Dystres – czym jest i jak sobie z nim radzić? Jak odróżnić go od eustresu

Zdaniem psychologów można wyróżnić dwa główne rodzaje stresu ze względu na typ przeżywanych emocji, tj. eustres i dystres. Pierwszy z tych rodzajów wiąże się z uczuciami pozytywnymi, a drugi z negatywnymi. To właśnie dystres może prowadzić do wielu poważnych zaburzeń psychicznych, przeciążenia organizmu i różnych chorób organicznych.

Dystres to pojęcie, po raz pierwszy zdefiniowane przez Hansa Seyle, który uznał, że stres może mieć pozytywny lub negatywny wpływ na zdrowie. Zdaniem tego badacza, zajmującego się specyfiką napięć psychicznych i stresów w życiu codziennym, dystres powoduje pejoratywne oddziaływanie na ludzkie zdrowie fizyczne i psychiczne. Koncepcja stresu Seylego jest jedną z najbardziej znanych i popularnych, a zgodnie z nią dystres może prowadzić nie tylko do zaburzenia równowagi organizmu, ale także do różnego rodzaju chorób, także tych somatycznych. Ten negatywny rodzaj stresu pojawia się w momencie, gdy człowiek dysponuje niewystarczającymi zasobami do radzenia sobie z daną sytuacją.  

Jakie są objawy i konsekwencje dystresu? 

Dystres powoduje wiele objawów fizycznych, które początkowo mogą być niestety bagatelizowane przez człowieka. Po pewnym czasie konsekwencje są jednak na tyle poważne, że konieczna może być wizyta u lekarza. Do najważniejszych objawów dystresu można zakwalifikować: 

• smutek i przygnębienie; 
• brak chęci do życia; 
• objawy somatyczne takie jak nudności, wymioty, biegunki, zawroty głowy; 
• poczucie zmęczenia;  
• napięcie mięśni; 
• bardzo negatywne nastawienie do życia i codziennych wyzwań. 

Dodatkowo dystres może prowadzić do pewnych zachowań, które są nieodpowiednie w kontekście radzenia sobie, a więc do nadużywania alkoholu i narkotyków, a także wybuchów płaczu oraz depresji.  

Dystres, traktowany jako długotrwały i chroniczny stres, może powodować wiele negatywnych konsekwencji. Przede wszystkim mogą pojawić się problemy ze zdrowiem psychicznym takie jak depresja, zaburzenia lękowe, załamanie nerwowe oraz wypalenia (także to zawodowe).  

Do drugiej grupy skutków dystresu należą choroby somatyczne takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zapalenie jelit, choroba wieńcowa oraz problemy skórne i alergie. Oczywiście część z tych somatycznych zaburzeń jest spowodowana przez kilka oddziałujących czynników, na przykład wpływać może dystres, nieodpowiednia dieta, brak ruchu, a także kwestie genetyczne.  

Stres jako reakcja organizmu na zagrożenie 

Stres od wieków jest jedną z reakcji organizmu na zagrożenie. W czasach historycznych, przede wszystkim w okresie przed naszą erą, każdy rodzaj stresu był potrzebny. Szczególne znaczenie miała reakcja „walcz lub uciekaj”, której celem było odpowiednie działanie w zagrożeniu, na przykład w czasie polowania lub ataku ze strony dzikich zwierząt. Niestety wraz z biegiem kolejnych wieków, stres zaczął stawać się reakcją nie tylko na zagrożenia fizyczne, ale także na różne bodźce psychiczne takie jak problemy w pracy, egzaminy w szkole i na studiach, trudności w relacjach z innymi ludźmi. Stres w psychologii traktowany jest jako reakcja na zagrożenie, której celem jest stworzenie jak najlepszych warunków do przetrwania dla organizmu. Obecnie dystres pojawia się także w sytuacjach, które nie są zagrażające z fizycznego punktu widzenia. Dystres znacznie osłabia ludzki układ odpornościowy, może prowadzić do wielu chorób fizycznych i psychicznych, a tym samym nie jest reakcją adaptacyjną.

Przykłady dystresu 

Dystres mogą spowodować różne czynniki, oddziałujące na człowieka. Do bardziej wyrazistych przykładów można zakwalifikować wojnę, katastrofy naturalne, pandemię, a także poważne choroby. Dobrze zdawać sobie sprawę z tego, że dystres może być spowodowany również innymi bodźcami takimi jak chroniczne trudności w pracy, w relacjach z partnerem, albo też zbyt duże napięcie związane z łączeniem pracy i nauki.  

Jak sobie radzić z dystresem?  

Sposób radzenia sobie z dystresem zależy od wielu różnych czynników, a w tym od indywidualnych zasobów organizmu. Do tych zasobów można zakwalifikować między innymi stan zdrowia, finanse, wsparcie społeczne, wiedzę oraz czas. Niestety nie każdy dysponuje tymi zasobami, dlatego też musi znaleźć odpowiednie, społecznie akceptowalne i zdrowe, sposoby radzenia sobie ze stresem.

Do najważniejszych metod należą: 

• znalezienie czasu na odpoczynek po szkole, pracy, wychowywaniu dzieci, obowiązkach domowych, przy czym forma relaksu może być dowolna; 
• rozwijanie własnych zainteresowań; 
• poszukanie wsparcia od bliskich osób, na przykład współmałżonka, koleżanek, rodziców,; 
• rozmowa ze specjalistą, czyli psychologiem lub psychoterapeutą; 
• skorzystanie z różnych zajęć takich jak medytacja, relaksacja, joga, nauka oddychania przeponą; 
• aktywność fizyczna, zdrowa dieta, odpowiednia higiena snu.  

Szczególne znaczenie ma zadbanie o siebie, zarówno w kontekście fizycznym, jak i psychicznym. Bardzo ważne jest zorganizowanie czasu tylko dla siebie i robienie tego, co sprawia największą przyjemność. Dla niektórych będzie to oglądanie seriali, dla innych czytanie książek, albo jazda na rowerze. Istotne jest stworzenie sobie takich warunków, które pozwolą na osiągnięcie dobrostanu psychicznego, a więc uspokojenie się, zrelaksowanie i wyciszenie.  

Dobrą opcją jest poszukanie wsparcia ze strony innych osób, na przykład przyjaciół, rodziny lub specjalistów. Do psychologa lub psychoterapeuty warto wybrać się w sytuacji, gdy własne zasoby do radzenia sobie z dystresem są niewystarczające. Dodatkowo, gdy pojawiają się poważne objawy psychosomatyczne, konsultacja psychologiczna może być wskazana. Z kolei w sytuacji, gdy dystres doprowadził do chorób fizycznych, warto wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu i zdecydować na badania. Spore znaczenie ma także profilaktyka, a więc przeciwdziałanie sytuacjom stresowym, o ile jest to możliwe w danym przypadku.  

Źródła:  

1. http://www.h-ph.pl/hyg.php?opc=AR&lng=pl&art=600 [dostęp: 30.11.2022] 

1. https://repozytorium.ukw.edu.pl/handle/item/1000 [dostęp: 30.11.2022]