Dysfunkcja węzła zatokowego – przyczyny, objawy, leczenie

Dysfunkcja węzła zatokowego jest schorzeniem, w którym dochodzi do nieprawidłowości w wytwarzaniu impulsów elektrycznych potrzebnych do skurczów serca. U pacjentów występuje wtedy zbyt szybkie, zbyt wolne lub nieregularne tętno. Zaburzeniom mogą towarzyszyć objawy w postaci zmęczenia, zawrotów głowy i kołatania serca. Jak diagnozuje się i leczy dysfunkcję węzła zatokowego?

Co to jest dysfunkcja węzła zatokowego?

Dysfunkcja węzła zatokowego (inaczej nazywana chorobą węzła zatokowego) to zespół schorzeń, w przebiegu których dochodzi do zaburzeń związanych z pracą serca.

Węzeł zatokowy pełni funkcję naturalnego rozrusznika serca – wytwarza impulsy elektryczne, które inicjują skurcz organu. Wpływa więc na zdolność tego narządu do pompowania krwi w tempie wystarczającym do pełnej realizacji zapotrzebowania tkanek organizmu na tlen i składniki odżywcze.

W związku z dysfunkcją węzła zatokowego pojawiają się problemy z generowaniem impulsów – sygnały elektryczne nie docierają do całego serca, praca tego narządu staje się nieregularna, przyspiesza lub zwalnia.

Na skutek zaburzeń u pacjentów można zaobserwować:

• bradykardię (zbyt wolne tętno),
• tachykardię (zbyt szybkie tętno),
• zespół tachykardia-bradykardia (tętno gwałtownie zmienia się z szybkiego do wolnego),
• nieregularny rytm serca (dłuższe pauzy w biciu serca wywołane pomijaniem niektórych skurczów),
• niekompetencję chronotropową (tętno jest prawidłowe w czasie spoczynku, ale nie wzrasta odpowiednio w czasie wysiłku fizycznego).

Przyczyny dysfunkcji węzła zatokowego

Przyczynami dysfunkcji węzła zatokowego są zaburzenia automatyzacji i/lub przewodzenia w obrębie węzła zatokowo-przedsionkowego i otaczających go tkanek. Mogą one powstać w efekcie:

• zachodzącego wraz z wiekiem włóknienia,
• chorób układu krążenia, takich jak miażdżyca,
• innych chorób, które powodują uszkodzenia serca (w tym amyloidozy, sarkoidozy, twardzina układowej, hemochromatozy),
• przyjmowania niektórych leków, m.in. beta-blokerów, niedihydropirydynowych blokerów kanału wapniowego, digoksyny, leków przeciwarytmicznych, inhibitorów acetylocholinoesterazy,
• uszkodzenia węzła zatokowego lub okolicznych tkanek w czasie zabiegu operacyjnego,
• rzadkich mutacji genetycznych.

Objawy dysfunkcji węzła zatokowego

Objawy dysfunkcji węzła zatokowego mają niespecyficzny charakter. Pacjenci mogą odczuwać:

• zawroty głowy,
• zmęczenie,
• kołatanie serca,
• bóle w klatce piersiowej oraz trudności w oddychaniu w czasie wysiłku fizycznego.

Czasami dochodzi także do wystąpienia stanów przedomdleniowych lub omdleń. U niektórych chorych na skutek zaburzeń rytmu serca pojawiają się problemy z pamięcią oraz uczucie dezorientacji.

Diagnostyka dysfunkcji węzła zatokowego

W diagnostyce dysfunkcji węzła zatokowego wykorzystywane są badania, takie jak:

• elektrokardiografia (EKG) – badanie czynności elektrycznej mięśnia sercowego,
• elektrokardiografia metodą Holtera – badanie przeprowadzane za pomocą przenośnego urządzenia, które rejestruje czynność elektryczną serca przez okres od jednego do trzech dni,
• elektrokardiografia wysiłkowa – badanie pozwalające ocenić pracę serca w czasie aktywności fizycznej (na bieżni lub rowerze stacjonarnym).

Leczenie dysfunkcji węzła zatokowego

W leczeniu dysfunkcji węzła zatokowego bardzo ważne jest określenie, czy istnieje modyfikowalny czynnik wywołujący zaburzenia (np. przyjmowanie leków, które da się wymienić na inne o podobnym działaniu).

Jeśli taki czynnik nie zostanie zidentyfikowany:

• u pacjentów bezobjawowych zaleca się regularne monitorowanie stanu zdrowia,
• u pacjentów z objawami klinicznymi zwykle rekomendowane jest wszczepienie rozrusznika serca (w przypadku, gdy symptomy choroby są łagodne lub pojawiają się rzadko, decyzję o zabiegu podejmuje się na podstawie wyników badań, ocenę ogólnego stanu zdrowia i ryzyka pojawienia się groźnych powikłań).

Rokowania u pacjentów z dysfunkcją węzła zatokowego

Dysfunkcja węzła zatokowego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niewydolności serca, migotania przedsionków oraz udaru mózgu i zawału serca. Nie jest jednak do końca jasne, czy bezpośrednio wpływa ona na zwiększenie śmiertelności wśród pacjentów, ponieważ pojawia się często u osób, u których występują także inne schorzenia układu sercowo-naczyniowego.

Bibliografia:

1. Jabbour F., Kanmanthareddy A. (2020) Sinus Node Dysfunction, StatPearls.
2. National Institutes of Health (2020) Sick sinus syndrome, MedlinePlus.
3. Mayo Clinic (2020) Sick sinus syndrome.
4. Alonso A., Jensen P. N., Lopez F. L. i wsp. (2014) Association of Sick Sinus Syndrome with Incident Cardiovascular Disease and Mortality: The Atherosclerosis Risk in Communities Study and Cardiovascular Health Study, PLoS One, 9(10): e109662.