Endometrium a endometrioza. Dwa pojęcia, które warto odróżniać

Endometrium a endometrioza – to dwa pojęcia związane z układem rozrodczym kobiety, które, choć brzmią podobnie, odnoszą się do zupełnie odmiennych kwestii. Endometrium to błona śluzowa macicy, odgrywająca kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym. Endometrioza natomiast jest schorzeniem, w przebiegu którego tkanka przypominająca endometrium rozwija się poza macicą, wywołując ból, stany zapalne i problemy z płodnością.

Czym jest endometrium?

Endometrium to błona śluzowa wyściełająca wnętrze macicy. Jego główną funkcją jest przygotowanie się na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. W trakcie cyklu miesiączkowego endometrium ulega zmianom pod wpływem hormonów, w związku z czym wyróżnia się fazy:

• faza folikularna – po menstruacji endometrium jest cienkie, ale stopniowo się pogrubia, osiągać około 8-9 mm tuż przed owulacją,
• faza lutealna – po owulacji endometrium staje się jeszcze grubsze i bardziej ukrwione, przygotowując się na implantację zarodka.

Jeżeli jednak nie dojdzie do zapłodnienia, warstwa czynnościowa endometrium złuszcza się, co objawia się krwawieniem miesiączkowym. U dziewcząt przed okresem dojrzewania endometrium na grubość od 0,3 do 0,5 mm, natomiast u kobiet po menopauzie ok. 5 mm.

Co to jest endometrioza i jakie są jej objawy?

Endometrioza, zwana też gruczolistością zewnętrzną została po raz pierwszy opisana już w 1690 roku przez Daniela Shroena. Jest to schorzenie polegające na obecności tkanki podobnej do endometrium poza jamą macicy. Najczęściej ogniska endometriozy lokalizują się w:

• jajnikach,
• jajowodach,
• otrzewnej,
• jelitach,
• pęcherzu moczowym.

Tkanka ta, podobnie jak prawidłowe endometrium, reaguje na zmiany hormonalne cyklu miesiączkowego, co prowadzi do jej pogrubiania, złuszczania się i krwawienia. Jednakże, w przeciwieństwie do endometrium w macicy, krew z tych ognisk nie ma ujścia, co może prowadzić do:

• nawracających stanów zapalnych,
• problemów z płodnością związanych z pracą jajowodów,
• trudności z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem,
• bólu podczas stosunku seksualnego,
• powstawania pasm tkanki bliznowatej, tzw. zrostów.

Diagnostyka i leczenie endometriozy

Rozpoznanie endometriozy opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym, badaniu ginekologicznym oraz dodatkowych badaniach obrazowych, takich jak ultrasonografia czy rezonans magnetyczny. W niektórych przypadkach konieczna może być laparoskopia diagnostyczna, pozwalająca na bezpośrednią ocenę zmian w jamie brzusznej oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego.

Leczenie endometriozy zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz natężenia objawów i może obejmować:

• farmakoterapię – stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz terapii hormonalnej, która ma na celu zahamowanie wzrostu ektopowej tkanki endometrium,
• leczenie chirurgiczne – usunięcie ognisk endometriozy, torbieli oraz zrostów, wykonywane najczęściej metodą laparoskopową,
• terapie wspomagające – obejmujące fizjoterapię, zmiany w codziennej diecie oraz metody redukcji stresu, które również mogą łagodzić objawy choroby.

Przyczyny rozrostu endometrium

Endometrioza to złożona choroba, której dokładne przyczyny nie są w pełni poznane. Część badaczy, jak grupa prowadząca badania w 2023 roku, które ukazały się na łamach czasopisma Nature Genetics, skłania się ku genetycznym podstawom. Inni podają własne teorie.

Jedną z najczęściej akceptowanych hipotez jest menstruacja wsteczna, czyli cofanie się fragmentów endometrium przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie mogą się zagnieżdżać i rozrastać. Do innych możliwych przyczyn występowania endometriozy można zaliczyć:

• zaburzenia układu odpornościowego – organizm nie eliminuje ektopowej tkanki endometrium, co pozwala jej się swobodnie rozwijać,
• czynniki genetyczne – choroba częściej występuje u kobiet, których matki lub siostry na nią cierpiały,
• metaplazja otrzewnowa – teoria, która zakłada, że komórki otrzewnej mogą przekształcać się w komórki przypominające endometrium,
• transport komórek endometrium przez układ krwionośny i limfatyczny – co może tłumaczyć ogniska endometriozy w odległych narządach,
• wpływ hormonów – wysoki poziom estrogenów sprzyja wzrostowi ektopowej tkanki endometrium.

Bibliografia:

1. Balica A. et al., Augmenting endometriosis analysis from ultrasound data with deep learning, Cornell University 2023.
2. Griffiths M. J. et al., Endometriosis: recent advances that could accelerate diagnosis and improve care, Trends in Molecular Medicine 2024, vol. 30, iss. 9, pp. 875-889.
3. Maulenkul T. et al., Understanding the impact of endometriosis on women’s life: an integrative review of systematic reviews, BMC Women’s Health 2024, 24, 524.
4. Rahmioglu N. et al., The genetic basis of endometriosis and comorbidity with other pain and inflammatory conditions, Nature Genetics 2023, 55, 423-436.