Diastaza w moczu i we krwi – norma, podwyższona, obniżona

Diastaza (amylaza, alfa amylaza) to enzym wytwarzany przez kilka narządów, m.in. trzustkę, jajniki, jądra, ślinianki, gruczoł mleczny, a przede wszystkim – nerki i przewód pokarmowy. Bada się ją w celu diagnostyki schorzeń trzustki i ślinianek, ale też wielu innych chorób. Co warto o niej wiedzieć? O czym świadczy jej podniesiony lub obniżony poziom? 

Co to jest diastaza?

Diastaza (amylaza, alfa amylaza) to enzym trawienny, który rozkłada cukry złożone do cukrów prostych, podczas tzw. hydrolizy. Dzięki temu mogą być one wchłonięte z przewodu pokarmowego. Amylaza wytwarzana jest przez człowieka, ale także rośliny oraz zwierzęta. Wydalana jest przez nerki. Aktywność tego enzymu oznacza się zarówno we krwi, jak i w moczu.

Diastaza – rodzaje

Można wyróżnić dwa rodzaje diastazy.

1. P-amylaza – zwana też amylazą trzustkową, występuje tylko i wyłącznie w soku trzustkowym. Jej stężenie wzrasta przy uszkodzeniach trzustki. Uczestniczy głównie w trawieniu skrobi, glikogenu oraz amylopektyn.
2. S-amylaza – określana również mianem amylazy śliniankowej, produkowana jest głównie w gruczołach ślinowych. Jej stężenie rośnie w wyniku ich uszkodzeń.

Diastaza we krwi – wskazanie do badania

Diastaza w surowicy krwi to badanie, które polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Zleca się je pacjentom z bólami brzucha, zmniejszonym apetytem, nudnościami, zatrzymaniem gazów oraz gorączką – objawy te wskazują na chorobę trzustki. Lekarze proszą o wykonanie badania także pacjentów, u których występują problemy w obrębie ślinianek.

Normy diastazy – podwyższona i obniżona amylaza we krwi

Normy diastazy we krwi to: 25-125 U/I, natomiast u ludzi starszych: 20-160 U/l. Normy diastazy u dzieci są podobne jak u dorosłych.

Jeżeli poziom amylazy wynosi:

• powyżej 1150 U/l – oznacza ostre zapalenie trzustki;
• 575–1150 U/l – może być oznaką zapalenia otrzewnej, niedrożności jelit, kamicy żółciowej, ostrego zapalenia nerek, kamicy przewodów trzustkowych, kwasicy ketonowej w cukrzycy, zapalenia pęcherzyka żółciowego, okresowego zaostrzenia w przewlekłym zapaleniu trzustki, perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy;
• 115-575 U/l – oznacza kamicę przewodów ślinowych, zatrucie metanolem, zażywanie alkaloidów opium (morfiny, heroiny, kodeiny), spożycie dużej ilości etanolu (u alkoholików), radioterapię i chemioterapię (cyklofosfamid), a także świnkę.

Podwyższona amylaza u dzieci zwykle wskazuje na uraz trzustki, tzw. rowerowy uraz brzucha. Obniżona aktywność diastazy w surowicy (poniżej normy) może być oznaką chorób nerek i zatrucia ciążowego. Może być również związana z mukowiscydozą oraz genetycznie uwarunkowanymi niedoborami.

Normy diastazy we krwi mogą się delikatnie różnić w poszczególnych laboratoriach. Dlatego też wyniki powinien ostatecznie interpretować lekarz. Nie ma przeciwwskazań do wykonania tego badania.

Diastaza w moczu – podwyższona i obniżona

Co oznacza amylaza w moczu? Badana jest głównie przy podejrzeniach choroby trzustki. Ginekolog może ją zlecić, by sprawdzić, czy nie ma przypadkiem ciąży pozamacicznej. Diastaza podwyższona może wskazywać na schorzenia wątroby i nerek. Bardzo często bada się ją w przypadku podejrzeń ostrego zapalenia trzustki, które objawia się bardzo silnym bólem nadbrzusza, promieniującym do pleców. Jeśli w moczu występuje podwyższony poziom diastazy, mówi się o amylazurii.

Podwyższony poziom diastazy w moczu może być związany z:

• ostrym zapaleniem trzustki,
• kamicą żółciową,
• ciążą pozamaciczną,
• zaostrzeniem przewlekłego zapalenia trzustki,
• niedrożnością przewodu wyprowadzającego sok trzustkowy,
• niedrożnością jelit,
• zapaleniem pęcherzyka żółciowego,
• zapaleniem otrzewnej,
• perforacją wrzodu żołądka lub dwunastnicy,
• nowotworem gruczołu krokowego, tarczycy, jajnika, płuc, trzustki.

Niski poziom diastazy w moczu może wskazywać na:

• schorzenia wątroby,
• schorzenia nerek,
• mukowiscydozę,
• przyjmowanie niektórych leków.

Normy diastazy w moczu to: 10–490 IU.

Aby wykonać badanie diastazy w moczu, najpierw trzeba oddać go specjalnego, sterylnego pojemnika. Jest to badanie łatwiej dostępne niż badanie diastazy we krwi.

Badanie diastazy – jak się przygotować?

Przed badaniem diastazy, zarówno w moczu, jak i we krwi, należy się odpowiednio przygotować, a przede wszystkim – podejść do niego na czczo. Ostatni posiłek trzeba spożyć najpóźniej 8 godzin wcześniej. Przed badaniem nie należy pić alkoholu oraz brać niektórych leków – mogą one zafałszować wyniki, dlatego trzeba tę kwestię omówić wcześniej z lekarzem. Ważne jest również, aby unikać wysiłku fizycznego. Na badanie należy zgłosić się między 7.00 a 10.00.

Diastaza w surowicy krwi i moczu – jakie leki wpływają na jej wynik?

Wynik badania diastazy mogą zafałszować takie leki, jak:

• kortykosteroidy,
• aspiryna,
• indometacyna,
• środki moczopędne.

Na zmianę wyniku mogą wpływać również doustne środki antykoncepcyjne.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC182328/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC522074/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC535135/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11508823/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2548811/