Depresja starcza – objawy i leczenie depresji u seniora

Depresja starcza jest problemem zdrowotnym dotykającym co piątą osobę w wieku podeszłym. Czynniki związane z zaprzestaniem pracy zawodowej, obecnością chorób przewlekłych, utratą bliskiej osoby lub izolacją mogą zwiększać ryzyko rozwoju tej choroby. Jakie objawy daje depresja u seniora i na czym polega jej leczenie? Jak pomóc osobie starszej w depresji?

Czym jest depresja starcza?

Depresja starcza jest chorobą związaną z zaburzeniami nastroju występującymi u osób w podeszłym wieku (zwykle określanym jako 65 lat lub więcej). W jej przebiegu uczucia smutku, straty, złości i frustracji utrudniają codzienne funkcjonowanie przez okres co najmniej kilku tygodni.

Depresja u seniorów w wielu przypadkach mylnie uznawana jest za normalną część procesu starzenia się. W praktyce stanowi jednak częste schorzenie, które nieleczone przyczynia się do obniżenia jakości życia i zwiększenia ryzyka powstawania innych chorób. Szacuje się, że depresja dotyka co piątą osobę żyjącą w swojej społeczności. Częstość występowania choroby u osób mieszkających w domach opieki jest znacznie większa.

Depresja u seniora – przyczyny

Depresja u osób w podeszłym wieku jest wywołana przez czynniki, które można zaklasyfikować do różnych grup:

• czynniki psychologiczne i społeczne – do rozwoju depresji u seniora mogą przyczyniać się m.in. śmierć bliskiej osoby, rozwód, brak aktywności i zaangażowania w lokalną społeczność, samotność,
• czynniki biologiczne – związane z zaburzeniami w obrębie szlaków neuroprzekaźników w mózgu (serotoniny, noradrenaliny, dopaminy); dodatkowo ryzyko depresji u osób starszych zwiększa obecność chorób, w tym schorzeń układu krążenia, cukrzycy oraz demencji i innych chorób neurologicznych,
• czynniki genetyczne – mutacje genetyczne mogą przyczyniać się do rozwoju depresji, choć ten czynnik częściej ma znaczenie wśród osób z chorobą diagnozowaną w młodym wieku,
• czynniki związane z osobowością – ryzyko depresji u osób starszych zwiększa posiadanie osobowości lękliwej (unikającej) lub osobowości zależnej.

Objawy depresji starczej

Najbardziej typowym objawem depresji starczej jest długotrwałe uczucie smutku, które utrudnia normalne funkcjonowanie. O obecności tej choroby mogą świadczyć także:

• utrata zainteresowania życiem,
• trudności w czerpaniu radości z tego, co wcześniej ją przynosiło,
• uczucie zmęczenia – nawet drobne działania wydają się wymagać bardzo dużego wysiłku,
• utrata apetytu i niezamierzony spadek masy ciała,
• uczucie niepokoju,
• drażliwość,
• chęć unikania ludzi,
• problemy ze snem – w tym samoistne budzenie się wcześniej niż dotychczas lub nadmierna ilość snu,
• trudności w utrzymaniu koncentracji,
• utrata pewności siebie,
• poczucie, że jest się niepotrzebnym,
• uczucie bezradności,
• poczucie winy – często za wydarzenia z przeszłości, odczuwanie w nasilony sposób,
• bóle głowy lub problemy trawienne pojawiające bez wyraźnej przyczyny i/lub niepodatne na leczenie,
• myśli samobójcze.

Leczenie depresji starczej

Podstawowymi sposobami leczenia depresji u osób starszych są psychoterapia i farmakoterapia.

Psychoterapia pomaga osobom z depresją zrozumieć i wypracować sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach, które mogą przyczyniać się do rozwoju depresji lub nasilenia odczuwania związanych z nią zaburzeń. Wspiera seniorów także w zmianie negatywnie oddziałujących na zdrowie psychiczne sposobów myślenia i zachowania. Często wykorzystywaną i skuteczną metodą jest terapia poznawczo-behawioralna.

Leki antydepresyjne dla osób starszych pozwalają złagodzić objawy choroby. Zwykle poprawa widoczna jest po okresie jednego do dwóch tygodni, choć na uzyskanie znacznego efektu farmakoterapii czasami trzeba poczekać dłużej (do około ośmiu tygodni).

Przyjmowanie leków na depresję może powodować występowanie skutków ubocznych, m.in. nudności i wymiotów, biegunek, senności i wzrostu masy ciała. W przypadku wystąpienia uciążliwych skutków ubocznych należy skonsultować się ze specjalistą, który dobierał leki. Bardzo ważne jest, żeby nie przerywać terapii farmakologicznej na własną rękę, ponieważ nagłe zaprzestanie przyjmowania preparatów u dużej części osób powoduje objawy odstawienia.

Leczenie depresji przy użyciu środków farmakologicznych trwa zwykle 6-12 miesięcy.

Rokowania u osób z depresją starczą

Depresja wieku podeszłego jest chorobą uleczalną, a podjęcie terapii pomaga znacząco skrócić czas odczuwania jej objawów. Niestety, zaburzenia mogą nawracać – ponad połowa osób, u których wystąpił jeden epizod depresyjny doświadcza również kolejnego.

Jak pomóc osobie starszej w depresji?

Co możesz zrobić, żeby wesprzeć seniora chorującego na depresję?

• Zachęć osobę z depresją do poszukania wykwalifikowanej pomocy psychologa lub psychiatry.
• Zaoferuj pomoc przy wykonywaniu niektórych czynności związanych z codziennym życiem, np. zakupach, sprzątaniu lub gotowaniu.
• Próbuj rozmawiać z osobą z depresją, uważnie słuchaj tego, co ma do powiedzenia, lecz nie narzucaj się.
• Proponuj wspólne wyjścia z domu, np. na spacery (nie naciskaj jednak, jeśli osoba z depresją odmawia).

Bibliografia:

1. Royal College of Psychiatrists (2014) Depression in older adults.
2. National Institute of Mental Health Older Adults and Depression.
3. Sekhon S., Patel J., Sapra A. (2021) Late Onset Depression.