Endometrioza jelita – objawy, diagnoza i leczenie

Endometrioza to przewlekła choroba, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy rozwija się poza jej naturalnym środowiskiem. Jednym z mniej znanych, ale poważnych wariantów tego schorzenia jest endometrioza jelita (należy do szerszego pojęcia, jakim jest endometrioza przewodu pokarmowego), która może prowadzić do szeregu dolegliwości związanych z układem pokarmowym.

Objawy endometriozy jelita grubego są niespecyficzne

Różnorodne i często niespecyficzne objawy utrudniają skuteczną diagnozę endometriozy jelita grubego. Choroba może rozwijać się przez wiele lat, nie dając jednoznacznych symptomów, co sprawia, że często jest mylona z innymi schorzeniami układu pokarmowego. Wiele pacjentek zauważa pierwsze objawy dopiero wtedy, gdy zmiany stają się bardziej zaawansowane. Do najczęściej zgłaszanych objawów endometriozy jelita grubego można zaliczyć:

• bóle brzucha i miednicy, nasilające się w czasie menstruacji,
• przewlekłe zaparcia lub biegunki,
• bolesne parcie na stolec,
• krwawienie z odbytnicy, szczególnie w trakcie miesiączki,
• wzdęcia i uczucie pełności.

Jakie są objawy endometriozy jelit? Inne dolegliwości

Omawiana choroba manifestuje się przede wszystkim dolegliwościami trawiennymi związanymi z cyklem menstruacyjnym. Ból w dolnej części brzucha oraz problemy z wypróżnianiem się to główne sygnały, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem.

Zdarza się, że zmiany endometrialne w obrębie jelit prowadzą do powstawania zrostów, czyli nieprawidłowych połączeń między narządami. Zrosty na jelitach w przypadku endometriozy jelita powodują dodatkowe komplikacje, takie jak przewlekłe bóle brzucha, zaburzenia perystaltyki oraz zwiększone ryzyko ich niedrożności.

Zrosty powstają na skutek przewlekłego stanu zapalnego i mogą prowadzić do sklejenia się sąsiadujących ze sobą narządów, co ogranicza ich ruchomość oraz prawidłowe funkcjonowanie. W skrajnych przypadkach mogą powodować niedrożność jelit wymagającą interwencji chirurgicznej. Objawy obejmują:

• silne skurcze brzucha,
• wzdęcia,
• uczucie ucisku w jamie brzusznej.

Zrosty często są wykrywane przypadkowo podczas badań obrazowych lub operacji, ponieważ nie zawsze dają wyraźne objawy kliniczne. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania zmian i obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i metody chirurgiczne mające na celu ich usunięcie.

Diagnostyka – jak wykryć endometriozę w jelitach?

Podstawą skutecznej diagnostyki jest dokładny wywiad lekarski, który uwzględnia cykliczność dolegliwości oraz historię chorób pacjentki. Lekarz przeprowadza szczegółowe badanie fizykalne, oceniając bolesność w obrębie jamy brzusznej i ewentualne inne objawy wskazujące na endometriozę jelita. Następnie może zlecić badania obrazowe, takie jak:

• ultrasonografia przezbrzuszna i przezodbytniczna – pozwala uwidocznić zmiany w obrębie jelit i okolicznych narządów,
• rezonans magnetyczny – pomocny w wykrywaniu głębiej położonych ognisk endometriozy,
• kolonoskopia – wynik tego badania jednak nie zawsze jest rozstrzygający, ponieważ zmiany endometrialne rzadko obejmują błonę śluzową jelita.

Ostatecznym i jednocześnie najdokładniejszym sposobem na wykrycie endometriozy w jelitach jest laparoskopia diagnostyczna. To małoinwazyjna metoda, która pozwala na bezpośrednią ocenę jamy brzusznej oraz pobranie wycinków do analizy histopatologicznej.

Dodatkową zaletą laparoskopii jest możliwość jednoczesnego usunięcia zmian chorobowych. Im wcześniej zostanie postawiona trafna diagnoza, tym większa szansa na skuteczne leczenie i uniknięcie poważniejszych powikłań, takich jak niedrożność jelit czy rozległe rozrosty.

Leczenie i rokowania w przebiegu endometriozy jelit

Leczenie endometriozy jelita zależy od stopnia zaawansowania choroby i dolegliwości pacjentki. W przypadku łagodnych objawów stosuje się terapię hormonalną, która hamuje rozwój zmian endometrialnych poprzez zmniejszenie wpływu estrogenów na organizm. Do popularnych metod leczenie należą:

• progestageny,
• analogi GnRH (gonadoliberyny),
• doustne środki antykoncepcyjne.

W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna może być operacja polegająca na wycięciu fragmentu jelita objętego chorobą. Badania pokazują, że ok. 30-50 proc. pacjentek z ciężkimi postaciami endometriozy jelita wymaga interwencji chirurgicznej. Zabieg może być wykonany metodą laparoskopową lub klasyczną, w zależności od rozległości zmian.

Profilaktyka zdrowia jelit w kontekście endometriozy

Choć nie można całkowicie zapobiec endometriozie jelita, istnieją sposoby wspierania zdrowia układu pokarmowego. Zaleca się dietę bogatą w błonnik, który reguluje pracę jelit oraz zmniejsza ryzyko zaparć. Warto również (w miarę możliwości) unikać produktów przetworzonych i prozapalnych, takich jak cukry proste czy tłuszcze trans.

Regularna aktywność fizyczna i odpowiednie nawodnienie wspierają prawidłową perystaltykę jelit. Dodatkowo, suplementacja kwasów omega-3 oraz probiotyków może pomóc w redukcji stanów zapalnych w organizmie.

Bibliografia:

1. Chiaffarino F. et al., Endometriosis and inflammatory bowel disease: A systematic review of the literaturę, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology 2020, 252:246-251.
2. Galbfach P., Dziki A., Endometrioza przewodu pokarmowego, Przegląd Menopauzalny 2007, 1: 34-38.
3. Junkka S. S., Ohlsson B., Associations and gastrointestinal symptoms in women with endometriosis in comparison to women with irritable bowel syndrome: a study based on a population cohort, BMC Gastroenterology 2023, 23(1):228.
4. Yang F et al., Evidence of shared genetic factors in the etiology of gastrointestinal disorders and endometriosis and clinical implications for disease management, Cell Reports Medicine 2023, 4(11):101250.
5. Yu V., McHenry N., Proctor S., Wolf J., Nee J., Gastroenterologist Primer: Endometriosis for Gastroenterologists, Digestive Diseases and Sciences 2023, 68(6): 2482-2492.