Dziedziczenie koloru oczu. Co wpływa na ich barwę?

Jaki kolor oczu będzie miało dziecko? To zależy od wielu czynników. Dziedziczenie koloru oczu możliwe jest nie tylko po rodzicach, ale i po wcześniejszych przodkach. Co więcej, na barwę oka wpływają także takie aspekty, jak zawartość melaniny w nabłonku oraz zrębie tęczówki, a także zagęszczenie w niej określonych komórek. Dowiedz się więcej! 

Jaki kolor oczu będzie miało dziecko?

Od czego zależy kolor oczu? Wpływają na to przede wszystkim czynniki genetyczne. Nie oznacza to jednak, że dziedziczymy go jedynie po rodzicach – wpływają na to również geny innych przodków. Zasady genetyki, których uczyliśmy się w szkole, nie są jednak takie proste. Zgodnie z nimi dziecko rodziców, którzy mają zielony kolor oczu, również powinno mieć oczy zielone. Nie zawsze to jednak tak działa. Dziedziczenie zależy bowiem od tego, jaki rodzaj genu koduje daną barwę oka. Zazwyczaj determinowana jest ona przez geny HERC2 oraz OCA2. Może na nią wpłynąć również przynajmniej 10 innych genów. Ostateczna barwa jest efektem ich różnych kombinacji. 

Aby jeszcze lepiej wyjaśnić cały problem, przypomnijmy sobie wiadomości z lekcji biologii. Podczas nich uczono nas, że gen recesywny odpowiada za jasny kolor oczu, natomiast gen dominujący – za ciemny. Przykładowo więc, jeśli ojciec przekazuje dziecku gen dominujący (który jest silniejszy), a matka gen recesywny (który jest słabszy), dziecko może odziedziczyć ciemny kolor oczu. Jednocześnie jednak może się zdarzyć, że maluch odziedziczy jasny kolor oczu (np. niebieski) po matce. Jest to związane z tym, że każdy gen występuje w dwóch wariantach – jeżeli więc dziecku zostanie przekazany przez ojca gen recesywny, będzie miało ono niebieską barwę oczu. Jednak co, jeśli rodzice mają niebieskie oczy, a ich dziecko – brązowe? Według szkolnej genetyki dwa geny recesywne nie są przecież w stanie dać genu recesywnego. Co się zatem w takich sytuacjach dzieje i jakie czynniki na to wpływają? 

Co jeszcze wpływa na kolor oczu dziecka?

Kolor oczu jest mocno skorelowany barwą włosów oraz skóry. Niebieskie oczy zwykle mają osoby o jasnych włosach i jasnej karnacji. Ciemne oczy z kolei są charakterystyczne dla osób z ciemnymi włosami i ciemniejszym kolorem skóry. Nie jest to jednak zasada – zdarza się, że posiadacze brązowych włosów mają np. oczy niebieskie. 

Na kolor oczu i włosów wpływa ilość melaniny obecnej w zrębie tęczówki. Melanina to pigment wytwarzany przez melanosomy – organelle zlokalizowane w melanocytach (komórkach pigmentowych). I mimo że w każdym ludzkim ciele znajduje się ta sama liczba melanocytów, różnią się one ilością melanosomów, a w konsekwencji – stężeniem produkowanej melaniny. 

Co więcej, na kolor oczu oddziałują także zmienne proporcje pigmentu eumelaniny (barwnika ciemnobrązowego) w stosunku do pigmentu feomelaniny (barwnika czerwonawego). Ponadto na kolor tęczówki wpływa zagęszczenie komórek w obrębie zrębu tęczówki. W sytuacji, gdy przeważają w niej mocniejsze pigmenty (co wiąże się z niewielką ilością jasnego pigmentu), oczy są ciemne. W ogromnej większości przypadków mają je np. mieszkańcy Afryki – kolor oczu w pewnym stopniu zależy od pochodzenia. Co więcej, gęstość komórek zrębu tęczówki decyduje o tym, jak dużo światła absorbuje podstawowy pigment nabłonka. 

Warto dodać, że kolor oczu noworodków zawsze jest błękitny. Wynika to z tego, że w tęczówce maluchów nie ma melaniny, która ma duży wpływ na barwę oczu. Dopiero wraz z upływem czasu kolor ten może ulec zmianie. Kiedy dziecku ostatecznie zmienia się kolor oczu? Zazwyczaj zyskuje ono ostateczną barwę w 6. miesiącu życia. Jeśli kolor po tym się zmienia, mówimy o patologiach w obrębie narządu wzroku, które powinien zbadać lekarz. 

Kalkulator koloru oczu

Jeśli chcesz się dowiedzieć, jaki kolor oczu będzie miało dziecko po przyjściu na świat, możesz skorzystać z internetowego narzędzia. Jest nim kalkulator koloru oczu, w którym należy wybrać barwę oka swoją oraz ojca dziecka, a także kolory oczu własnych rodziców i teściów. Pozwoli Ci on w pewnym stopniu przewidzieć omawianą kwestię, jednak należy podchodzić do takich narzędzi z pewnym dystansem. Jak już wiesz, na barwę oka wpływa bowiem bardzo wiele czynników. 

Kolor oczu – statystyki

Można wyróżnić trzy podstawowe kolory tęczówek: 

• niebieski – zawiera niewielką ilość melaniny, 
• zielony – zawiera niską ilość melaniny, ale większą niż barwa niebieska, 
• brązowy – zawiera wysokiej stężenie melaniny w tęczówce. 

Aby kolor oczu był czysty (i miał jedną z trzech podanych wyżej barw) muszą go określać trzy geny (EYCL1, EYCL2 oraz EYCL3). Jeśli jest inaczej, powstaje barwa mieszana, np. szary kolor oczu jest efektem połączenia barwy niebieskiej z zieloną, natomiast piwny – brązowej z zieloną. Zdarza się również, że kolor tęczówki jest efektem wymieszania się aż trzech powyższych kolorów. 

Według statystyk jasny kolor oczu ma niewiele osób. Niebieskim kolorem tęczówki może pochwalić się 7% ludzi na świecie. Z kolei szary kolor oczu posiada 2% populacji. Ile osób ma zieloną barwę oczu? Jak się okazuje, tylko 1%! Najczęściej mogą pochwalić się nią osoby rudowłose, choć oczywiście są od tej reguły wyjątki. 

Ile procent ludzi ma brązowe oczy? Jak się okazuje, aż 90%! Ten kolor zdecydowanie dominuje w Afryce, Azji oraz Ameryce Południowej. Jeśli chodzi o oczy piwne, szacuje się, że należą one do małej części populacji, choć nie tak małej, jak w przypadku koloru zielonego. 

Zielonobrązowe oczy, czyli różnobarwność tęczówki

Różnobarwność tęczówki, zwana również „heterochromią” to wada, z którą rodzą się niektórzy z nas. Można wyróżnić dwa jej rodzaje: 

• heterochromia iridius – występuje wtedy, gdy oczy u jednej osoby mają różne kolory, np. jedno jest niebieskie, a drugie zielone; 
• heterochromia iridis – mówimy o niej wtedy, gdy tęczówka oka składa się z różnych kolorów; zdarza się, że osoby z tą przypadłością mają np. zielonobrązowe oczy lub zielononiebieskie. 

Heterochromia może towarzyszyć różnym anomaliom oraz chorobom, takim jak: 

• nietrzymanie barwnika, 
• zespół Waardenburga, 
• piebaldyzm, 
• nerwiakowłókniakowatość. 

Może być ona również efektem jaskry lub czerniaka skóry. 

Źródło: 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20944644/ (dostęp: 28.08.22)