Echolalia – czym jest to schorzenie i czy można je leczyć za pomocą ćwiczeń?

Echolalia jest zaburzeniem umysłowym, w którego przebiegu chory powtarza zasłyszane wcześniej słowa i całe zdania. Najczęściej powtarzane słowa nie mają związku z sytuacją, w której chory je wypowiada.

Echolalia nie zawsze określana jest jako sytuacja patologiczna. U bardzo małych dzieci jest zjawiskiem całkiem naturalnym. Dzieci często powtarzają zasłyszane od rodziców słowa lub całe zdania. U bardzo małych dzieci od 10 miesiąca życia echolalia wspomaga naukę mówienia. To właśnie poprzez próby powtarzania dźwięków maluch uczy się pierwszych słów. Wyróżnia się dwie postaci echolalii: odroczoną i natychmiastową.

Rodzaje echolalii

Echolalia u dzieci może pojawić się między 2 a 3 rokiem życia. W zależności od sposobu powtarzania słów echolalię dzieli się na natychmiastową i odroczoną. W przypadku echolalii bezpośredniej (inaczej natychmiastowej) dziecko wypowiada słowa lub frazy natychmiast po ich usłyszeniu, np. na pytanie: „Dlaczego to zrobiłeś?” odpowiada: „Dlaczego to zrobiłeś?”. W przypadku echolalii odroczonej dziecko powtarza zasłyszane słowo dopiero po pewnym czasie. Odstęp ten może wynosić kilka godzin, a czasami i kilka miesięcy.

Objawy echolalii

Przy echolalii rozwojowej porozumienie się z dzieckiem jest znacznie utrudniona. Rodzic może obserwować u pociechy brak inicjatywy do rozmawiania nawet z rówieśnikami. Nie ma także spontanicznych reakcji językowych. Niestety, wraz z upływem czasu maluch z echolalią ogranicza wypowiedzi jedynie do naśladownictwa. To, co wypowiada dziecko, zazwyczaj oderwane jest od kontekstu i nie ma związku z rzeczywistą sytuacją. Echolalia u zdrowego dziecka może pojawiać się do 3 roku życia i jest naturalna. Jednakże schorzenie to może być objawem towarzyszącym autyzmowi, schizofrenii, udarowi mózgu oraz zespołowi Tourette’a.

Jakie są przyczyny echolalii?

W trakcie rozwoju każde dziecko ma tendencję do powtarzania fraz, a nawet całych zdań, zarówno tych usłyszanych od dorosłych, jak i tych, które zawarte były w bajkach czy piosenkach. Nie ma w tym nic niepokojącego, stanowi to fizjologiczny proces nauki dźwięków. Echolalia przeważnie zanika wraz z wiekiem. Są jednak przypadki, gdy przyczyną pojawienia się echolalii u dzieci są choroby ze spektrum autyzmu oraz zespół Tourette’a. U osób dorosłych symptomy echolalii mogą ujawnić się w następstwie padaczki, udarów mózgu lub otępienia czołowo-skroniowego. W niektórych przypadkach echolalia kojarzona jest także ze schizofrenią.

Jak pomóc osobom, które cierpią na echolalię?

Leczenie echolalii opiera się na długotrwałej terapii mowy, której zadaniem jest poprawa komunikacji werbalnej. Terapia przy echolalii może odbywać się zarówno w warunkach domowych, jak i w środowisku terapeutycznym. Terapeuta skupia się na uczeniu prostych słów oraz budowania z nich zdań. Ma to na celu przyspieszenie porozumiewania się prostym językiem. Ważne jest przy tym, aby osoba leczona potrafiła wyrazić również swoje emocje i poglądy. Częstą metodą wykorzystywaną podczas terapii echolalii jest metoda niedokończonych zdań. W ten sposób zachęca się dziecko do dokończenia zdania własnymi słowami. Rodzice dziecka, które leczone jest na echolalię, powinni jak najczęściej zachęcać je do rozmowy i samodzielnego wypowiadania się. Jeśli echolalia towarzyszy innych schorzeniom, leczenie opiera się wówczas na pierwotnej przyczynie, np. schizofrenii czy udarze mózgu, i może wymagać włączenia farmakoterapii. Jak funkcjonować w społeczeństwie z dzieckiem z echolalią? Ważne, żeby poinformować otoczenie, z jakim problemem boryka się dziecko, i w razie konieczności wytłumaczyć, jak wygląda to schorzenie. Uświadomienie najbliższych osób z otoczenia wpłynie na poprawę komunikacji. Sytuacje stresowe zaostrzają objawy echolalii, a zatem zaleca się, aby ograniczyć bodźce stresowe z otoczenia malucha. Dziecko musi oswoić się z nowym słownictwem, dlatego wskazana jest cierpliwość i systematyczne uczęszczanie na terapię. Nie wolno także popędzać dziecka ani wykazywać niezadowolenia z powodu powolnych postępów w pracy nad rozwojem mowy. Zazwyczaj przynosi to odwrotny skutek od zamierzonego. Podobnie działają groźne miny czy grożenie dziecku palcem. Terapeuci odradzają także zadawanie dziecku pytań, które wymagają konkretnych odpowiedzi.

Rodzice potrafią odczytać mowę ciała dziecka i na tej podstawie są w stanie zinterpretować jego intencje. Wówczas sugeruje się, aby potwierdzić faktyczną intencję dziecka za pomocą słów. Przykładowo, jeśli dziecko wykonuje niespokojnie ruchy świadczące o dolegliwości bólowej, należy zaproponować rozwiązanie, mówiąc „Michała boli brzuch. Zaparzę Michałowi miętę”.