Endometrium – od norm do patologii. Przegląd kluczowych aspektów 

Prawidłowe funkcjonowanie endometrium jest kluczowe nie tylko dla regularności cyklu miesiączkowego, ale również dla możliwości zajścia w ciążę oraz jej prawidłowego rozwoju. Zaburzenia w strukturze czy funkcjonowaniu tej tkanki wyściełającej macicę mogą prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, w tym do jej przerostu czy raka. Dziś omówię, jak zbudowane jest endometrium oraz jakie są najczęstsze nieprawidłowości z nim związane. Zapraszam do lektury!

Budowa i funkcje endometrium  

Endometrium, czyli błona śluzowa wyściełająca jamę macicy, składa się z dwóch warstw:  

• funkcjonalnej (czynnościowej) – co miesiąc ulega złuszczaniu podczas menstruacji, 
• podstawnej – jej struktura nie zmienia się wraz z fazą cyklu menstruacyjnego. Regeneruje się z niej warstwa funkcjonalna. 

Główną funkcją błony śluzowej macicy jest przygotowanie na ewentualną ciążę. Każdego miesiąca, pod wpływem estrogenów endometrium ulega spulchnieniu, tworząc idealne środowisko dla implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Jeżeli w danym cyklu do zapłodnienia nie dojdzie, poziom estrogenów gwałtownie spada, a to prowadzi do złuszczenia warstwy funkcjonalnej i wydalenia jej na zewnątrz w mieszaninie krwi miesiączkowej. 

Endometrium jest również wskaźnikiem równowagi hormonalnej w organizmie kobiety. Anomalie w jego strukturze, takie jak nieprawidłowa grubość lub zaburzenia wydzielnicze mogą sygnalizować różne schorzenia, od hormonalnych po poważniejsze stany, włączając w to przerost, czy wczesne stadia raka endometrium.

Przerost endometrium – co to jest i jak go leczyć? 

Przerost endometrium to stan charakteryzujący się nadmiernym wzrostem wewnętrznej wyściółki macicy. Często dochodzi do niego na tle zaburzeń hormonalnych, w których estrogen dominuje nad progesteronem. Przerost endometrium może prowadzić do szeregu problemów, w tym do nieregularnych i obfitych krwawień miesiączkowych, co szczególnie dotkliwie objawia się u kobiet w okresie perimenopauzy. 

Ryzyko przerostu endometrium rośnie wraz z wiekiem. Dodatkowo, problem pojawia się częściej u kobiet chorujących na otyłość lub cukrzycę i stosujących hormonalną terapię zastępczą bez suplementacji progesteronu. W niektórych przypadkach przerost może być również związany z predyspozycjami genetycznymi. 

Stawianie diagnozy przerostu endometrium 

Diagnozowanie przerostu endometrium opiera się na zebraniu dokładnego wywiadu  medycznego, badaniu ginekologicznym, ultrasonografii z oceną grubości endometrium oraz biopsji. Ta ostatnia umożliwia dokładną ocenę komórek błony śluzowej macicy pod mikroskopem, co jest kluczowe dla właściwego rozróżnienia przerostu od innych, bardziej poważnych stanów, w tym raka.

Jak wygląda leczenie przerostu endometrium? 

W leczeniu przerostu endometrium kluczowe jest zastosowanie terapii hormonalnej mającej na celu przywrócenie równowagi pomiędzy poziomem estrogenów i progesteronu w organizmie. W niektórych bardziej skomplikowanych przypadkach, konieczna może być interwencja chirurgiczna (np. ablacja endometrium lub histerektomia). 

Rak endometrium – podstępny wróg 

Rak endometrium, czyli nowotwór złośliwy rozwijający się z wyściółki macicy, jest najczęściej diagnozowanym nowotworem narządów płciowych u kobiet. Największe ryzyko zachorowalności obserwuje się po menopauzie. Jest ono również wysokie wśród pacjentek z otyłością oraz u tych, które stosowały długotrwałą hormonalną terapię estrogenową bez dodatku progesteronu. Historia zachorowań na raka endometrium w rodzinie również jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby.  

Jak się objawia rak endometrium? 

Do najczęstszych objawów raka endometrium należą nietypowe krwawienia z pochwy, szczególnie po menopauzie, a także obfite lub nieregularne miesiączki oraz krwiste upławy. Wczesne wykrycie tych sygnałów jest kluczowe, ponieważ znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie. 

Diagnoza i leczenie raka endometrium 

Diagnostyka nowotworu endometrium zazwyczaj obejmuje badanie ginekologiczne i badanie ultrasonograficzne narządu rodnego oraz biopsję endometrium. Biopsja, która polega na pobraniu próbki tkanki do analizy histopatologicznej, jest decydująca dla postawienia diagnozy. 

Metody leczenia raka endometrium są zróżnicowane i zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz stanu zdrowia pacjentki. Najczęściej stosuje się zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu macicy (histerektomia). Konieczne może być również zastosowanie radioterapii, chemioterapii lub hormonoterapii.

Grubość endometrium – normy  

Grubość endometrium jest kluczowym parametrem w ocenie zdrowia ginekologicznego. Zależy od wielu czynników, w tym od fazy cyklu menstruacyjnego i ogólnego stanu gospodarki hormonalnej kobiety. W fazie folikularnej cyklu, czyli przed owulacją, endometrium zazwyczaj jest cieńsze – jego grubość mieści w granicach od 2 do 4 mm.  

Po owulacji, w fazie lutealnej, endometrium gęstnieje, osiągając grubość od 7 do 14 mm. Spulchnienie śluzówki przygotowuje macicę na możliwość implantacji zarodka. W okresie menopauzy, kiedy produkcja estrogenu maleje, endometrium zwykle staje się cienkie – utrzymuje grubość poniżej 5 mm, co jest naturalną częścią procesu starzenia się organizmu kobiety. 

Nieprawidłowa grubość endometrium, zarówno nadmierna, jak i zbyt mała, może sugerować problemy zdrowotne. Grubość powyżej normy może sygnalizować przerost endometrium lub nowotwór, podczas gdy zbyt cienkie endometrium może utrudniać proces implantacji zarodka, co ma znaczenie w diagnozie i leczeniu niepłodności. Regularne monitorowanie grubości endometrium podczas badania USG pozwala na wcześniejsze wykrywanie potencjalnych zaburzeń i szybsze rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. 

Endometrium a ciąża  

Zdrowe endometrium jest kluczowe dla implantacji i rozwoju ciąży. W fazie lutealnej cyklu miesiączkowego endometrium gęstnieje, tworząc sprzyjające warunki dla zagnieżdżenia się zarodka. Nieprawidłowości w endometrium, takie jak niewłaściwa grubość lub struktura, mogą utrudniać zajście w ciążę lub przyczyniać się do poronień. 

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32031903/ [dostęp 03.12.2023] 
2. Lacey J. V., Chia V. M., Endometrial hyperplasia and the risk of progression to carcinoma, Maturitas 2009, 63(1):39-44 
3. Singh G., Puckett Y., Endometrial Hyperplasia, StatPearls Publishing 2023.