Dziecko z ADHD w szkole. Co warto wiedzieć, by pomóc?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to nie etykieta, lecz realne wyzwanie, z którym dziecko mierzy się każdego dnia – także w szkolnej ławce. Dlatego tak ważne jest, by szkoła była dla niego nie tylko miejscem nauki, ale też bezpieczną przestrzenią, w której otrzyma zrozumienie i wsparcie. Jak wygląda rzeczywistość dziecka z ADHD w szkole? Jakie prawa mu przysługują? 

Szkoła a ADHD. Z czym mierzy się dziecko? 

Uczeń z ADHD to nie „klasowy rozrabiaka” czy „leniuch bez motywacji”. To młody człowiek, który każdego dnia podejmuje ogromny wysiłek, aby skupić się, usiedzieć na miejscu czy dokończyć zadanie. Niestety, objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, bywają mylone z brakiem wychowania lub działaniem z pełną premedytacją. Tymczasem za impulsywnością czy zapominaniem o zadaniu domowym stoi zupełnie inny mechanizm – trudność z regulacją uwagi, emocji i zachowania, wynikająca z odmiennie funkcjonującego układu nerwowego. 

W praktyce oznacza to, że dziecko może naprawdę chcieć się starać, ale jego mózg nie zawsze pozwala mu działać w zgodzie z oczekiwaniami otoczenia. Problemem nie jest brak chęci – lecz brak narzędzi. Właśnie dlatego tak istotne jest zrozumienie, z czym naprawdę mierzy się uczeń z ADHD, zanim oceni się jego zachowanie. 

Jak zachowuje się uczeń z ADHD? 

Problemy z koncentracją sprawiają, że dzieci z ADHD gubią się w poleceniach, zapominają o zadaniach i szybko tracą wątek. Należy ponownie podkreślić, że wynika to z zaburzeń funkcji wykonawczych, które są odpowiedzialne za planowanie, organizację, skupienie oraz kontrolę zachowań. 

Może to oznaczać, że taki uczeń w życiu szkolnym: 

• nie pamięta, co miał zrobić, mimo że przed chwilą otrzymał instrukcję, 
• zaczyna działać, zanim dobrze zrozumie polecenie, 
• potrzebuje ciągłych przypomnień i wskazówek krok po kroku, by dokończyć zadanie, 
• wolniej pisze i męczy się przy dłuższych formach wypowiedzi, 
• zapomina przynieść potrzebne rzeczy: zeszyt, książkę czy strój na WF. 

Jak pomóc dziecku z ADHD w szkole? 

Zarówno nauczyciele, jak i rodzice mogą wspólnie zadbać o to, aby codzienność takiego dziecka była mniej stresująca i bardziej przewidywalna. Pomocne mogą być proste polecenia, dzielenie zadań na mniejsze etapy oraz spokojne przypomnienia o tym, co należy wykonać. Warto także zadbać o miejsce do pracy z dala od okna lub dekoracji, które mogą rozpraszać uwagę. 

To, co naprawdę wzmacnia dzieci z ADHD, to zauważanie ich starań. Pochwała za to, że próbują (nawet jeśli efekt nie jest idealny)  buduje poczucie sprawczości i motywuje do dalszej pracy. Nie można też zapominać o stałej współpracy z rodzicami i specjalistami. To właśnie ich wskazówki często stanowią cenne źródło wiedzy o tym, jak wspierać konkretnego ucznia.  

Prawa dziecka z ADHD w szkole  

Dzieci z diagnozą zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych, którym szkoła powinna zapewnić odpowiednie warunki do nauki. Choć nie kwalifikują się do kształcenia specjalnego na podstawie samej diagnozy, to mogą otrzymać opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej, która stanowi podstawę do wprowadzenia indywidualnych warunków. Wówczas szkoła może zadbać o takie elementy, jak dostosowanie tempa pracy, możliwość korzystania z dodatkowych wskazówek czy wydłużony czas na sprawdzianach. 

Jeśli ADHD współwystępuje z poważniejszymi trudnościami np. zaburzenia zachowania lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym, możliwe jest uzyskanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. W takiej sytuacji szkoła przygotowuje indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, a w skrajnych przypadkach (gdy objawy znacznie utrudniają funkcjonowanie) także nauczanie indywidualne. 

Bibliografia: 

1. Borkowska A., Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów z ADHD w polskim systemie oświatowym, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2010, 3. 
2. Kajka N., Trudności w nauce czytania i pisania u dzieci z ADHD, Szkoła Specjalna, 2018, 3. 
3. Skibska J., Dziecko z nadpobudliwością psychoruchową i deficytem uwagi – najważniejsze problemy oraz sposoby postępowania, 2013. 
4. https://cbt.pl/uczen-z-adhd-w-szkole/ [dostęp: 21.03.2025].