Folikulotropina (FSH) – dlaczego jej poziom jest tak ważny?

Folikulotropina syntezowana jest przez przysadkę mózgową u kobiet i mężczyzn. Warunkuje płodność oraz prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego. Zarówno zbyt wysoki, jak i niski poziom FSH powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Za co odpowiada FSH? O czym mogą świadczyć zmiany stężenia hormonu? 

Czym jest FSH? 

FSH to inaczej hormon folikulotropowy. Zaliczany jest wraz z LH, czyli hormonem luteinizującym, do grupy hormonów gonadotropowych, kontrolujących funkcjonowanie narządów płciowych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Uwalniana jest przez przedni płat przysadki mózgowej na skutek oddziaływania gonadoliberyny (GnRH) syntezowanej przez podwzgórze w odpowiedzi na niski poziom hormonów płciowych.

Za co odpowiada hormon FSH? 

U mężczyzn FSH oddziałuje na komórki Sertoliego, co pobudza spermatogenezę i produkcję inhibiny (białka odpowiedzialnego za hamowanie produkcji folikulotropiny). U kobiet natomiast stymuluje dojrzewanie pęcherzyka Graafa, z którego uwalniana jest gotowa do zapłodnienia komórka jajowa i syntezę estrogenów w jajnikach.

Jakie są normy FSH? 

U kobiet poziom FSH zmienia się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. Wartości odpowiednie dla fazy folikularnej, lutealnej i owulacji przedstawione zostały w tabeli poniżej: 

Poziom FSH zaczyna utrzymywać stabilną wartość w okresie menopauzy. Norma wynosi wówczas 25,8-134,8 mIU/ml. Tak duży wzrost stężenia folikulotropiny to efekt wygaszenia czynności jajników i spadku poziomu 17-beta-estradiolu – niski poziom estrogenów nie powoduje zwrotnego zahamowania uwalniania folikulotropiny. 

Co ważne, stosunek LH do FSH u kobiet regularnie i prawidłowo miesiączkujących wynosi blisko 1:1. W okresie menopauzy drastycznie się to zmienia. Wynika to ze wspomnianego zaburzenia mechanizmu sprzężenia zwrotnego. Niski poziom estradiolu nie hamuje wydzielania FSH, ale też niski poziom progesteronu (za jego wydzielanie odpowiada wykształcone z pęcherzyka Graafa ciałko żółte) nie hamuje syntezy LH. 

U mężczyzn poziom FSH utrzymuje się na tym samym poziomie. Często przyjmowany zakres referencyjny to 1,5-12,4 mIU/ml, przy czym należy pamiętać, że poziom hormonu zwiększa się w okresie andropauzy, tak jak u kobiet w czasie menopauzy (choć nie jest to tak wyraźny wzrost). 

O czym świadczy wysoki FSH? 

Jeśli poziom FSH jest powyżej normy, może to wynikać z: 

• naturalnej menopauzy lub andropauzy, 
• hipogonadyzmu hipergonadotropowego (na skutek wad lub uszkodzeń narządów płciowych, nie wytwarzają one hormonów hamujących syntezę FSH), 
• zespołu Turnera, 
• zespołu Klinefeltera, 
• niewydolności jajników lub jąder, 
• anoreksji, 
• alkoholizmu.

O czym świadczy niski FSH? 

Poziom FSH poniżej zakresu referencyjnego może wynikać z: 

• zespołu policystycznych jajników, 
• niedoczynności podwzgórza lub przysadki mózgowej, 
• niedożywienia, 
• nadmiernego i długotrwałego obciążenia stresem, 
• nadmiernego poziomu prolaktyny.

Jaka jest cena badania FSH? 

Badanie FSH lekarze zwykle zalecają w celu diagnostyki zaburzeń płodności i erekcji u mężczyzn, a także w celu oceny dojrzewania płciowego młodzieży i menopauzy u kobiet. Cena badania wynosi ok. 35 zł. Do przeprowadzenia analizy wystarczy próbka krwi żylnej. Nie musisz się specjalnie do tego przygotowywać. W przypadku kobiet istotne jest jednak, aby udać się do laboratorium w pierwszym tygodniu fazy folikularnej (najlepiej między 1. a 5. dniem nowego cyklu miesiączkowego). 

Bibliografia: 

1. Mądry E., Układ hormonalny, Katedra i Zakład Fizjologii. Uniwersytet im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. 
2. Powrózek T., Fizjologia rozrodu, Katedra i Zakład Fizjologii Człowieka, Uniwersytet Medyczny w Lublinie. 
3. Fizjologia cyklu miesiączkowego, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny.