagnosis of endogenous depression. Comparison of clinical, research and neuroendocrine criteria; J Affect Disord 1980