EKG i holter EKG – jak wyglądają te badania, kiedy się je wykonuje?

EKG (elektrokardiografia) to badanie polegające na zapisie potencjałów elektrycznych serca przy użyciu elektrod przyczepianych do skóry pacjenta. Pomiar może być krótkotrwały – jest to EKG standardowe lub całodobowy, określany jako holter EKG. Badanie EKG ocenia pracę serca, dzięki czemu jest stosowane w diagnostyce chorób kardiologicznych. Wykonuje się je także profilaktycznie w ramach kontroli stanu zdrowia u osób po 40 roku życia. 

Co to jest EKG? 

EKG standardowe (spoczynkowe), czyli elektrokardiogram, to nieinwazyjne i bezbolesne badanie, polegające na krótkotrwałym monitorowaniu pracy serca za pomocą specjalnych elektrod. Służy do zapisu zmian napięć elektrycznych, które powstają w mięśniu sercowym. Pozwala na obserwację częstości pracy serca, rytmu serca i położenia mięśnia sercowego w klatce piersiowej, umożliwia też wykrycie nieprawidłowości w pracy serca. Interpretacji EKG dokonuje lekarz w oparciu o normy i wiedzę medyczną. Oceniając pracę serca, bierze się pod uwagę wiek, historię chorób, przyjmowane leki i inne czynniki (np. ciążę) mogące wpłynąć na zapis EKG. Badanie EKG może być wykonywane w każdym wieku: u dorosłych i dzieci, ale też niemowląt.

Odmianą EKG jest holter EKG, który służy do monitorowania pracy serca przez określony czas (jednak nie krócej niż 24 godziny) – pomiar dokonywany jest w systemie ciągłym, w celu wykrycia nieprawidłowości w pracy serca, które zwykłe EKG mogłoby nie wychwycić: napadowych zaburzeń pracy serca (krótkotrwałych i ustępujących), zaburzeń rytmu serca (m.in. dodatkowe pobudzenia nadkomorowe), pauz w pracy serca czy nieprawidłowości elektrolitowych. Dodatkowo za pomocą holtera EKG można ocenić jak często dochodzi do zaburzeń i z jakimi aktywnościami pacjenta mogą mieć związek. 

Kiedy wykonać EKG?

EKG jest zalecane jako najpopularniejsza metoda diagnostyczna chorób serca takich jak: zawał serca, niedokrwienie mięśnia sercowego czy migotanie przedsionków. Po ukończeniu 40 roku życia, w trakcie przygotowania do operacji czy w momencie występowania niepokojących symptomów tj. duszności, bólu w klatce piersiowej, zasłabnięć, omdleń, zawrotów głowy lub kołatania serca, specjalista zleca wykonanie badania. Trzeba jednak pamiętać, że prawidłowe EKG nie zawsze jest potwierdzeniem braku choroby. Zdarza się, że pomimo prawidłowego zapisu istnieją pewne nieprawidłowości w pracy lub budowie serca. 

Jak wygląda badanie EKG serca?

Badanie EKG powinno być wykonane w ciepłym i cichym pomieszczeniu – tylko takie warunki umożliwiają prawidłowy odczyt EKG. Pacjent musi zdjąć okulary, biżuterię i całe ubranie od pasa w górę (kobiety muszą zdjąć także biustonosz) oraz odsłonić kostki u nóg i nadgarstki. Następnie należy położyć się na plecach, z rękami wzdłuż tułowia i nogami złączonymi ze sobą.  W miejscu przyłożenia elektrod pielęgniarka przemywa skórę alkoholem lub specjalnym żelem w celu zmniejszenia oporu elektrycznego i rozmieszcza 6 elektrod na klatce piersiowej i 4 na nadgarstkach i kostkach nóg. Podczas badania nie powinno się rozmawiać ani poruszać, aby nie zniekształcić wyniku badania. 

W EKG odprowadzeniem nazywane są miejsca przyłożenia elektrod. Elektrody umieszczone na klatce piersiowej to jednobiegunowe przedsercowe odprowadzenia Wilsona (V1-V6), wyróżnia się też dwubiegunowe odprowadzenia kończynowe Einthovena (I,II,III) oraz jednobiegunowe odprowadzenia kończynowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, aVF).  Elektrody EKG umieszcza się  w celu rejestrowania elektrycznych czynności serca, które towarzyszą jego skurczom. 

Holter EKG – u kogo jest stosowany i jak się przygotować?

Badanie EKG metodą holtera przeprowadza się przede wszystkim u osób starszych i dzieci. Z tej metody obserwacji korzystają również pacjenci, u których zamontowano stymulator serca. Dzięki holterowi EKG znacznie poprawiła się diagnostyka schorzeń serca, gdyż wykrywa on zaburzenia ciśnienia tętniczego – zarówno jego nagłe spadki, jak i delikatne wahania, których nie widać podczas tradycyjnego EKG. Badanie metodą holtera może zlecić lekarz specjalista i jest wtedy bezpłatne. Prywatnie cena holtera EKG waha się średnio między 130 a 160 zł, w zależności od placówki.   

Do badania EKG metodą holtera nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ale należy zwrócić uwagę na kilka kwestii: 

• Dzień przed wykonaniem badania nie powinno się spożywać alkoholu ani intensywnie ćwiczyć. Na godzinę przed badaniem nie zaleca się spożywania bardzo zimnych płynów, kawy i napojów zawierających kofeinę, nie powinno się też palić papierosów. Przed wykonaniem badania należy przynajmniej przez 5 minut odpocząć. 
• Na badanie należy przyjść w luźnym ubraniu. 
• Klatka piersiowa musi była czysta – przed badaniem należy dokładnie się umyć, aby odtłuścić skórę, nie należy też nakładać na nią żadnych olejków lub balsamów. 
• W miejscu, w którym będą przyklejane elektrody owłosienie musi być zgolone.
• W dniu badania należy poinformować lekarza o zażywanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą fałszować wynik badania.  

Jak wygląda badanie holter EKG?

Holter EKG mocowany jest zazwyczaj przy pasku, tak aby nie wpływał na wykonywanie codziennych czynności. Z wyglądu przypomina dyktafon, a pacjent musi go nosić stale przy sobie. Urządzenie wyposażone jest w elektrody, za pomocą których monitoruje pracę serca. Zdarza się, że diody się odklejają, a przewód od holtera niekiedy wypada. Z tego względu trzeba co jakiś czas sprawdzać ich stan. 

Badanie holterowskie polega na rejestracji przez aparat pracy serca sekunda po sekundzie. Od osoby, która nosi urządzenie, często wymaga się, aby prowadziła dzienniczek, w którym zapisuje czynności i związane z nimi objawy. Po założeniu holtera należy prowadzić taki sam tryb życia jak  dotychczas i nie rezygnować z wysiłku fizycznego – tylko wtedy badanie będzie wiarygodne. 

Czego nie wolno robić podczas badania? W pierwszej kolejności nie należy myć górnych części ciała, a w szczególności klatki piersiowej i brzucha. W przeciwnym wypadku urządzenie mogłoby się zamoczyć i przestać działać. Holter serca to delikatny sprzęt elektroniczny i łatwo jest go uszkodzić. Przeszkodą we właściwym funkcjonowaniu urządzenia może być również używanie innych sprzętów, takich jak poduszka lub koc elektryczny – mogą one zakłócać pracę holtera. Warto pamiętać o odpowiednim mocowaniu elektrody. Gdyby się odkleiła, należy ją przykleić z powrotem przy użyciu plastra bez opatrunku. Częste korzystanie z telefonu komórkowego podczas badania może sprawić, że pojawią się zakłócenia związane z wytwarzanym przez urządzenie polem magnetycznym. Zazwyczaj są one krótkotrwałe, lecz mogą nieco przekłamać zapis wyników. 

Ile trwa EKG?  

Sam pomiar EKG jest szybki i trwa kilka minut. Po włączeniu elektrokardiografu różnica potencjałów (napięć) między dwiema elektrodami zapisuje się na papierze lub ekranie monitora jako tzw. krzywa elektrokardiograficzna.  Łączny czas trwania badania, wraz z przygotowaniem, badaniem właściwym oraz odpięciem elektrod i ubraniem się wynosi 15-30 minut.

Badanie holter EKG jest dłuższe i trwa 24-48 godzin. Pacjent stawia się w wybranej placówce na umówioną wizytę w celu założenia sprzętu. Następnie zostaje poinstruowany jak postępować w trakcie badania. Po upływie określonego czasu ponownie zgłasza się do lekarza, aby zdjąć sprzęt. W żadnym przypadku nie powinien tego robić samodzielnie.

EKG wysiłkowe

Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa (test wysiłkowy) pozwala ocenić, jak zmienia się zapis EKG pod wpływem stopniowo zwiększanego wysiłku fizycznego. Służy do diagnozowania takich nieprawidłowości jak: ból w klatce piersiowej, oceny zaawansowania i skuteczności leczenia choroby niedokrwiennej serca. Pacjentowi podłącza się diody, a następnie prosi o podjęcie wysiłku fizycznego – zaczyna się od spaceru na bieżni, który z czasem staje się coraz szybszy. Kryteria natychmiastowego zakończenia testu to np. osiągnięcie limitu tętna, duszność, bladość lub sinica, ból wieńcowy, zmęczenie, spadek ciśnienia.  Jeśli badanie jest przeprowadzone do końca, EKG wysiłkowe trwa od kilku do kilkunastu minut. 

EKG w ciąży i u dzieci

Podczas ciąży serce jest mocno obciążone, dlatego kobiety często zgłaszają wtedy dolegliwości związane ze zbyt szybką jego pracą. Jeśli lekarz uzna, że objawy są poważne, zleci dalszą diagnostykę. Badanie EKG lub holter EKG w ciąży jest całkowicie bezpieczny. Podczas jego interpretacji specjalista powinien jednak wziąć pod uwagę fizjologiczny stan organizmu. 

Czasami wykonuje się również EKG lub holter EKG u dzieci – zwykle wtedy, gdy lekarz słyszy szmery w sercu lub dziecko ma problemy z aktywnością fizyczną, szybko się męczy czy nie może złapać tchu po biegu. Małemu dziecku dobrze jest założyć body, które przykryje urządzenie. Dzięki temu holter dla dzieci będzie solidnie zamocowany i nie wysunie się, a ryzyko wypadnięcia kabla będzie mniejsze. Jak wiadomo, dzieci bywają bardzo ruchliwe ‒ gdyby więc wspomniany kabel się odłączył, należy w dzienniczku wpisać godzinę, o której się to wydarzyło. 

Jak odczytać wynik EKG?

Interpretacji EKG dokonuje specjalista, który ocenia czy EKG jest prawidłowe na podstawie parametrów takich jak: 

• linia izoelektryczna – linia pozioma, która jest rejestrowana wtedy, gdy serce nie wykazuje żadnej aktywności; 
• załamki – wychylenia od linii izoelektrycznej (w górę lub w dół); 
• odcinki – czas trwania linii izoelektrycznej (czyli czas braku aktywności serca) pomiędzy załamkami; 
• odstępy – łączny czas odcinka i sąsiadującego załamka. 

Odczyt EKG zapisywany jest na papierze milimetrowym, co umożliwia policzenie częstotliwości rytmu serca i czasu trwania poszczególnych cykli pracy serca. Nieprawidłowe EKG powinno być podstawą dalszej diagnostyki kardiologicznej i szczególnej opieki medycznej pacjenta. 

Odczyt holtera EKG zapisywany jest na karcie pamięci urządzenia, następnie wprowadzany przez lekarza do programu, w którym dokonywana jest analiza danych. Na tej podstawie lekarz stawia diagnozę i ustala sposób leczenia. Badanie holterem umożliwia wykrycie arytmii serca, nadciśnienia bądź niedociśnienia oraz obserwację związku między omdleniami lub dusznością a nieprawidłową pracą serca.

Bibliografia: 

1. “EKG- elektrokardiogram”[Online].Available:http://szpital.siedlce.pl/tiny_files/przygotowanie_do_badan/EKG.pdf. [Accessed: 10-Jul-2020].
2. D. Prokopowicz and R. Baranowski, “12-kanałowe badanie EKG metodą Holtera — kiedy jest tak naprawdę potrzebne?”, Chor. Serca i Naczyń, vol. 7, no. 3, pp. 153–158, 2010. 
3. A. Krawczyńska i wsp., “Długoterminowe monitorowanie holterowskie — rodzaje i znaczenie kliniczne”, Folia Cardiol. Excerpta, vol. 5, no. 6, 2015. 
4.  “Badanie diagnostyczne EKG z analizą wyniku z wykorzystaniem oprogramowania analitycznego i narzędzi telemedycznych, w populacji ogólnej powyżej 25 r.ż. w celu wczesnego wykrywania chorób serca”, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji,2018. 
5. “EKG Holtera i EKG wysiłku”. Online. [Available]: http://www.spzoz-dzialdowo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=98:ekg&catid=57:diagnostyka&Itemid=75