Zmiany zachodzące w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego

Wraz z pierwszym dniem miesiączki rozpoczyna się faza folikularna cyklu menstruacyjnego. Trwa około 14. dni, po czym rozpoczyna się owulacja. To czas, kiedy poziom hormonu luteinizującego i folikulotropowego wzrasta. Jednocześnie poziom estradiolu oraz progesteronu jest na bardzo niskim poziomie. Co warto wiedzieć o fazie folikularnej? Jakie badania można w tym czasie wykonać? 

Czym jest faza folikularna? 

Cykl miesiączkowy kobiet składa się z kilku następujących po sobie faz: 

• faza folikularna, 
• faza owulacji, 
• faza lutealna. 

Płynne przechodzenie pomiędzy nimi jest ważnym wskaźnikiem zdrowia hormonalnego kobiet. Wyznacza też okres zdolności do posiadania potomstwa. Mimo że następowanie po sobie faz folikularnej, owulacji i lutealnej jest procesem naturalnym i prawidłowym, to zakres tej „naturalności” jest bardzo szeroki. Zwłaszcza jeśli chodzi o czas trwania. 

Średnia długość cyklu miesiączkowego wynosi 28 dni. Nie oznacza to jednak, że te trwające nieco dłużej lub krócej są nieprawidłowe. Za normę uznaje się cykle od 24. do 38. dni. Faza folikularna jest pierwszym etapem cyklu miesiączkowego. Zaczyna się pierwszego dnia krwawienia. To o tę datę pyta każdorazowo ginekolog podczas wizyt kontrolnych. Nie bez powodu.

Dlaczego znajomość daty rozpoczęcia fazy folikularnej jest tak ważna? 

Pierwszy dzień fazy folikularnej wyznacza rozpoczęcie nowego cyklu, a ponadto wyraźnie odgranicza poprzedni – w dzień przed wystąpieniem menstruacji wypada ostatni dzień poprzedniego cyklu, który tym samym dostarcza informacji na temat długości jego trwania. Pozwala też lekarzowi stwierdzić, czy może wykonać niektóre z badań:

• badania poziomu LH (hormonu luteinizującego) i FSH (hormonu folikulotropowego) – 2-5. dzień cyklu,
• badanie E2 (estradiolu) przy planowaniu ciąży – 1-3. dzień cyklu,
• badanie niszy (ubytku w bliźnie) po zabiegu cesarskiego cięcia – 10. dzień cyklu,
• badanie cytologiczne – min. 4 dni od ustąpienia menstruacji,
• USG transwaginalne – 10-12. dzień cyklu.

Jakie zmiany hormonalne zachodzą w fazie folikularnej? 

Cały cykl miesiączkowy regulowany jest przez zależne od siebie spadki i wzrosty poziomu hormonów luteinizującego (LH) i folikulotropowego (FSH), wydzielanych przez przysadkę mózgową pobudzaną działaniem podwzgórza. Jakiekolwiek zaburzenia endokrynologiczne odbijają się na przebiegu faz cyklu miesiączkowego. 

W fazie folikularnej poziom estrogenów i progesteronu jest tak niski, jak na końcu fazy lutealnej (tuż przed miesiączką). Nieco szybciej wzrasta poziom FSH. Z jednej strony stymuluje on syntezę estrogenów, a z drugiej – wraz z LH – pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Wywołuje też zmiany w endometrium – błony śluzowe macicy pogrubiają się, aby w razie zapłodnienia podczas owulacji mogła zagnieździć się komórka jajowa.

Normy hormonów steroidowych w fazie folikularnej 

Badanie poziomu hormonów w fazie folikularnej dostarcza lekarzowi wielu cennych informacji na temat zdrowia kobiety. Poniżej przedstawiono normy dla poszczególnych hormonów płciowych w fazie folikularnej. Miej jednak na uwadze, że zakresy referencyjne mogą różnić się w zależności od laboratorium, które wykonywało analizę. Podczas interpretacji wyników bierz pod uwagę normy podane na otrzymanym wyniku.

Ile trwa faza folikularna? 

Faza folikularna rozpoczyna się w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego i kończy w przeddzień owulacji. To znaczy, że trwa około 14 dni. Ponieważ jednak sam cykl miesiączkowy może trwać od 24. do 35. dni, przez to faza folikularna może nieco się wydłużyć (powyżej 14. dni) lub skrócić (poniżej 14. dni).

Co możesz czuć podczas fazy folikularnej? 

Pierwsze dni fazy folikularnej to miesiączka, dlatego możesz czuć jeszcze niektóre z objawów PMS (napięcia przedmiesiączkowego), jak tkliwość i obrzmienie piersi, opuchlizna ciała na skutek nagromadzenia wody w tkankach czy drażliwość. Normalne są też bóle podbrzusza będące wynikiem skurczów macicy. Jednak w kolejnych dniach fazy folikularnej, gdy wzrasta poziom estradiolu, poczujesz przypływ energii. To najbardziej produktywną część cyklu miesiączkowego. Wykorzystaj ten czas na twórczą pracę. 

Bibliografia:

1. Lawrence N., Cykl miesiączkowy u nastolatek, Wyznacznik stanu zdrowia kości, Ginekologia po Dyplomie 2010, s. 32-36.
2. Kanadys K., Lewicka M., Niziołek I., Bąk M., Stawarz B., Wiktor H., Subiektywna ocena wiedzy młodzieży licealnej w zakresie fizjologii cyklu miesiączkowego kobiety, Problemy Pielęgniarstwa 2010, nr 18 (3), s. 292-298.
3. Ślizień-Kuczapska E., Smyczyńska J., Rabijewski M., Wybrane zagadnienia zaburzeń kształtowania się zdrowia prokreacyjnego u dziewcząt. Czy warto włączyć obserwację cyklu do praktyki lekarskiej?, Kwartalnik Naukowy 2020, t. 43, nr 4, s. 285-302.