Dlaczego swędzi cię skóra? 8 najczęstszych, ale nieoczywistych powodów

Potrzeba ciągłego drapania, przesuszenie skóry i obniżony przez to komfort życia? Nie bagatelizuj problemu, tylko poszukaj przyczyny. Tylko dzięki temu możliwe jest pozbycie się dokuczliwych dolegliwości. Sęk w tym, że przyczyn swędzącej skóry może być bardzo dużo – omawiamy te najczęstsze.

Choroby

Potocznie – swędzenie. Medycznie – świąd. Każdorazowo chodzi o „nieprzyjemne uczucie wyzwalające potrzebę drapania”*. W chorobach wewnętrznych to jeden z najbardziej dokuczliwych objawów. Możliwe choroby układowe związane z uporczywym swędzeniem to: choroby nerek – przewlekła niewydolność nerek; wątrobowe – pierwotna marskość żółciowa, cholestaza zewnątrzwątrobowa, cholestaza u kobiet w ciąży, zapalenie wątroby, doustna antykoncepcja, leki; hematologiczne – czerwienica prawdziwa (PV – nowotwór szpiku), choroba Hodgkina, Mycosis fungoides, inne choroby limfo- i mieloproliferacyjne, niedobór żelaza/anemia (więcej w kolejnym punkcie), mastocytoza (jeden z nowotworów mieloproliferacyjnych); guzy lite; świąd neurogenny oraz świąd związany z wirusem HIV.

Anemia

Jeśli swędzi cię skóra w różnych miejscach, możliwą przyczyną jest niedobór żelaza. Gdy brakuje go w organizmie, komórki nie są w pełni dotlenione – pojawia się świąd, a skóra staje się przesuszona. Anemia jest tym bardziej prawdopodobna, jeśli ze swędzeniem i suchą skórą współwystępują takie objawy jak: ból serca, osłabienie, nadmierna senność, bóle głowy, zajady, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, spadek energii życiowej, blada skóra.

Zaburzenia endokrynologiczne

Niewyrównany poziom hormonów manifestuje się pod postacią różnych dolegliwości, do których należy swędzenie skóry. Przykładowo: sucha skóra wiąże się z niedoczynnością tarczycy, natomiast skóra ciepła i wilgotna – z nadczynnością tarczycy. Szacuje się, że wśród pacjentów zmagających się z przewlekłą pokrzywką występowanie chorób autoimmunologicznych tarczycy wynosi ok. 12 proc.*.

Reakcje alergiczne

Swędzenie skóry może być reakcją na kontakt z alergenem, przy czym pamiętajmy, że alergia może ujawnić się na każdym etapie życia. Uczulić może proszek/płyn do prania/płukania czy tkanina, z której wykonano ubranie. Alergenem mogą być też substancje zawarte w kosmetykach. W powyższych wypadkach mówimy o alergii kontaktowej; swędzenie skóry może również wynikać z alergii pokarmowej.

Przesuszenie skóry

Czasem za intensywnym swędzeniem nie kryją się żadne dolegliwości – skóra może być po prostu przesuszona z powodu wypijania niedostatecznej ilości płynów, przebywania w suchych, klimatyzowanych/ogrzewanych pomieszczeniach czy ekspozycji na gwałtowne zjawiska atmosferyczne (mróz, wiatr itp.). Charakterystyczne dla tej przyczyny jest to, że objawy znikają po zastosowaniu preparatu nawilżającego.

Trichodynia

Swędzenie i ból skóry głowy połączone z łuszczeniem się naskórka i nadmiernym wypadaniem włosów mogą oznaczać trichodynię. Specjaliści nazywają schorzenie „bólem włosów” (albo cebulek włosowych), którym towarzyszy swędzenie. W trichodynii mycie włosów oraz ich czesanie stają się bolesne. Różne mogą być przyczyny dolegliwości, m.in. stany zapalne, reakcje alergiczne, schorzenia skóry, nieprawidłowa pielęgnacja. Trichodynia może być wywołana stresem i zaburzeniami emocjonalnymi.

Menopauza

Spadek poziomu estrogenów powoduje szereg dolegliwości, na które uskarżają się kobiety w okresie menopauzalnym. Zmiany mogą dotyczyć również skóry, która staje cienka, delikatna, przesuszona, co wiąże się z dyskomfortem. Kobiety w okresie menopauzy często skarżą się na silne swędzenie. Mogą także zaobserwować takie objawy skórne, jak łuszczenie, pękanie naskórka, przebarwienia. Nieprzyjemne objawy nasilają się pod wpływem czynników atmosferycznych.

Stres

Swędzenie skóry miewa podłoże psychiczne. Szwedzcy badacze przeanalizowali dane zebrane od tysięcy pacjentów z problemami skórnymi z trzynastu europejskich krajów i dostrzegli liczne powiązania pomiędzy dolegliwościami skórnymi – w tym właśnie swędzeniem – a zaburzeniami nastroju. Na razie ustalenie, dlaczego tak się dzieje i jakie konkretne mechanizmy za tym stoją, wymaga zdaniem uczonych dalszych badań.

Swędząca skóra – postępowanie

Optymalne leczenie uogólnionego świądu polega przede wszystkim na terapii choroby podstawowej. Co możesz zrobić jeszcze, żeby złagodzić dolegliwości?

• Wykonaj podstawowe badania laboratoryjne. Diagnostyka świądu uogólnionego (związanego z chorobami) obejmuje: morfologię krwi obwodowej z rozmazem, badania funkcji wątroby oraz albuminy, badania funkcji nerek oraz badanie ogólne moczu, badania funkcji tarczycy, RTG klatki piersiowej, analizę kału pod kątem krwi utajonej oraz pasożytów, glikemię i przeciwciała przeciwko HIV (w przypadku istnienia czynników ryzyka).
• Wypijaj co najmniej 1,5 l wody dziennie – systematycznie, małymi łykami.
• Unikaj długich, gorących kąpieli, które jeszcze bardziej wysuszają skórę i nasilają swędzenie. Zalecane są natomiast stosowane miejscowo zimne okłady.
• Zadbaj o to, żeby w sypialni nie było duszno ani gorąco. Pomóc może lekka odzież i stosowanie lekkiej pościeli, a przed snem – prysznic (woda nie może być gorąca, nie należy także używać dużych ilości mydła, żeby nie podrażniać skóry).
• Stosuj kąpiele lecznicze w płatkach owsianych, sodzie oczyszczonej, olejkach eterycznych, np. sosnowym.
• W przypadku podejrzenia reakcji alergicznej wyeliminuj możliwy czynnik uczulający (np. zmiana proszku do prania, kosmetyków itp.).
• Stosuj substancje nawilżające, a w razie potrzeby również znieczulające. Kremy nawilżające nakładaj zaraz po osuszeniu skóry.
• W miarę możliwości unikaj drapania, które nasila dolegliwości.
• Sprzątaj w ochronnych rękawiczkach, żeby chronić skórę.
• Stosuj techniki relaksacyjne i staraj się unikać stresu.

*„Świąd w zaawansowanych chorobach wewnętrznych. Patogeneza i leczenie”, Małgorzata Krajnik, Zbigniew Żylicz, The Netherlands Journal of Medicine 2001; 58: 27–40.

Tekst powstał w konsultacji z lek. med. Kamila Płaczek, specjalistką dermatologii i wenerologii, badaczką w ośrodku badań klinicznych Pratia.