Endoskopia jelita cienkiego i grubego – wskazania i przebieg

Endoskopia jelita cienkiego i grubego to badania diagnostyczno-terapeutyczne wykorzystywane w gastroenterologii.  Gastroskopia i enteroskopia pozwalają na obrazowanie jelita cienkiego, natomiast kolonoskopia (rektosigmoidoskopia i rektoskopia) stosowane są do oceny jelita grubego. Wprowadzenie endoskopu do wnętrza jelit umożliwia nie tylko rozpoznanie zmian patologicznych, ale i przeprowadzanie drobnych zabiegów leczniczych. Jakie są wskazania do endoskopii i jak się do niej przygotować?

Na czym polega endoskopia jelita cienkiego i grubego?

Badanie endoskopowe przewodu pokarmowego polega na wprowadzeniu do wnętrza ciała elastycznej rurki, na końcu której znajduje się kamera oraz źródło światła. Jeśli endoskop umieszcza się w przełyku, żołądku lub początkowym odcinku jelita cienkiego (części zstępującej dwunastnicy) badanie nazywane jest gastroskopią. Wprowadzenie endoskopu do dalszych odcinków jelita cienkiego określa się jako enteroskopię, a umieszczenie endoskopu do jelita grubego przez odbyt ma miejsce w kolonoskopii. Badanie esicy i odbytnicy określa się mianem (rekto)sigmoidoskopii, a odbytnicy – rektoskopią.

Obraz rejestrowany przez kamerę umieszczoną na endoskopie jest wyświetlany na ekranie komputera i pozwala na ocenę wizualną narządów w czasie rzeczywistym. Podczas badania pobiera się także wycinki, które poddaje się badaniu histopatologicznemu. Endoskopia umożliwia również resekcję niewielkich polipów (polipektomia) oraz hamowanie krwawienia z przewodu pokarmowego.

Rodzaje endoskopii

Wyróżnia się trzy rodzaje endoskopii przewodowej jelita cienkiego: enteroskopię jednobalonową, enteroskopię dwubalonową oraz enteroskopię spiralną. W enteroskopii balonowej endoskop wyposażony jest w lateksowe balony, które napełnia się powietrzem po osiągnięciu przez nie pożądanego odcinka przewodu pokarmowego. Dzięki balonom możliwe jest przesunięcie endoskopu w głąb światła jelita i dokładne zbadanie go. Ta metoda wykorzystywana jest przede wszystkim w diagnozowaniu przyczyn krwawienia z przewodu pokarmowego, a także w celu rozpoznawania choroby Leśniowskiego-Crohna, zespołów złego wchłaniania i polipów. Enteroskopia spiralna przeprowadzana jest przy użyciu endoskopu zaopatrzonego w osłonę ze spiralnym fałdem. Taka konstrukcja umożliwia „nawijanie się” fałdów jelita i przemieszczanie się endoskopu.

Nowoczesną metodą bezprzewodową jest endoskopia kapsułkowa jelita cienkiego, która pozwala na obrazowanie miejsc niedostępnych dla standardowej endoskopii. Pacjent połyka jednorazową kapsułkę wyposażoną w lampkę i kamerę z nadajnikiem. Kapsułka wraz z ruchami perystaltycznymi jelita pokonuje drogę przez układ pokarmowy, wykonując w jej trakcie nawet kilkadziesiąt tysięcy zdjęć. Czas działania kapsułki wynosi około osiem godzin, w czasie których osoba badana może prowadzić dotychczasowy tryb życia. Do wydalenia kapsułki dochodzi w ciągu 48 godzin od jej połknięcia. Przeciwwskazaniem do wykonania endoskopii kapsułkowej jest zwężenie jelita (ryzyko zatrzymania się kapsułki) oraz zaburzenia motoryki jelit.

Wskazania do endoskopii jelita cienkiego i grubego

Endoskopia pozwala na dokładne zbadanie poszczególnych odcinków jelita cienkiego i grubego. Może stanowić badanie wstępne, uzupełniające lub potwierdzające diagnozę. Służy zarówno do oceny stopnia zaawansowania choroby jak i skuteczności podjętej interwencji medycznej.

Wskazaniem do endoskopii jelita cienkiego jest:

• krwawienie z przewodu pokarmowego o niewyjaśnionej przyczynie,
• podejrzenie choroby zapalnej jelit,
• celiakia i inne zespoły upośledzonego wchłaniania,
• podejrzenie zespołów polipowatości przewodu pokarmowego i nowotworu jelita cienkiego,
• obecność przewlekłego bólu w górnej części jamy brzusznej, nudności i wymioty, zgaga.

Kolonoskopia jako badanie przesiewowe zalecana jest osobom o wyższym ryzyku zachorowania na raka jelita grubego. Ponadto wskazana jest u osób z:

• objawami ze strony przewodu pokarmowego: bólami brzucha, biegunkami, zaparciami, zmianą rytmu wypróżnień, krwawieniem z odbytu, obecnością krwi w stolcu i stolcami smolistymi,
• przewlekłą chorobą zapalną jelita grubego,
• jako badanie kontrolne u pacjentów z chorobami zapalnymi jelit, po polipektomii jelita grubego i terapii raka jelita grubego,
• jako zabieg usuwania ciał obcych, tamowania krwawień, resekcji polipów i zmian nowotworowych.

Jak przygotować się do badania endoskopii?

Do endoskopii jelita cienkiego należy przyjść na czczo. Ostatni posiłek może być zjedzony ok. sześć lub osiem godzin przed badaniem. Chory powinien poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i zastosować się do ewentualnej modyfikacji farmakoterapii jako elementu przygotowania do badania.

W przypadku kolonoskopii konieczne jest dokładne oczyszczenie jelita, jako warunek konieczny do kompletnej oceny zmian patologicznych. Na dwa lub trzy dni przed badaniem choremu zaleca się dietę ubogoresztkową, która polega na wykluczeniu z jadłospisu owoców pestkowych (m.in. winogron, porzeczek, truskawek, malin) i ziaren (pieczywo z ziarnami, siemię lniane). Należy zrezygnować z tłustych potraw i kasz, dozwolone są mięso, ryby, białe pieczywo, drobne makarony, klarowne soki, jasne galaretki i kisiel. Potrawy powinny być przygotowane technikami gotowania, duszenia lub grillowania. Na dzień przed badaniem można zjeść jedynie śniadanie, które jest ubogie w błonnik i nie zawiera surowych warzyw i owoców oraz napojów gazowanych. Przykładowo można przygotować zupę krem, kisiel albo galaretkę.

Endoskopia jelita cienkiego i grubego – przebieg badania

Przebieg badania endoskopowego jelita cienkiego i grubego różni się w zależności od rodzaju wybranej metody. W przypadku kolonoskopii pacjent układany jest w pozycji leżącej na lewym boku z podkurczonymi nogami, a w rektoskopii przyjmuje pozycję kolanowo-łokciową. W trosce o komfort pacjenta podawane jest znieczulenie ogólne (sedacja) lub miejscowe. Następnie lekarz wprowadza endoskop i analizuje wyświetlany obraz. Czasem pobierane są wycinki błony śluzowej bądź usuwa się małe polipy. Po zakończeniu badania endoskop jest wysuwany, a wybudzony pacjent pozostaje w gabinecie na czas obserwacji.

Zabiegi endoskopii i kolonoskopii wykonywane są bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu zdrowia, mogą też być zrealizowane prywatnie. Cena kolonoskopii waha się od 350 do ok. 600 zł, natomiast badanie endoskopii kapsułkowej wynosi ok. 3000 zł (endoskopia jelita cienkiego) lub 4000 zł (endoskopia jelita grubego).

Bibliografia:

1. A. Szczeklik, P. Gajewki, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2017.
2. J. Milewski, Enteroskopia w gastroenterologii — przydatność w diagnostyce i terapii na podstawie medycyny opartej na faktach, Gastroenterologia Kliniczna 2019;11(2):61-65.