Czym jest derealizacja? Czy to niebezpieczny stan?

Derealizacja to stan psychiczny, w którym jednostka ma wrażenie funkcjonowania w świecie całkowicie nierealnym, nierzeczywistym. Zjawisko to często towarzyszy takim chorobom jak schizofrenia, nerwica i depresja, chociaż może pojawić się również w innych przypadkach. Czym dokładnie charakteryzuje się derealizacja? Czy można ją leczyć? 

Czym charakteryzuje się derealizacja? 

Derealizacja definiowana jest jako zaburzenie odczuwania świata rzeczywistego. Pacjent może czuć tak, jakby znajdował się w filmie, a jego życie wcale nie jest prawdziwe. Chory ma także wrażenie, że nie jest częścią własnego ciała, ani także zewnętrznego otoczenia. Odrywa się od niego i występuje raczej jako obserwator niż uczestnik wydarzeń. 

Objawy derealizacji, na których opiera się diagnoza 

Zdarza się, że symptomy derealizacji znikają samoistnie. Dobrze jednak pamiętać o tym, iż nie wolno ich ignorować i zawsze warto skonsultować je ze specjalistą. Do kluczowych objawów derealizacji można zakwalifikować: 

• stany odrealnienia,  
• przekonanie o tym, że istniejąca rzeczywistość nie jest prawdziwa, 
• poczucie, że wszystkie wydarzenia rozgrywają się tylko w wyobraźni,  
• obserwowanie własnego życia i ciała z zewnątrz, 
• wrażenie zagubienia w świecie,  
• brak odpowiedzialności za własne czyny i emocje,  
• ucieczka od codziennych obowiązków w sen,  
• brak poczucia upływającego czasu, zmieniających się pór roku, 
• spędzanie czasu przede wszystkim na rozmyślaniach i rozważaniach egzystencjalnych. 

Na podstawie wyżej wymienionych objawów, możliwa jest diagnoza derealizacji, zatem opiera się ona na wywiadzie prowadzonym podczas wizyty u psychologa lub psychiatry. Jednocześnie lekarz powinien zwrócić uwagę na całościowy stan pacjenta, uwzględniając również inne choroby czy zażywane leki oraz prowadzony tryb życia. Derealizacja to niezwykle poważny objaw psychiatryczny, dlatego nie należy go lekceważyć. 

Jakie są możliwe przyczyny derealizacji? 

Derealizacja w lekkiej formie może występować okresowo nawet u 70% zdrowych ludzi. W takich wypadkach przyczyną tej przypadłości jest wysoki poziom lęku, a także traumatyczne doświadczenia takie jak strata bliskiej osoby lub wieloletniej pracy. Zwykle jednak poważniejsze symptomy zaburzenia pojawiają się w przypadku konkretnych schorzeń psychicznych. Derealizacja występuje jako objaw współtowarzyszący takim chorobom jak:  

• schizofrenia,  
• depresja, 
• nerwica,  
• zaburzenia lękowe, 
• migreny, 
• padaczka.

Zjawisko to może być również spowodowane przez nadmierne spożycie środków psychoaktywnych, w tym alkoholu, LSD czy marihuany.  

Czy derealizacja jest niebezpieczna? 

Epizody derealizacji mogą być niebezpieczne, ponieważ osoba uznająca swoje istnienie za nierzeczywiste często podejmuje bardzo ryzykowne działania. Konsekwencją bywają więc zachowania powodujące utratę zdrowia lub życia, a czasami również trudności dla otoczenia. Dodatkowo derealizacja negatywnie koreluje z nastrojem, a więc prowadzi do jego obniżenia i w konsekwencji do wystąpienia depresji. 

Jak można leczyć derealizację? 

Proces leczenia derealizacji zależy od stopnia jej nasilenia oraz przyczyn, z których to schorzenie wystąpiło. Oznacza to, że w przypadku nasilonych symptomów konieczna jest wizyta u psychiatry oraz leczenie farmakologiczne. Podobnie dzieje się w sytuacji, gdy derealizacja wynika z chorób takich jak schizofrenia lub depresja. Najczęściej stosowane są leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). U większej części pacjentów to wystarcza, aby całkowicie wyeliminować objawy derealizacji.

Derealizacja – leczenia na podstawie psychoterapii

W leczeniu derealizacji dodatkowo proponowana jest psychoterapia, a więc forma oddziaływania psychologicznego. Takie działanie jest polecane w przypadku, gdy symptomy chorobowe wynikają z traumy, doświadczeń życiowych albo czynników związanych ze stresem, ponieważ symptom może mieć charakter nawracający. Szczególne znaczenie ma tutaj regularne uczęszczanie na wizyty do terapeuty, ale także motywacja do wyleczenia.

W psychoterapii tego zaburzenia najczęściej wykorzystywane są nurty poznawczo-behawioralny oraz psychodynamiczny. Jako uzupełnienie, pacjent może skorzystać z zajęć radzenia sobie ze stresem, a także relaksacyjnych. Ważna jest również zmiana trybu życia poprzez wprowadzenie aktywności fizycznej oraz zdrowej diety.

Oczywiście w sytuacji, gdy problem wystąpił ze względu na przyjmowanie środków psychoaktywnych, należy z nich całkowicie zrezygnować. Dla niektórych odpowiednim rozwiązaniem może być tutaj leczenie odwykowe lub dołączenie do terapii grupowej.

Bibliografia:

1. Gierus J., Mosiołek A., Poznawczo-behawioralna konceptualizacja zespołu depersonalizacji-derealizacji, Przypadek pacjenta, który wyleczył się sam, Neuropsychiatria. Przegląd kliniczny 2013, 5: 25-30. 
2. Mudyń K., Poczucie nierealności i jego konteksty, Fenomenologiczne aspekty procesów dysocjacyjnych, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Psychologica 2012, 1: 85-100. 
3. Sterna W., Sterna R,, Depersonalizacja/derealizacja – zespół objawów czy odrębne zaburzenie?, Psychiatria 2018, 15: 26-34.