Dyspraksja u dzieci i dyspraksja u dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

Dyspraksja to rozwojowe zaburzenie koordynacji ruchowej, postrzegane jako ograniczenie umiejętności organizacji sensorycznej. Przyczyny dyspraksji nie są do końca poznane, a leczenie dyspraksji opiera się na postępowaniu zachowawczym, ograniczającym rozwój zaburzeń i poprawiającym ogólną jakość życia.

Dyspraksja dotyczy blisko 10% populacji dzieci, z czego chłopców obciąża czterokrotnie częściej. Jest rzadko diagnozowana. Osoby przejawiające dyspraksję postrzegane są po prostu jako niezgrabne, z trudnościami psychoruchowymi.

Czym jest dyspraksja?

Dyspraksja to zaburzenie przejawiające się trudnościami planowania i wykonywania harmonijnych, spontanicznych zachowań motorycznych. Dyspraksja rozwojowa polega na zakłóceniu procesów integracji pomiędzy ośrodkami układu nerwowego. Wymiennie używa się kilku synonimów, np. syndrom niezgrabności ruchowej, rozwojowe zaburzenie koordynacji czy dysfunkcje neurorozwojowe. Powszechnie przyjęło się, że dyspraksja rozwojowa dotyczy tylko dzieci, mimo że w rzeczywistości występuje również u dorosłych, choć jest rzadziej rozpoznawana. Dyspraksja u dorosłych określana jest jako apraksja (zaawansowana postać dyspraksji). Nie są to trudności czy zaburzenia w funkcjonowaniu. To całkowita utrata nabytych zdolności.

Dyspraksja – przyczyny

Przyczyny dyspraksji nie są do końca znane. Badacze wskazują na zaburzenia integracji procesów sensorycznych dotykowych i czucia głębokiego w ośrodkach mózgu odpowiedzialnych za planowanie motoryczne.

Ponadto przyczyn dyspraksji doszukuje się w bezpośrednich uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, w szczególności nerwów motorycznych, które przekazują impulsy nerwowe z mózgu do mięśni. W przypadku nieprawidłowej jakości sieci połączeń przekazywanie takich sygnałów jest mniej efektywne. Dyspraksja może ujawnić się również w wyniku:

• nieprawidłowego rozwoju płodu;
• niedotlenienia okołoporodowego;
• udaru mózgu i innych chorób na tle neurologicznych;
• urazu mechanicznego głowy.

Dyspraksja – objawy

Objawy dyspraksji przejawiają się głównie w sferach rozwoju emocjonalnego, fizycznego, językowego, społecznego oraz edukacyjnego i mogą obciążać każdego pacjenta w różnym stopniu. Dyspraksja rozwojowa objawia się trudnościami w synchronizacji informacji sensorycznych z formowaniem myśli, rozumowaniem i poruszaniem się. Do objawów dyspraksji należą m.in.:

• opóźniony rozwój ruchowy, np. trudności w wykonywaniu czynności samoobsługowych, jak ubieranie butów, szczotkowanie zębów; zaburzona koordynacja motoryczna w trakcie zabaw ruchowych i zajęć sportowych;
• osłabienie mięśniowe, tendencje do potykania się, upadków, potrącania przedmiotów i ludzi;
• zaburzenia artykulacji, trudności w uczeniu się, pisaniu i czytaniu, problemy z koncentracją, niski poziom umiejętności plastycznych;
• zaburzenie orientacji przestrzennej i schematu własnego ciała;
• dezorientacja zachowania, agresja wobec przedmiotów;
• trudności kreowania spójnego planu działania lub modyfikacji nauczonych metod pracy i ponownego ich wykorzystania do nowych okoliczności;
• brak umiejętności generalizacji zachowań, np. zdolność wiązania sznurówki nie przekłada się na umiejętność zawiązania wstążki z kokardką;
• labilność emocjonalna, obniżone poczucie własnej wartości.

Dyspraksja – diagnoza

Dyspraksja, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, postrzegana jest jako niezdarność i niezgrabność w codziennym funkcjonowaniu, dlatego w przypadku widocznych objawów warto poddać pacjenta diagnozie i wprowadzić terapię. Dyspraksję diagnozuje się na podstawie:

• obserwacji klinicznej i testów funkcjonalnych, w tym oceny funkcji dotykowych i proprioreceprtywności, czyli czucia głębokiego, poczucia ciała w przestrzeni;
• obserwacji spontanicznej i wywiadu z pacjentem, rodziną, opiekunami, nauczycielami.

Pokonać dyspraksję, czyli leczenie i wielowymiarowa terapia dyspraksji

Dyspraksja rozwojowa jest zaburzeniem neurologicznym, którego nie można wyleczyć, ale wczesna diagnoza i kompleksowa terapia wpływa na ograniczenie postępu zaburzeń.

Terapia dyspraksji angażuje najbliższą rodzinę i opiekunów. Korzysta się z wszelkich metod integracji sensorycznej i terapii zajęciowej z wykorzystaniem m.in.:

• socjoterapii, w tym treningu umiejętności społecznych, nawiązywania i utrzymywania kontaktów czy radzenia sobie ze stresem;
• ergoterapii i arteterapii, m.in. zajęcia plastyczne, muzyczne, techniczne, komputerowe, ogrodnicze;
• rekreacji, czyli aktywności ruchowej, sportu, gier i zabaw edukacyjnych.

Terapia dyspraksji uwzględnia zbilansowaną dietę bogatą w kwasy tłuszczowe nienasycone, które wpływają na sprawne funkcjonowanie układu nerwowego, wspomagają wzrost i dojrzewanie neuronów, procesy tworzenia nowych połączeń synaptycznych oraz hamują obumieranie komórek mózgowych.