Enzymy trawienne – jaka jest ich rola? Jak działają?

Enzymy trawienne są substancjami, które warunkują prawidłowe trawienie spożywanych przez nas pokarmów. Dzięki nim możliwy jest rozkład spożywanych węglowodanów, białek i tłuszczy do substancji przyswajalnych przez organizm, a cały proces trawienia staje się łatwiejszy i mniej czasochłonny dla naszego organizmu.

Jaka jest rola enzymów trawiennych?

Enzymy trawienne to substancje, których rolą jest przyspieszenie rozkładu substancji zawartych w pożywieniu do związków wchłanialnych przez organizm. Są wydzielane przez gruczoły trawienne występujące w przewodzie pokarmowym. Spożywane przez nas posiłki składają się z węglowodanów, tłuszczów i białek. Każda z tych substancji rozkładana jest przez inne enzymy trawienne, wydzielane przez inne gruczoły trawienne.

Trawienie węglowodanów – jakie enzymy trawienne rozkładają węglowodany?

Trawienie węglowodanów rozpoczyna się już w jamie ustnej. To tutaj wydzielana jest ślina zawierająca amylazę ślinową, która rozpoczyna trawienie węglowodanów. Jej rolą jest rozcinanie długołańcuchowych wielocukrów na dekstryny i maltozę. Drugi etap trawienia węglowodanów ma miejsce w dwunastnicy, do której wydzielana jest amylaza trzustkowa. Amylaza trzustkowa jest składnikiem soku trzustkowego, produkowanego w trzustce, a wydzielanego w dwunastnicy. Jest on aktywny w lekko zasadowym środowisku.

Na tym etapie produktem rozkładu węglowodanów są dwucukry i w tej formie przechodzą do dalszej części jelita cienkiego. W jelicie cienkim dwucukry rozkładane są przez disacharazy – maltaza rozkłada dwucukier maltozę do dwóch cząsteczek glukozy, laktaza rozkłada laktozę do galaktozy i glukozy, natomiast sacharaza rozkłada sacharozę do glukozy i fruktozy. W tej formie rozłożone mogą zostać wchłonięte do krwiobiegu.

Trawienie białek

Trawienie białek rozpoczyna się dopiero w żołądku. Tutaj komórki gruczołowe wydzielają pepsynogen – nieaktywny enzym zapoczątkowujący rozkład białek. Komórki okładzinowe żołądka wydzielają kwas solny, który obniża pH żołądka. Dzięki obniżeniu pH możliwe jest stworzenie kwaśnego środowiska, które jest niezbędne do aktywowania pepsynogenu do aktywnej pepsyny. Pepsyna rozkłada długołańcuchowe białka do krótszych łańcuchów – polipeptydów.

Dalszy etap trawienia białek ma miejsce w dwunastnicy – tutaj wydzielany jest sok trzustkowy zawierający nieaktywny enzym trypsynogen i chymotrypsynogen. Enzymy są aktywowane w dwunastnicy – trypsynogen aktywowany jest przez enzym enterokinazę tworząc trypsynę, która z kolei aktywuje chymotrypsynogen do aktywnej chymotrypsyny. Enzymy te rozkładają polipeptydy do tripeptydów i dipeptydów. Kolejnym enzymem jest peptydaza występująca w jelicie cienkim – rozkłada ona tripeptydy i dipeptydy do pojedynczych aminokwasów gotowych do wchłonięcia do krwi.

Trawienie tłuszczów

Istotą trawienia tłuszczów jest ich rozkład do glicerolu i kwasów tłuszczowych. Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku, kwaśne środowisko nie sprzyja jednak temu procesowi, dlatego w żołądku możliwe jest tylko trawienie tłuszczu mlecznego. Pod wpływem kwaśnego pH tłuszcz mleczny może być zemulgowany i pod wpływem lipazy żołądkowej rozłożony do diacylogliceroli, glicerolu i kwasów tłuszczowych. Właściwe trawienie tłuszczów rozpoczyna się w dwunastnicy i początkowym odcinku jelita cienkiego. Tutaj wydzielana jest żółć produkowana i magazynowana w pęcherzyku żółciowym, pod wpływem zjedzenia tłustego posiłku pęcherzyk obkurcza się a żółć transportowana jest do dwunastnicy. Rolą żółci jest emulgacja tłuszczów, która ułatwia ich dalsze trawienie.

Dalszy etap trawienia możliwy jest dzięki lipazie trzustkowej. Lipaza trzustkowa hydrolizuje wiązania estrowe w triglicerydach i powstają 2-monoglicerydy oraz wolne kwasy tłuszczowe. W soku trzustkowym znajdują się również: fosfolipaza i esteraza karboksylowa, które rozbijają tłuszcze na mniejsze cząsteczki. W jelicie cienkim działa lipaza jelitowa i fosfataza alkaliczna rozkładająca tłuszcze do finalnego glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Kwasy tłuszczowe występują w formie krótko-, średnio- i długołańcuchowych. Krótkołańcuchowe i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe wchłaniane są do krwiooiegu z jelita cienkiego. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe natomiast zamieniane są w trójglicerydy i uwalniane są do naczyń limfatycznych.

Niedobór enzymów trawiennych – objawy i leczenie

Izolowany niedobór enzymów trawiennych, czyli brak enzymu rozkładającego jeden z trzech głównych makroskładników może powodować różne objawy. W przypadku niedoboru białek objawami są najczęściej masywne obrzęki, niedobory odporności, zaburzenia krzepnięcia. U dzieci występuje także niedobór wzrostu. Wystąpić może także przewlekła biegunka tłuszczowa, związana z nieprawidłowym wchłanianiem tłuszczów, a także przewlekłe wzdęcia, bóle brzucha i gazy spowodowane zaleganiem w świetle jelit niestrawionych cukrów.

Leczenie polega na suplementacji enzymów trawiennych, po konsultacji z lekarzem i ustaleniu przyczyny nieprawidłowego wchłaniania substancji odżywczych.

Bibliografia:

1. William F. Ganong red. wyd. pol. Joanna Lewin-Kowalik. PZWL
2. Wielka interna, gastroenterologia część 1. Andrzej Dąbrowski. Medical Tribune