Dlaczego budzimy się w mokrej pościeli, czyli czym jest nadmierna potliwość

Pocenie się jest naturalną reakcją organizmu, pomaga utrzymać odpowiednią temperaturę ciała i chroni przed przegrzaniem. Nie ma nic niepokojącego w tym, że uprawiając aktywność fizyczną, pocimy się. Jednak jeśli wciąż jesteśmy spoceni i budzimy się w mokrej pościeli, możemy już mówić o nadpotliwości. Czym jest wywoływana i jak sobie z nią poradzić?

Skąd bierze się pot?

Pot wydzielany jest przez gruczoły potowe znajdujące się na całym ciele. Wytwarzany jest przez gruczoły potowe ekrynowe, które występują samoistnie i są oddzielnym przydatkiem skóry, oraz gruczoły apoktynowe występujące wraz z gruczołami łojowymi i aparatem włosowym. Gruczoły te zlokalizowane są w okolicy mieszków włosowych.

Pot produkowany przez gruczoły ekrynowe jest bezwonny i bezbarwny. Z kolei ten wydzielany przez gruczoły apokrynowe zawiera m.in. kwasy tłuszczowe i ma charakterystyczny, niezbyt przyjemny zapach.

Czym jest nadmierna potliwość?

Nadmierna potliwość, czyli hiperhydroza, to stan, w którym organizm wytwarza pot w większych ilościach niż jest to potrzebne do utrzymania prawidłowej temperatury ciała. To wynik nadczynności gruczołów potowych. Nadmierna potliwość najczęściej dotyczy pach, dłoni i stóp, co nie oznacza, że nie może występować na całym ciele.

Przyczyny nadmiernej potliwości

Nadmierna potliwość może pogarszać jakość życia, a niektórym utrudnia nawet codzienne funkcjonowanie. Hiperhydroza dotyczy około 3 proc. populacji, a jej przyczyn może być wiele.

– Najczęstszą przyczyną nadmiernej potliwości w nocy są upały lub infekcja bakteryjna/wirusowa – tłumaczy dr n. med. Katarzyna Skórzewska, ginekolog i endokrynolog. – Może być też spowodowana chorobami i zaburzeniami endokrynnymi, tzn. chorobami przysadki, nadczynnością tarczycy, guzem chromochłonnym rdzenia nadnerczy, zespołem rakowiaka w przebiegu guzów neuroendokrynnych. Nadmierna potliwość może być też wynikiem zaburzeń węglowodanowych: cukrzycy i hipoglikemii. Warto wspomnieć również o hipogonadyzmie zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet – jedną z jego form jest hipogonadyzm hipergonadotropowy w okresie okołomenopauzalnym, kiedy to spadek poziomu estrogenów powoduje objawy wazomotoryczne, czyli właśnie nadmierną potliwość, szczególnie w nocy – wyjaśnia lekarka.

Kolejną przyczyną nadmiernej potliwości mogą być niektóre leki stosowane w leczeniu hormonalnym, np. analogi gonadoliberyny, dopaminy, insulina czy tyroksyna. Z hiperhydrozą zmagają się też osoby otyłe, kobiety w ciąży i te przechodzące menopauzę.

Rodzaje nadpotliwości mogą być różne

Nadpotliwość dzielimy na pierwotną i wtórną. Hiperhydroza pierwotna, która dotyczy około 90 proc. osób zmagających się z nadpotliwością, pojawia się zazwyczaj już w dzieciństwie lub okresie dorastania. Zwykle ma charakter idiopatyczny (oznacza to, że powstaje spontanicznie albo ma niejasne lub nieznane podłoże). Hiperhydroza pierwotna zwykle obejmuje wybrany obszar skóry – pachy, ręce, stopy. Zdarza się, że pojawia się w dość nietypowej lokalizacji, np. w okolicach brzucha czy pachwin.

Hiperhydrozę wtórną możemy podzielić na miejscową i uogólnioną. Może być indukowana stanem fizjologicznym, lekami czy infekcjami. Nadpotliwość wtórna występuje zdecydowanie rzadziej i dotyczy całego ciała. Zazwyczaj towarzyszy innym chorobom, np. zatruciom, przewlekłej infekcji, chorobom serca, zaburzeniom neurologicznym, chorobom nowotworowym. Obserwujemy ją u kobiet spodziewających się dziecka, u osób nadużywających alkoholu czy stosujących inne używki.

Diagnoza i leczenie, czyli jak zwalczyć problem

Leczenie hiperhydrozy uzależnione jest od jej typu i przyczyny.

– Jeśli nadmierna potliwość nie jest spowodowana infekcją, temperaturą zewnętrzną lub braniem leków i utrzymuje się przez dłuższy czas, należy zgłosić się do lekarza – podkreśla specjalistka.

Podczas diagnozowania nadpotliwości, w pierwszej kolejności należy określić jej typ – pierwotny lub wtórny. Przy podejrzeniu nadpotliwości wtórnej w większości przypadków niezbędne są badania dodatkowe. Nasilenie objawów hiperhydrozy najczęściej ocenia się w oparciu o skalę HDSS (Hyperhidrosis Disease Severity Scale), czyli kwestionariusz z czteropunktową skalą. 1-2 oznacza nadpotliwość umiarkowaną, a 3-4 nadpotliwość ciężką.

U osób z hiperhydrozą wtórną dąży się do wyeliminowania przyczyny nadpotliwości. W tym celu należy rozpoznać i rozpocząć leczenie choroby podstawowej. W leczeniu nadpotliwości wykorzystuje się leczenie objawowe, które obejmuje metody miejscowe, ogólne, a w ostateczności zabiegowe.

W leczeniu wykorzystywane są m.in. leki antycholinergiczne, jonoforeza z wykorzystaniem prądu elektrycznego, terapia botulinowa czy metody laserowe. Ta ostatnia procedura polega na wprowadzeniu pod skórę głowicy ze światłowodem. Światło lasera indukuje uszkodzenia termiczne i nieodwracalnie niszczy gruczoły potowe i łojowe.

Zaleca się także stosowanie antyperspirantów zawierających w składzie związki glinu. W przypadku bardzo silnej nadpotliwości można stosować blokery potu, czyli miejscowe preparaty blokujące ujścia gruczołów potowych. Istotną rolę odgrywa też prawidłowa higiena osobista.