Endarterektomia – co to jest, przebieg zabiegu, wskazania

Endarterektomia to zabieg, który po raz pierwszy został wykonany w połowie XX w. Okazuje się, że wciąż jest ona bardzo skuteczna u pacjentów z przebytymi incydentami neurologicznymi ze strony ośrodkowego układu nerwowego oraz u osób zmagających się z zatorami w kończynie dolnej. Czasem stosuje się ją również u pacjentów z zatorami w obrębie płuc.

Co to jest endarterektomia?

Endarterektomia tętnicy szyjnej to zabieg usuwania blaszek miażdżycowych, w celu przywrócenia prawidłowego przepływu krwi. Dzięki niemu można zmniejszyć ryzyko udaru niedokrwiennego oraz niedokrwienia innych narządów. Można wyróżnić także endarterektomię tętnicy udowej oraz endarterektomię płucną – celem tych zabiegów również jest usunięcie zatorów.

Endarterektomia tętnicy szyjnej

Endarterektomia tętnicy szyjnej to operacyjny zabieg, który polega na pozbywaniu się blaszek miażdżycowych ze światła naczynia. Do ich rozwoju dochodzi na wewnętrznej ścianie dużych naczyń tętniczych. Blaszki powodują zwężenie, a czasem również i zamknięcie światła naczynia. Dzięki zabiegowi można temu zapobiec. Co więcej, endarterektomia zapobiega odrywaniu się blaszek miażdżycowych, dzięki czemu nie powstają zakrzepy.

Niektóre blaszki powstają właśnie w obrębie tętnic doprowadzających krew do mózgu. Ich zwężenie może wiązać się z trudnościami w dopływie krwi do ośrodkowego układu nerwowego. Skutkiem tego może być z kolei przerwa w dostarczeniu do mózgu tlenu i glukozy, które są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. To z kolei może powodować udar niedokrwienny oraz ataki niedokrwienne. Warto dodać, że zwężenia oraz niedrożność tętnicy szyjnej wewnętrznej w ogromnej większości przypadku są skutkiem miażdżycy.

Przygotowanie do endarterektomii

Przed przeprowadzaniem zabiegu lekarz może zlecić kilka badań, aby sprawdzić, czy doszło do zablokowania tętnic szyjnych. W tym celu na początku może słuchać dźwięku przepływu krwi przy pomocy stetoskopu. Następnie z reguły wykonuje się badania obrazowe, które pomagają zlokalizować zwężenie tętnic szyjnych oraz oszacować ich stopień rozległości. W tym celu lekarz zleca badanie dopplerowskie USG, angiografię bądź angio-TK.

Przed zabiegiem endarterektomii pacjent otrzymuje znieczulenie miejscowe lub ogólne – jeśli lekarz zdecyduje się na to drugie, dodatkowo podaje mu środek uspokajający. Lepsze okazuje się jednak zwykle znieczulenie miejscowe, ponieważ umożliwia kontrolę stanu neurologicznego pacjenta. Specjalista podaje mu w następnej kolejności również leki przeciwkrzepliwe i chwilowo zamyka tętnicę szyjną. Później wykonuje niewielkie nacięcie na skórze szyi i usuwa z tętnicy blaski miażdżycowe, wraz z ich zwężeniem. Zazwyczaj cała operacja trwa dwie godziny.

Wskazania do endarterektomii

Główne wskazania do endarterektomii to:

• miażdżyca tętnic szyjnych,
• zwężenie tętnic szyjnych.

Zwężenie tętnic szyjnych może wiązać się z kolei z takimi objawami, jak:

• niedowłady,
• drętwienie,
• trudności w mówieniu,
• zaniki czucia,
• omdlenia i przemijające ataki niedokrwienne,
• mroczki przed oczami bądź zaniewidzenie na jedno oko.

Endarterektomię wykonuje się wtedy, gdy:

• zwężenie tętnic obejmuje przynajmniej 75 proc. i nie daje objawów,
• zwężenie tętnic obejmuje przynajmniej 70 proc. i daje objawy,
• zwężenie tętnic obejmuje przynajmniej 70 proc., a pacjent zostanie wkrótce poddany poważnej operacji.

Przeciwwskazania do endarterektomii

Najczęstsze przeciwwskazania do endarterektomii to:

• tętniak wewnątrzczaszkowy,
• całkowita niedrożność tętnicy szyjnej,
• przebyty udar mózgu.

Postępowanie po endarterektomii

Po zabiegu endarterektomii pacjent trafia na oddział intensywnej terapii lub oddział chirurgii. Powinien on pozostać w szpitalu przez kilka dni i być pod obserwacją lekarzy. Nie może w tym czasie jeść i pić do czasu wprowadzenia odpowiedniej diety, pożywienie dostarcza się mu wówczas w formie kroplówek. W razie potrzeby można mu zwilżać język i usta gazikiem. Po wyjściu ze szpitala powinien on minimalizować ryzyko rozwoju miażdżycy, m.in. poprzez kontrolę ciśnienia tętniczego i cholesterolu, a także poziomu cukru we krwi.

Powikłania po endarterektomii

Po zabiegu mogą wystąpić powikłania, takie jak:

• atak serca,
• udar,
• tymczasowe uszkodzenie nerwu,
• krwawienie lub infekcja w miejscu nakłucia,
• zakażenie rany,
• zakrzepica żył głębokich.
• niedokrwienie mózgu,
• zaburzenie mowy,
• opadnięcie kącika ust.

Należy jednak zaznaczyć, że większe ryzyko udaru istnieje wtedy, gdy blaszki miażdżycowe nie są usunięte. Warto dodać, że blaszki mogą ponownie zacząć gromadzić się w naczyniach – dzieje się tak głównie u palaczy.

Powstaniu powikłań sprzyjają:

• otyłość,
• cukrzyca,
• zawansowane zmiany miażdżycowe,
• przebyty udar mózgu,
• zły stan uzębienia,
• krwotok,
• wstrząs,
• wykonanie operacji w trybie nagłym,
• schorzenia serca, płuc i wątroby,
• niedrożność innych naczyń domózgowych.

Endarterektomia tętnicy udowej

Endarterektomia tętnicy udowej to to zabieg, który wykonuje się w sytuacji, gdy istnieją poważne zmiany miażdżycowe w owym naczyniu. Jego przebieg jest podobny jak w przypadku endarterektomii tętnicy szyjnej, dotyczy jednak innego obszaru. Lekarz wykonuje nacięcie nie w szyi, a w pachwinie. Głównym wskazaniem do tego zabiegu jest zator w obrębie kończyny dolnej.

Endarterektomia tętnicy płucnej

Endarterektomia płucna to poważny zabieg chirurgiczny, który jest najrzadziej stosowany spośród wszystkich rodzajów endarterektomii. Polega on na usunięciu zwłókniałego zatoru. Wykonuje się go u około 60 proc. pacjentów z przewlekłym zakrzepowozatorowym nadciśnieniem płucnym. Zazwyczaj w leczeniu zatorów w płucach wykorzystuje się dożylne leki trombolityczne. W sytuacji, gdy tego rodzaju terapia nie przynosi jednak zadowalających efektów, specjaliści mogą zdecydować się właśnie na endarterektomię.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470582/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1279508/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15038468/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21082576/