Depresja sezonowa to więcej niż jesienna chandra. Jak sobie z nią radzić?

Depresja sezonowa (ang. seasonal affective disorder, SAD) to problem dotykający około 4% społeczeństwa, szczególnie w krajach takich jak Polska, Niemcy czy też w państwach skandynawskich, z niewielkim dostępem do światła słonecznego w okresie jesienno-zimowym. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat depresji sezonowej? A może zauważasz u siebie pewne niepokojące symptomy? Przeczytaj koniecznie artykuł i dowiedz się więcej. 

Czym jest depresja sezonowa i jakie są jej objawy? 

Depresja sezonowa to zaburzenie afektywne jednobiegunowe, które można opisać jako nawracające zaburzenie depresyjne, pojawiające się w okresie jesienno-zimowym. Oznacza to, że cechą charakterystyczną tego problemu jest jego nawrotowa postać z czasem remisji w najsłoneczniejszych miesiącach roku, a więc latem i wiosną.

Statystyki wykazują, że SAD występuje u około 4% ludzi, chociaż niektóre badania dowodzą, że zaburzenie to może pojawiać się nawet u 9% społeczeństwa, a zaniżone wartości wynikają z tego, iż nie wszyscy pacjenci zgłaszają się ze swoimi objawami do specjalistów. Najwyższy odsetek zachorowań notuje się na wyższych szerokościach geograficznych. Do najważniejszych symptomów depresji sezonowej należą następujące objawy: 

• obniżony nastrój, nadmierny smutek, ciągłe przygnębienie, 
• anhedonia, czyli brak odczuwania przyjemności z konkretnych działań, 
• bezsenność, problemy z zaśnięciem, 
• zmiany w apetycie, 
• utrata hobby, zainteresowań, 
• spadek energii, szybkie męczenie się zwykłymi czynnościami, 
• izolacja, wycofanie, 
• spowolnienie psychoruchowe, 
• niższy poziom koncentracji. 

Można więc uznać, że symptomy depresji sezonowej są niezwykle podobne do epizodu depresyjnego lub objawów towarzyszących chorobie afektywnej dwubiegunowej. Jak już jednak wspomniano, ważny w diagnozie jest tutaj charakter nawrotowy, gdy pacjent rzadziej przebywa na słońcu. 

Przyczyny depresji sezonowej 

Zdecydowanie najważniejszym czynnikiem powodującym depresję sezonową jest ograniczony dostęp do światła słonecznego. W wielu krajach takich jak Polska, w okresie jesienno-zimowym dzień jest nie tylko krótszy, ale także pochmurny i jest bardzo zimno, co zniechęca do wychodzenia z domu.  

Jednak mózg ludzki może funkcjonować prawidłowo jedynie wtedy, gdy otrzymuje światło naturalne i sztuczne o odpowiednim natężeniu. Ma to szczególne znaczenie w kontekście szyszynki i produkcji melatoniny. Dodatkową przyczyną SAD jest brak witaminy D, która odpowiada w pewnym stopniu za kontrolowanie wydzielania serotoniny w mózgu.  

SAD to nie jest jesienna chandra 

Depresji sezonowej nie należy utożsamiać z tzw. jesienną chandrą i gorszym samopoczuciem. Objawy takie jak spadek motywacji, smutek, zmniejszony poziom energii czy uczucie zmęczenia utrzymujące się do tygodnia nie powinny jeszcze niepokoić. Dobrze jednak pamiętać o tym, że tego typu symptomy mogą przerodzić się w SAD, jeśli nie zostaną wprowadzone pewne działania, takie jak:  

• suplementacja witaminą D – potwierdzona wcześniejszymi badaniami krwi,  
• poszukiwanie wsparcia społecznego,  
• spożywanie pełnowartościowych posiłków,  
• znalezienie hobby dla poprawy nastroju,  
• spędzanie czasu poza domem. 

Jak leczyć depresję sezonową? 

Pierwszym krokiem w leczeniu depresji sezonowej jest oczywiście prawidłowe rozpoznanie tego zaburzenia. Nie należy samodzielnie diagnozować swojego problemu, znacznie lepiej jest udać się na konsultację psychologiczną. Zwykle psycholog stawia diagnozę SAD, jeśli u pacjenta przez co najmniej 2 tygodnie występują objawy takie jak apatia, smutek, brak motywacji i energii.

Proces leczenia depresji sezonowej jest nieco inny niż w przypadku typowego epizodu depresyjnego. Oczywiście w obu zaburzeniach kluczowe znaczenie ma psychoterapia, a więc spotkania ze specjalistą, mające na celu zlikwidowanie symptomów i rozpoznanie konkretnych przyczyn problemu. W depresji sezonowej zwykle nie ma jednak potrzeby wprowadzania farmakoterapii. Szczególne znaczenie ma za to fototerapia.

Fototerapia jako ważny element leczenia SAD 

Fototerapia, nazywana również terapią światłem, polega na leczeniu białym widzialnym światłem o natężeniu od 2500 do 10 000 luksów. Takie sesje naświetleń trwają około 30 minut i odbywają się codziennie, a pozytywne efekty można zaobserwować już po kilku dniach. Pacjenci dosyć szybko widzą u siebie poprawę nastroju, lepsze samopoczucie i więcej energii.

Fototerapia może odbywać się w gabinecie lub w domu. W tym drugim przypadku istnieje możliwość zakupu lub wypożyczenia specjalnej lampy. Cały zabieg jest bezpieczny i raczej nieszkodliwy, jednak osoby z poważniejszymi schorzeniami narządu wzroku powinny wcześniej przejść konsultację okulistyczną. Dodatkowo, poza fototerapią pacjenci powinni stosować witaminę D w dawkach od 800 do 2000 UI na dobę, jeżeli stwierdzono u nich jej niedobór. 

Bibliografia: 

1. Bereza B., Depresja sezonowa – wybrane aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2009,  5: 113-119.
2. Kurlansik S. L., Ibay A. D., Seasonal affective disorder, American family physician 2012, 86: 1037-1041.
3. Sokół-Szawłowska M., Fototerapia, postęp zastosowań w psychiatrii i innych dziedzinach medycyny, Psychiatria 2018, 15: 50-52.