Dlaczego rozwija się rak jądra? Przyczyny, które warto znać 

Choć budzi wiele obaw, wczesna diagnoza i leczenie raka jądra dają bardzo wysokie szanse na pełne wyleczenie. Dlatego tak istotne jest zrozumienie czynników ryzyka i przyczyn, które mogą prowadzić do jego rozwoju. Wpływ na zachorowanie mają zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe, a także wady wrodzone. 

Jakie są przyczyny raka jądra? 

Rak jądra jest nowotworem o złożonej etiologii, a jego rozwój może wynikać zarówno z czynników genetycznych, jak i wad wrodzonych. Większość przypadków wywodzi się z komórek rozrodczych, które w zależności od cech histologicznych, dzielą się na: 

• nasieniaki; 
• nienasieniaki; 
• nasieniaki spermatocytarne. 

Pozostałą grupę stanowią nowotwory wywodzące się z komórek podścieliska lub sznurów płciowych. Jak wskazano w „Risk Factors for Testicular Cancer: Environment, Genes and Infections-Is It All” ciekawym zjawiskiem jest fakt, że częstość występowania raka jądra nie wzrasta z wiekiem, lecz osiąga szczyt u młodych mężczyzn:  

• między 25. a 29. rokiem życia w przypadku nienasieniaków, 
• między 35. a 39. rokiem życia w przypadku nasieniaków. 

Zaburzenia rozwojowe a rak jądra 

Proces nowotworzenia może mieć podłoże już w życiu płodowym, gdy dochodzi do zaburzeń w migracji komórek rozrodczych z pęcherzyka żółtkowego do zawiązków jąder. Poza tym ryzyko nowotworu wzrasta, gdy układ hormonalny mężczyzny osiąga pełną aktywność. 

Nie bez znaczenia jest też wnętrostwo, czyli wada polegająca na niezstąpieniu jądra do moszny. Jak można przeczytać w artykule pt. „Diagnostyka i leczenie wnętrostwa”, zwiększa ono prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu jąder nawet 40-krotnie w porównaniu do populacji ogólnej, przy czym największe zagrożenie dotyczy obustronnego, późno wykrytego lub nieleczonego przypadku. Z kolei interwencja chirurgiczna (orchidopeksja) przed okresem dojrzewania może znacznie obniżyć ryzyko nowotworzenia. 

Najczęściej występującym nowotworem u pacjentów z nieleczonym wnętrostwem jest seminoma, natomiast u tych, u których jądra zostały chirurgicznie sprowadzone do moszny, carcinoma embryonale. 

Jak czynniki genetyczne wpływają na rozwój raka jądra? 

Czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę w rozwoju raka jądra – mężczyźni mający krewnych pierwszego stopnia z rozpoznanym nowotworem są ponad 3-krotnie bardziej narażeni na zachorowanie w porównaniu z ogólną populacją.  

Badania przeprowadzone w Instytucie Badań nad Rakiem w Londynie pozwoliły na identyfikację 44. markerów genetycznych powiązanych z omawianą chorobą, a analiza DNA przeprowadzona na grupie 30 000 mężczyzn wykazała 19 nowych mutacji zwiększających podatność na chorobę.  

Według informacji z Przeglądu Urologicznego istnieją powiązania genetyczne między rakiem jądra a innymi nowotworami, takimi jak mezotelioma czy czerniak złośliwy, co sugeruje istnienie wspólnych mechanizmów dziedzicznych. 

Pochodzenie etniczne a rak jądra 

Pochodzenie etniczne odgrywa rolę w częstotliwości występowania raka jądra, co sugeruje zarówno wpływ predyspozycji genetycznych, jak i czynników środowiskowych. W szczególności przeanalizowane przez Li i in., dane SEER (ang. Surveillance, Epidemiology and End Results) wskazują, że nowotwór ten najczęściej dotyka mężczyzn rasy białej (choruje 2,08 na 100 000 przypadków). Kolejne grupy pod względem ryzyka to: 

• Latynosi (1,19 na 100 000); 
• Azjaci (0,60 na 100 000); 
• Afroamerykanie (0,36 na 100 000). 

Co ciekawe, chociaż u Latynosów i Azjatów historycznie odnotowywano niższą zapadalność, to w ostatnich latach wskaźniki zachorowalności w tych populacjach zaczęły rosnąć – odpowiednio o 2,10% i 2,47% rocznie. Może to sugerować wpływ zmian środowiskowych, stylu życia oraz nierówności społeczno-ekonomicznych, które oddziałują w połączeniu z genetyczną podatnością na chorobę. 

Czynniki środowiskowe a rak jądra 

Wpływ czynników środowiskowych na rozwój raka jądra staje się coraz bardziej widoczny, zwłaszcza w krajach europejskich, gdzie w ostatnich dekadach odnotowano wzrost zachorowalności na nowotwory zarodkowe jądra. Szczególną uwagę zwraca się na ekspozycję na:  

• związki chemiczne obecne w plastiku, takie jak bisfenol A (BPA),  
• na pestycydy i środki ochrony roślin, które mogą wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu. 

Chociaż dokładny wpływ czynników środowiskowych na karcynogenezę jąder wciąż jest badany, ich rosnąca obecność we współczesnym otoczeniu wskazuje na konieczność dalszych analiz oraz podejmowania działań prewencyjnych ograniczających kontakt z potencjalnie szkodliwymi substancjami. 

Bibliografia: 

1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nowotwor-jadra-objawy-i-leczenie [dostęp 10.03.2025]. 
2. https://www.icr.ac.uk/about-us/icr-news/detail/genetic-testing-can-pick-out-men-at-increased-risk-of-testicular-cancer [dostęp 10.03.2025]. 
3. Li Y. et al.,  Lu Q., Wang Y., Ma S., Racial differences in testicular cancer in the United States: descriptive epidemiology, BMC Cancer 2020, 20, 284. 
4. Tworkiewicz J., Diagnostyka i leczenie wnętrostwa, Przegląd Urologiczny 2013, 2 (78). 
5. Yazici S. et al., Risk Factors for Testicular Cancer: Environment, Genes and Infections-Is It All?, Medicina (Kaunas) 2023, 59(4):724.