Fobia szkolna – co zrobić, gdy dziecko nie chce iść do szkoły? Jak mu skutecznie pomóc?

Fobia szkolna to odmiana fobii społecznej, czyli zaburzenia nerwicowego związanego z sytuacjami społecznymi. W przypadku fobii szkolnej sytuacja lękowa wiąże się oczywiście z pobytem w szkole. Przyczyny fobii szkolnej mogą być jednak różne. Nie powinno się jej lekceważyć. Warto natomiast ustalić, co właściwie wzbudza u dziecka niechęć do pójścia do szkoły.

Fobia szkolna dla wielu rodziców wiąże się z codziennym porannym bojem, jaki muszą stoczyć ze swoimi dziećmi, które nie chcą pójść do przedszkola lub szkoły. Fobia szkolna zarówno u nastolatków, jak i młodszych dzieci często wiąże się z określonymi objawami somatycznymi, których przyczyn rodzice bezskutecznie starają się dociec.

Fobia szkolna – czym jest i do czego może prowadzić?

Fobia szkolna (skolionofobia, didaskaleinofobia) to schorzenie lękowe zaliczane do grupy zaburzeń nerwicowych. To odmiana fobii społecznej wywoływanej w tym przypadku przez lęk przed chodzeniem do szkoły.

Fobia szkolna dotyka zarówno nastolatków, jak i mniejsze dzieci, także przedszkolaki. Zinstytucjonalizowane nauczanie u 1–5% dzieci wiąże się z występowaniem fobii społecznej, która nieleczona i bagatelizowana przez rodziców może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Aby pomóc dziecku cierpiącemu na fobię szkolną, należy sobie przede wszystkim zdać sprawę z tego, że sytuacja ta jest zdecydowanie trudniejsza dla dziecka niż codziennie denerwującego się rodzica. Objawów somatycznych fobii szkolnej nie można automatycznie traktować jako symulacji, chęci uniknięcia zajęć lekcyjnych. Symptomy fobii szkolnej dotykają 25% dzieci i nastolatków. Większość z czasem uczy sobie z nimi radzić, natomiast nie wszystkim się to udaje.

Świadomość problemu jest tutaj kluczowa. Nieleczona fobia szkolna może bowiem prowadzić do rozwoju fobii społecznej lub fobii pracy. Do tego możliwe staje się wystąpienie poważnych zaburzeń zdrowotnych. To wszystko może z kolei upośledzić dziecko w sytuacjach społecznych i utrudnić mu normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Fobia szkolna – objawy

Fobia szkolna u nastolatków i dzieci wiąże się przede wszystkim z niechęcią do chodzenia do szkoły. W efekcie pojawiają się wszelkie zachowania, które tej konieczności pozwalają uniknąć. Dodatkowo wystąpić mogą również zachowania agresywne lub wręcz przeciwnie – depresyjność, nieśmiałość, wycofanie. Inne objawy towarzyszące fobii społecznej to podwyższona czujność, lęk, napięcie, frustracja, strach przed ekspozycją społeczną.

Lękowi przed szkołą bardzo często towarzyszą objawy somatyczne, które przez część rodziców traktowane są jako forma symulacji, ponieważ nie znajdują dla nich racjonalnego wytłumaczenia.

Somatyczne objawy fobii szkolnej to:

• nudności, wymioty, biegunki,
• bóle brzucha i skurcze żołądka,
• ból głowy,
• zawroty głowy,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• podwyższone tętno,
• kołatanie serca,
• skłonności do omdlewania,
• duszności,
• czerwienienie się,
• drżenie mięśni,

Fobia szkolna – pomoc dziecku

Fobia szkolna u młodzieży i dzieci może wynikać z problemów rodzinnych. W przypadku rodzin przemocowych, dysfunkcyjnych lub takich, w których na przykład dochodzi do rozwodu rodziców, fobia społeczna może stanowić wynik oddziaływania tych sytuacji na dziecko. Przyczyną może być także silnie rozwinięty lęk separacyjny.

Jedną z częstszych przyczyn fobii społecznej są zachowania ze strony rówieśników lub pedagogów. Odrzucenie, upokorzenie, wyśmianie, zbyt ostra krytyka – wszystko to może wpływnąć na lęk przed szkołą. Dzieci szczególnie mocno przeżywają krytykę ze strony osoby dorosłej. Jest ona jeszcze silniejsza, gdy dochodzi do niej przy obecności grupy rówieśników.

Aby pomóc dziecku, rodzic powinien:

• zapewnić odpowiednią ilość empatii,
• znaleźć czas na rozmowę o problemach dziecka,
• zapewnić mu ciepło i poczucie bezpieczeństwa.

Nie powinno się natomiast:

• bagatelizować problemu,
• informować o nim innych,
• grozić dziecku karą za unikanie szkoły.

Tylko empatia i zrozumienie, a przede wszystkim odpowiednia ilość czasu poświęconego dziecku są w stanie przynieść odpowiedź na pytanie o potencjalne źródło problemu i niechęć do szkoły.

Fobia szkolna – leczenie

Fobia szkolna zrodzona z nieśmiałości dziecka, nad którą nie sposób zapanować, a także ta związana z traumatycznymi doświadczeniami lub zbyt rozwiniętym lękiem separacyjnym, wymagają często włączenia profesjonalnego leczenia. Behawioralna terapia fobii szkolnej pozwala oswoić lęk, wskazać jego przyczyny i przezwyciężyć sytuację stresową. Ważna jest również praca poznawcza nad lękiem dziecka oraz wspólna nauka technik relaksacyjnych. W cięższych przypadkach włącza się przy fobii szkolnej leczenie farmakologiczne środkami przeciwlękowymi i przeciwdepresyjnymi.

W przypadku, gdy źródłem fobii szkolnej są problemy rodzinne, zachęca się rodziców, aby wspólnie z dzieckiem podjęli terapię rodzinną.