Drugi trymestr ciąży – czego powinnaś się spodziewać?

Drugi trymestr ciąży to czas intensywnych zmian zarówno dla rozwijającego się płodu, jak i dla kobiety ciężarnej. Drugi trymestr to czas od 14 do końca 26 tygodnia ciąży, obejmuje on czwarty, piąty oraz szósty miesiąc ciąży. W tym czasie kobieta zaczyna odczuwać ruchy płodu, co dla każdej z nas jest wyjątkowym przeżyciem. Jak rozwija się płód w drugim trymestrze? Co zmienia się w organizmie ciężarnej i o czym musimy pamiętać?

Drugi trymestr – rozwój płodu

Drugi trymestr to czas intensywnego rozwoju płodu. W tym czasie płód istotnie wzrasta na długość – jest to średnio 5 cm na miesiąc.

Co się dzieje w 4 miesiącu ciąży? Długość czteromiesięcznego płodu to 12-14 cm, a jego waga wynosi 100-150g. W 16 tygodniu ciąży u płodu żeńskiego dochodzi do rozwoju jajników, a dwa tygodnie później rozwija się macica i pochwa. W tym czasie kształtują się także wyraźne rysy twarzy, a śledziona rozpoczyna swoje funkcje krwiotwórcze. W 16 tygodniu rozpoczyna się mielinizacja włókien nerwowych, co znaczy że układ nerwowy płodu rozwija się i dojrzewa.

W 5 miesiącu ciąży płód ma średnio 19 cm i waży 300-350 gram. W tym czasie płód pokrywa się meszkiem płodowym (lanugo) oraz mazią płodową, co spełnia funkcje ochronne. Co więcej, w 20 tygodniu ciąży swoje funkcje podejmuje trzustka – zaczyna produkować insulinę i glukagon.

W 6 miesiącu ciąży długość płodu to około 23 cm, a waga wynosi 600-800 g. Między 24, a 26 tygodniem ciąży płód zaczyna odbierać bodźce słuchowe, a 28 tygodniu – otwiera oczy. Po 24 tygodniu rozpoczyna się wydzielanie surfaktantu – substancji, która zapobiega zapadaniu się pęcherzyków płucnych, a tym samym umożliwia prawidłową wymianę gazową w płucach. Również w 24 tygodniu możliwe staje się dostrzeżenie podczas USG odruchu ssania u płodu. Odruch ten warunkuje prawidłowe przyjmowanie pokarmu po urodzeniu.

Drugi trymestr – zmiany w organizmie kobiety

W czasie ciąży zachodzi wiele zmian w niemal wszystkich układach organizmu kobiety. Nasze ciało adaptuje się do nowej sytuacji i reaguje na bodźce pochodzące z łożyska oraz z rozwijającego się płodu. W drugim trymestrze samopoczucie ciężarnych jest zazwyczaj o wiele lepsze niż podczas pierwszego trymestru. Co dokładnie dzieje się w drugim trymestrze?

• układ sercowo – naczyniowy – w ciąży dochodzi do zwiększenia objętości krwi krążącej i spadku ciśnienia tętniczego, zwiększa się także zatrzymywanie sodu i wody – największe nasilenie tych zmian obserwuje się właśnie w II trymestrze. Najniższe wartości ciśnienia tętniczego obserwuje się w 24 t.c.;
• fizjologiczna niedokrwistość – wzrost objętości osocza prowadzi do rozwoju tak zwanej niedokrwistości ciężarnych, która jest fizjologiczna – największe nasilenie tego zjawiska obserwowane jest między 24, a 26 t.c.;
• ustąpienie nudności i wymiotów – koniec tych dokuczliwych dolegliwości ma miejsce zazwyczaj w 14-16 tygodniu ciąży;
• ustąpienie zmęczenia – objaw ten powinien ustąpić w 16 tygodniu ciąży;
• ostuda ciężarnych – to przebarwienia na skórze twarzy, które mogą pojawić się w 16 t.c;
• kresa brunatna – w drugim trymestrze na skórze pojawia się linijne przebarwienie biegnące do pępka do spojenia łonowego;
• zmiany w metabolizmie – w czasie ciąży dochodzi do zwiększenia podstawowej przemiany materii, co przekłada się na większy wydatek energetyczny – w drugim trymestrze ciąży zwiększa się on o około 350 kcal/dobę. W drugim trymestrze zwiększa się także oporność na działanie insuliny.

Badanie USG w drugim trymestrze ciąży

W drugim trymestrze ciąży badanie USG (tzw. połówkowe) powinno być wykonane między 18, a 22 tygodniem ciąży. Właśnie w tym czasie warunki anatomiczne pozwalają na najlepszą wizualizację struktur płodu.

Badanie USG w drugim trymestrze pozwala na:

• weryfikację wieku ciążowego;
• ocenę dynamiki wzrastania płodu oraz ocenę jego wielkości;
• ocenę anatomii płodu;
• ocenę łożyska oraz objętości płynu owodniowego;
• ocenę sznura pępowinowego;
• diagnostykę wad wrodzonych.

W badaniu USG drugiego trymestru można określić poszczególne wymiary płodu poprzez pomiar:

• obwodu głowy;
• obwodu brzucha;
• długości kości udowej;
• długości kości ramiennej;
• wymiaru poprzecznego móżdżku.

Pomiary tych elementów pozwalają na weryfikację wieku ciążowego i monitorowanie wzrastania i rozwoju płodu. Badanie drugiego trymestru ocenia bardzo dokładnie wszystkie narządy płodu. Szczególną uwagę zwraca się na anatomię serca – ocenia się wszystkie cztery jamy oraz duże naczynia. Ma to na celu wczesną identyfikację ewentualnych wad serca. W odniesieniu do jamy brzusznej – ocenia się lokalizację, wielkość i kształt narządów, w tym żołądka, nerek, pęcherza moczowego i jelit, zwraca się uwagę także na przyczep pępowiny. Ocenia się także kończyny i kręgosłup, co pozwala na wykluczenie takich nieprawidłowości jak: rozszczep kręgosłupa, czy przepuklina oponowo – rdzeniowa.

W drugim trymestrze można także zaobserwować podczas USG reakcje płodu na bodźce. Dla przykładu podczas ruchów płodu dochodzi do przyspieszenia jego akcji serca. Między 14, a 16 tygodniem ciąży można zaobserwować także ruchy oddechowe płodu. Jest to bardzo ważne, ponieważ świadczą one o prawidłowym rozwoju układu nerwowego.

Drugi trymestr – ruchy płodu

Drugi semestr jest tym wspaniałym czasem, gdy kobieta zaczyna wyczuwać ruchu płodu. Kobiety, które są pierwszy raz w ciąży zaczynają odczuwać ruchy około 20 tygodnia ciąży, zaś wieloródki – około 18. Obserwacja ruchów płodu przez ciężarną jest czułą i łatwą metodą monitorowania dobrostanu płodu. Ruchy płodu świadczą bowiem o jego żywotności i prawidłowym dojrzewaniu. Wraz z upływem czasu może dojść do zmniejszenia intensywności ruchów płodu, ponieważ układ nerwowy staje się bardziej dojrzały i przejmuje kontrolę nad zachowaniem płodu. Zmniejszenie intensywności ruchów płodu w kolejnych tygodniach ciąży może się wiązać także z ograniczeniem przestrzeni w jamie macicy, co wynika ze wzrastania płodu oraz zmniejszenia objętości wód płodowych pod koniec ciąży.

Drugi trymestr – zalecane badania diagnostyczne

W drugim trymestrze konieczne jest badanie ultrasonograficzne – wykonane między 18, a 22 tygodniem ciąży. Co więcej, standardy opieki okołoporodowej wskazują konieczność następujących badań:

• między 15, a 20 t. c. – morfologia krwi i badanie ogólne moczu;
• między 24, a 26 t. c. – konieczne jest badanie stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu 75 g glukozy. Ma to na celu diagnostykę ewentualnej cukrzycy ciążowej;
• między 21, a 26 t.c. – kolejne badanie ogólne moczu oraz przeciwciał anty-D u kobiet Rh (–). Co więcej, konieczne jest badanie w kierunku toksoplazmozy u kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze;

Warto mieć świadomość, że między 21, a 26 t.c. kobieta ciężarna powinna być zbadana przez ginekologa oraz powinna mieć kontrolowane ciśnienie tętnicze. W tym czasie należy także kontrolować przyrost masy ciała ciężarnej oraz pomyśleć o edukacji przedporodowej.

Bibliografia:

Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. poz. 1756).

Grzegorz H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, Tom 1, wydanie II, Warszawa 2015, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.